لیلةالرغائب: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Kadkhodaee |
imported>Kadkhodaee |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
===خدشه در سند حدیث=== | ===خدشه در سند حدیث=== | ||
قدیمی‌ترین منبع شیعی موجود که روایت فضیلت اولین شب جمعه ماه رجب و اعمال آن را بدون ذکر سند نقل کرده، ''مفید العلوم و مبید الهموم'' منسوب به [[محمد بن عباس خوارزمی]] است. اما درباره انتساب کتاب به خوارزمی و نیز مذهب او اختلاف نظر وجود دارد. [[سید بن طاوس]] نیز از قدیمی‌ترین عالمان بزرگ امامی است که در کتاب [[اقبال الاعمال]] این روایت را نقل کرده است.<ref>ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹ و طیب‌حسینی، «بررسی اعتبار روایت «لیله الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب»، ص۲۸۰</ref> او تصریح می‌کند این روایت را از برخی کتاب‌های علمای شیعه نقل می‌کند؛ با این حال [[اسناد|سندی]] برای این حدیث ذکر نکرده است.<ref>الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۸۵ | قدیمی‌ترین منبع شیعی موجود که روایت فضیلت اولین شب جمعه ماه رجب و اعمال آن را بدون ذکر سند نقل کرده، ''مفید العلوم و مبید الهموم'' منسوب به [[محمد بن عباس خوارزمی]] است. اما درباره انتساب کتاب به خوارزمی و نیز مذهب او اختلاف نظر وجود دارد. [[سید بن طاوس]] نیز از قدیمی‌ترین عالمان بزرگ امامی است که در کتاب [[اقبال الاعمال]] این روایت را نقل کرده است.<ref>ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹ و طیب‌حسینی، «بررسی اعتبار روایت «لیله الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب»، ص۲۸۰</ref> او تصریح می‌کند این روایت را از برخی کتاب‌های علمای شیعه نقل می‌کند؛ با این حال [[اسناد|سندی]] برای این حدیث ذکر نکرده است.<ref>الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۸۵.</ref> | ||
در کتاب‌های اهل سنت نیز این حدیث، ساختگی معرفی شده است. ابن جوزی در کتاب الموضوعات به صراحت این حدیث را جعلی معرفی می‌کند.<ref>ابن الجوزی، الموضوعات، ۱۹۶۶، ج۲، ص۱۲۵.</ref> محی الدین نووی نیز در شرح [[صحیح مسلم]]، نماز لیلة الرغائب را بدعتی زشت دانسته که گروهی از علما در رد آن کتاب نوشته‌اند.<ref>النووی، شرح صحیح مسلم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۲۰.</ref><br> به عقیده برخی، گرچه این حدیث از ضعف سندی رنج می‌برد اما حتی طبق مبانی اهل سنت، قرائن كافی مبنی بر جعلی‌بودن این روایت وجود ندارد.<ref>ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۳.</ref> | در کتاب‌های اهل سنت نیز این حدیث، ساختگی معرفی شده است.<ref>حسینیان مقدم، پیشینه شناسی خبر «لیلة الرغائب»، پایگاه اندیشوران حوزه.</ref> ابن جوزی در کتاب الموضوعات به صراحت این حدیث را جعلی معرفی می‌کند.<ref>ابن الجوزی، الموضوعات، ۱۹۶۶، ج۲، ص۱۲۵.</ref> محی الدین نووی نیز در شرح [[صحیح مسلم]]، نماز لیلة الرغائب را بدعتی زشت دانسته که گروهی از علما در رد آن کتاب نوشته‌اند.<ref>النووی، شرح صحیح مسلم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۲۰.</ref><br> به عقیده برخی، گرچه این حدیث از ضعف سندی رنج می‌برد اما حتی طبق مبانی اهل سنت، قرائن كافی مبنی بر جعلی‌بودن این روایت وجود ندارد.<ref>ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۳.</ref> | ||
[[آیت‌الله مکارم شیرازی]]، در واکنش به [[جعل حدیث|جعلی‌بودن]] این خبر، سه راه برای اثبات مشروعیت انجام اعمال لیلة الرغائب و [[دعا|دعاها]] و سایر [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] كه [[اسناد|سند معتبر]]ی ندارند، ارائه کرده است.<ref>[http://eshia.ir/feqh/archive/text/makarem/feqh/95/960119/ بيانات در ابتدای درس خارج فقه در تاریخ ۱۳۹۶/۰۱/۱۹، سایت مدرسه فقاهت.]</ref> گرچه با توجه به قاعده [[تسامح در ادله سنن]] بجا آوردن نماز رغائب از باب استحباب يا رجا بلامانع است اما بايد توجه داشت اين قاعده در مورد روایات ضعیف‌الاسناد جاری است نه احادیثی که حکم به مجعول‌بودن آنها شده است. بنابراین می‌توان گفت تمام فقهایی که حکم به استحباب یا جواز اقامه آن به قصد رجا کرده‌اند ـ ازجمله ابن‌طاووس، [[علامه حلی]]، [[علامه مجلسی]] و [[مامقانی]] ـ روايت را جعلی ندانسته‌اند.<ref>ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹.</ref> | [[آیت‌الله مکارم شیرازی]]، در واکنش به [[جعل حدیث|جعلی‌بودن]] این خبر، سه راه برای اثبات مشروعیت انجام اعمال لیلة الرغائب و [[دعا|دعاها]] و سایر [[نمازهای مستحب|نمازهای مستحبی]] كه [[اسناد|سند معتبر]]ی ندارند، ارائه کرده است.<ref>[http://eshia.ir/feqh/archive/text/makarem/feqh/95/960119/ بيانات در ابتدای درس خارج فقه در تاریخ ۱۳۹۶/۰۱/۱۹، سایت مدرسه فقاهت.]</ref> گرچه با توجه به قاعده [[تسامح در ادله سنن]] بجا آوردن نماز رغائب از باب استحباب يا رجا بلامانع است اما بايد توجه داشت اين قاعده در مورد روایات ضعیف‌الاسناد جاری است نه احادیثی که حکم به مجعول‌بودن آنها شده است. بنابراین می‌توان گفت تمام فقهایی که حکم به استحباب یا جواز اقامه آن به قصد رجا کرده‌اند ـ ازجمله ابن‌طاووس، [[علامه حلی]]، [[علامه مجلسی]] و [[مامقانی]] ـ روايت را جعلی ندانسته‌اند.<ref>ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۸ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۷
| نیایش |
|
لَیلَةُ الرَّغائِب یا شب آرزوها نام نخستین شب جمعهٔ ماه رجب است که در آن امید به بخشش‌های فراوان از سوی خداوند است. بر اساس روایتی از پیامبر(ص) در این شب فرشتگان به کعبه می‌آیند و از خداوند درخواست می‌کنند شخص روزه‌دار در ماه رجب را ببخشد. دوازده رکعت نماز با کیفیتی خاص بین دو نماز مغرب و عشاء از اعمال مستحب این شب است. جمعی از عالمان شیعه و سنی، روایت مذکور را جعلی دانسته‌اند.
معنای واژه
لیله به معنای شب است و کلمهٔ «رغائب» جمع «رغیبه» به معنای چیزی است که مورد رغبت و میل و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان است.[۱] بنابراین «لیله الرغائب» هم می‌تواند به معنای شبی باشد که میل و توجه به آن بسیار است و هم می‌تواند به معنای شبی باشد که در آن عطا و بخشش خدا بسیار است. با توجه به روایتی که در فضیلت این شب نقل شده هر دو معنا درست است. [۲]
حدیث لیلة الرغایب
حدیث لیلة الرغائب از پیامبر(ص) نقل شده و در کتاب اقبال الاعمال سید بن طاووس آمده است. در این حدیث به جایگاه این شب و اعمال آن اشاره شده است. در این حدیث آمده است این شب را ملائکه، لیلة الرغائب نامیده‌اند. زمانی که یک‌سوم از این شب بگذرد، فرشته‌ای در آسمان و زمین باقی نمی‌ماند، مگر اینکه در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند. خداوند به فرشتگان می‌گوید هرچه می‌خواهید درخواست کنید. فرشتگان گویند درخواست ما بخششِ فرد روزه‌دارِ ماه رجب است. خداوند پاسخ می‌دهد: آن را انجام دادم.[۳]
خدشه در سند حدیث
قدیمی‌ترین منبع شیعی موجود که روایت فضیلت اولین شب جمعه ماه رجب و اعمال آن را بدون ذکر سند نقل کرده، مفید العلوم و مبید الهموم منسوب به محمد بن عباس خوارزمی است. اما درباره انتساب کتاب به خوارزمی و نیز مذهب او اختلاف نظر وجود دارد. سید بن طاوس نیز از قدیمی‌ترین عالمان بزرگ امامی است که در کتاب اقبال الاعمال این روایت را نقل کرده است.[۴] او تصریح می‌کند این روایت را از برخی کتاب‌های علمای شیعه نقل می‌کند؛ با این حال سندی برای این حدیث ذکر نکرده است.[۵]
در کتاب‌های اهل سنت نیز این حدیث، ساختگی معرفی شده است.[۶] ابن جوزی در کتاب الموضوعات به صراحت این حدیث را جعلی معرفی می‌کند.[۷] محی الدین نووی نیز در شرح صحیح مسلم، نماز لیلة الرغائب را بدعتی زشت دانسته که گروهی از علما در رد آن کتاب نوشته‌اند.[۸]
به عقیده برخی، گرچه این حدیث از ضعف سندی رنج می‌برد اما حتی طبق مبانی اهل سنت، قرائن كافی مبنی بر جعلی‌بودن این روایت وجود ندارد.[۹]
آیت‌الله مکارم شیرازی، در واکنش به جعلی‌بودن این خبر، سه راه برای اثبات مشروعیت انجام اعمال لیلة الرغائب و دعاها و سایر نمازهای مستحبی كه سند معتبری ندارند، ارائه کرده است.[۱۰] گرچه با توجه به قاعده تسامح در ادله سنن بجا آوردن نماز رغائب از باب استحباب يا رجا بلامانع است اما بايد توجه داشت اين قاعده در مورد روایات ضعیف‌الاسناد جاری است نه احادیثی که حکم به مجعول‌بودن آنها شده است. بنابراین می‌توان گفت تمام فقهایی که حکم به استحباب یا جواز اقامه آن به قصد رجا کرده‌اند ـ ازجمله ابن‌طاووس، علامه حلی، علامه مجلسی و مامقانی ـ روايت را جعلی ندانسته‌اند.[۱۱]
اعمال
در روایت لیلة الرغائب آمده است اولین پنج‌شنبه ماه رجب روزه گرفته شود و در شب جمعه، بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود و در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، و دوازده مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود و پس از اتمام دوازده رکعت، هفتاد بار ذکر «اَللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحمّدٍ النَّبّیِّ الاُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ» گفته می‌شود. پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر «سُبّوحٌ قُدّوسٌ رَبُّ المَلائِکَةِ وَ الّروحِ»، و پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذکر «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیُّ الْاَعْظَمُ» گفته می‌شود. همچنین نمازگزار باید دوباره به سجده برود و هفتاد مرتبه ذکر «سُبّوحٌ قُدّوس رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرّوحِ» بگوید و سپس می‌تواند حاجت خود را از خداوند بخواهد.[۱۲]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- ابن الجوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمان محمد عثمان، مدینه، المکتبة السلفیة، ۱۹۶۶م.
- ابن طاووس، علی بن موسی بن جعفر، الإقبال بالإعمال الحسنة، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- حسین حسینیان مقدم، پیشینه شناسی خبر «لیلة الرغائب»، پایگاه اندیشوران حوزه
- ژیان، فاطمه، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، مجله علوم حدیث، شماره ۹۵، بهار ۱۳۹۹.
- طیب‌حسینی، سیدمحمود، «بررسی اعتبار روایت «لیله الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب»، مجله حدیث پژوهی، شماره۱۹، ۱۳۹۷.
- مشکات، سید محمد، مناجات الهیات حضرت امیر، مقدمه، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، مفاتیح نوین، قم، انتشارات مدرسة الامام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۵ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، درس خارج فقه کتاب الشرکة، تاريخ ۱۳۹۶/۰۱/۱۹، سایت مدرسه فقاهت.
- النووی، محی الدین یحیی بن شرف، شرح صحیح مسلم، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۰۷ق.
- ↑ فرهنگ ابجدی عربی فارسی، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ مکارم شیرازی، مفاتیح نوین، ۱۳۸۵ش، ص۶۱۸، اعمال ماه رجب.
- ↑ الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۸۵.
- ↑ ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹ و طیب‌حسینی، «بررسی اعتبار روایت «لیله الرغائب» و تحقیق در معنای رغائب»، ص۲۸۰
- ↑ الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۸۵.
- ↑ حسینیان مقدم، پیشینه شناسی خبر «لیلة الرغائب»، پایگاه اندیشوران حوزه.
- ↑ ابن الجوزی، الموضوعات، ۱۹۶۶، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ النووی، شرح صحیح مسلم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۲۰.
- ↑ ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۳.
- ↑ بيانات در ابتدای درس خارج فقه در تاریخ ۱۳۹۶/۰۱/۱۹، سایت مدرسه فقاهت.
- ↑ ژیان، «بررسی و داوری ادله بی‌اعتباری روایت لیلةالرغائب»، ص۱۲۹.
- ↑ ابن طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۸۶.