مفتاح الفلاح (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Jalalyaghmoori جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
{{اصلی|شیخ بهایی}} | {{اصلی|شیخ بهایی}} | ||
'''بهاءالدین عاملی'''؛ (۹۵۳ق ـ۱۰۳۱/۱۰۳۰ق) '''محمد بن عزّالدین حسین''' متخلص به '''بهائی''' و معروف به '''شیخ بهائی'''، [[فقیه]]، [[محدث]]، [[حکیم]]، ریاضیدان و دانشمند ذوالفنون قرن ۱۰و ۱۱ق می‌باشد. او دارای ۱۲۳ اثر علمی و ادبی است. | '''بهاءالدین عاملی'''؛ (۹۵۳ق ـ۱۰۳۱/۱۰۳۰ق) '''محمد بن عزّالدین حسین''' متخلص به '''بهائی''' و معروف به '''شیخ بهائی'''، [[فقیه]]، [[محدث]]، [[حکیم]]، ریاضیدان و دانشمند ذوالفنون قرن ۱۰و ۱۱ق می‌باشد. او دارای ۱۲۳ اثر علمی و ادبی است. | ||
او بالاترین منصب رسمی دینی یعنی شیخ الاسلامی را در حکومت [[صفویه]] برعهده داشت. | او بالاترین منصب رسمی دینی یعنی [[شیخ الاسلام (منصب)|شیخ الاسلامی]] را در حکومت [[صفویه]] برعهده داشت. | ||
== نام کتاب == | == نام کتاب == | ||
نسخهٔ ۲۸ ژوئن ۲۰۱۴، ساعت ۱۵:۴۴
مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليلة من الواجبات و المستحبات کتابی عربی اثر شیخ بهایی، محمد بن حسين عاملی، متوفاى 1031 هجرى است که درآن به ادعیه و اعمال واجب و مستحب و آداب نیکو و پسندیده براى يک مسلمان در يک شبانه روز می پردازد. این کتاب همواره دارای اهمیت بسیار نزد عالمان و دانشمندان بوده و پژوهش های فراوانی پیرامون آن صورت گرفته است.
درباره مؤلف
بهاءالدین عاملی؛ (۹۵۳ق ـ۱۰۳۱/۱۰۳۰ق) محمد بن عزّالدین حسین متخلص به بهائی و معروف به شیخ بهائی، فقیه، محدث، حکیم، ریاضیدان و دانشمند ذوالفنون قرن ۱۰و ۱۱ق می‌باشد. او دارای ۱۲۳ اثر علمی و ادبی است. او بالاترین منصب رسمی دینی یعنی شیخ الاسلامی را در حکومت صفویه برعهده داشت.
نام کتاب
شیخ بهایی در مقدمه کتاب می گوید: آن را «مفتاح الفلاح» نامیدم.[۱] سید محسن امین آن را «مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة» می نامد.[۲] آقا بزرگ تهرانی، نام کتاب را «مفتاح الفلاح فی الاعمال و الادعیة الابدیة فی الیوم و اللیلة» ذکر می کند.[۳] در چاپهای کتاب نیز نام کتاب اینگونه آمده است: «مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیلة من الواجبات و المستحبات».
انگيزه نگارش
شيخ بهايى، كتاب خود را به درخواست جماعتی نوشته تا يک مسلمان بتواند در يک شبانه روز، تمام اعمال خود را بر طبق آن انجام دهد؛ لذا نمازهاى واجب و مستحب، وضو، طهارت و ... را نيز در كتاب خود ذكر كرده است.[۴]
روش تأليف
مصنف در لابلاى ابواب كتاب بحث‌هاى دقيق علمى و روايى مطرح كرده و به نفى و اثبات نظريه‌هاى گوناگون پرداخته است. از جمله، شيخ بهايى در مورد تسبيحات حضرت زهرا(س) بحث مفصلى دارد.
بحث‌هايى مانند آداب لباس پوشيدن، خوردن و آشاميدن، راه شناختن زوال آفتاب، آداب مسواک و ... را نيز در فصول مختلف و در مناسبت‌هاى گوناگون مطرح كرده است.
شيخ بهايى در هر فصل از كتاب، پس از ذكر چند روايت و مطالب مختلف، شروع به توضيح الفاظ روايات كرده و بعضى مطالب مبهم يا دشوار آن فصل را تبيين نموده است.[۵]
محتوای کتاب
مفتاح الفلاح دارای یک مقدمه کوتاه درباره سبب تألیف کتاب و معرفی اجمالی هر باب است. مؤلف اعمال شبانه روز را به شش قسمت تقسیم کرده و برای هر قسمت بابی را اختصاص داده است.
ابواب کتاب
- باب اول در اعمالى است كه بين الطلوعين انجام مى‌شود اعم از واجب و مستحب.
- باب دوم اعمال مختص به طلوع آفتاب تا ظهر شرعى و زوال آفتاب است.
- باب سوم شامل اعمال زوال آفتاب تا غروب آن است.
- باب چهارم اختصاص به اعمال غروب خورشيد تا وقت خواب دارد.
- باب پنجم شامل اعمال وقت خواب تا نيمه شب است كه آداب خواب و تسبيح حضرت زهرا(س) را هم در اين قسمت ذكر نموده است.
- باب ششم اعمال بين نيمه شب تا طلوع فجر است.
- خاتمۀ كتاب كه شامل تفسير سوره حمد است.[۶]
پژوهش های پیرامون کتاب
ترجمه ها
- ترجمه كتاب توسط مرحوم آقا جمال خوانساری، متوفاى 1125 هجرى
- ترجمه‌اى از محمد شريف بن احمد جيلانى كه با نام «عروة النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح» منتشر شده و در آن خاتمۀ كتاب را كه تفسير سورۀ حمد بوده حذف كرده و در عوض دعاهاى ايام هفته و زيارات معصومین و ادعيۀ مشهورى مانند كميل، سمات و... را به آخر آن افزوده است.
- ترجمه كتاب با نام «آداب عباسی» از صدر الدين محمد بن محب تبريزى، كه شاگرد شيخ بهايى بوده و در زمان حيات مؤلف كتاب را ترجمه كرده است. يک نسخه از كتاب نيز به صورت خلاصۀ آداب عباسى كه حواشى و بيان‌هاى شيخ بهايى را حذف كرده موجود است.
- ترجمه‌اى با نام «التحفة النوابية» از سيد محمد جعفر حسينى كه در 9 باب تنظيم شده، 6 باب اول آن بر طبق مفتاح الفلاح است و سه باب به آخر آن افزوده كه شامل اعمال ماه‌هاى رجب، شعبان و رمضان و آداب دعا و زيارات و... مى باشد.
- «منهاج النجاح» از علی بن طیفور بسطامی که در سال 1062 ق به پایان رسانده است.
- ترجمه فردی ناشناس که نسخه ای از آن در کتابخانه محمد علی خوانساری موجود است.[۷]
شروح
- مفتاح الفلاح يک بار توسط آقا جمال خوانسارى شرح شده است.
- شرح شرح مفتاح الفلاح توسط محمد بن سلیمان تنکابنی
- «لسان الصباح فی شرح کلام البهائی فی اوائل مفتاح الفلاح فی بیان الفجرین» از سید مفتی میرعباس
- «فلق الصباح في شرح مفتاح الفلاح» اثر شيخ سلیمان بن عبدالله بحرانی، متوفاى 1121 هجرى
تلخيص
كتاب «فتح المفتاح» كه توسط يكى از شاگردان شيخ بهايى تأليف شده است.
حواشى
از جمله حاشيه‌هاى نوشته شده براى كتاب عبارتند از:
- حاشیه خود شیخ بهایی
- حاشيه‌اى توسط ملا اسماعيل خواجویی، متوفاى 1173 هجرى
- حاشیه محمد طاهر بارفروشی مازندرانی
- حاشیه سید محسن امین صاحب اعیان الشیعة
- حاشیه محمد جعفر یزدی
- حاشیه عبدالعظیم امام.
- حاشيه‌اى به وسيله سيد حسين حسينى مرعشى آملی، معروف به خليفه سلطان، كه از شاگردان شيخ بهايى است.
تکمله
«منهاج الصلاح فی واجبات الصلوات الیومیة و مندوباتها و زبدة اعمال السنةو الادعیة الاسابیع» از ملا نظر علی بن محمد محسن گیلانی که برای کامل کردن مفتاح الفلاح نوشته است.[۸]
نسخه های کتاب
تا کنون بیش از 300 نسخه خطی مفتاح الفلاح شناسایی شده است که 137 نسخ آن مربوط به قرن یازدهم، 70 نسخه مربوط به قرن دوازدهم، 34 نسخه مربوط به قرن سیزدهم و 9 نسخه هم مربوط به قرن چهاردهم است. 48 نسخه کتاب هم تاریخ کتابت ندارد.[۹]
پیوندبه بیرون
- کلید رستگاری، (کتابشناخت مفتاح الفلاح)
- ترجمه های مفتاح الفلاح و ترجمه آقا جمال خوانساری
- گزیده نگاری با یررسی گزیده مفتاح الفلاح
پانویس
منابع
- بهایی عاملی، محمد بن حسین، مفتاح الفلاح، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.
- امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.