مشعل‌گردانی (آیین)
| مشعل‌گردانی | |
|---|---|
![آیین مشعل‌گردانی نجفی‌ها در قم (آبان ۱۳۹۳ش)[۱]](/view/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%B9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D9%85.jpg) | |
| اطلاعات آئین | |
| زمان‌برگزاری | دهه محرم |
| مکان برگزاری | معابر عمومی و اطراف اماکن مقدس |
| گستره جغرافیایی | ایران و عراق |
| انواع | این مراسم به دو شیوهٔ نجفی و کربلایی برگزار می‌شود |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
مشعل‌گردانی، از آیین‌های سوگواری محرم در ایران و عراق. این آیین بیشتر در دهه محرم، در کشور عراق و مناطق مرکزی و جنوبی ایران برگزار می‌شود. در این آیین، آتش‌دان‌هایی را در خیابان‌ها و میدان‌ها و مکان‌های مقدس می‌گردانند.
تاریخچه
از میزان قدمت آیین مشعل‌گردانی، اطلاع دقیقی در دست نیست.[۲] برخی پیشینهٔ آن را به حدود پانصد سال پیش برمی‌گردانند.[۳] در دوره‌هایی از تاریخ، از جمله در زمان رضاشاه پهلوی، شعله‌گردانی ممنوع بوده است.[۴] در برخی مناطق، از این آیین، با نام‌های دیگری یاد می‌شود؛ از جمله در اردکان یزد، به آن تکلیف گفته می‌شود.[۵]
شیوه برگزاری
آیین مشعل‌گردانی، در مناطق مختلف، به‌صورت متفاوت برگزار می‌شود. در شیوه نجفی، به‌وسیله آتش‌دان‌های کوچک چوبی یا فلزی، سازه‌ای ساخته می‌شود که به آن مَشاعل گفته می‌شود. هنگام عزاداری، آتش‌دان‌ها را روشن می‌کنند و مَشاعل را در معابر عمومی میدان‌های اصلی شهر و محوطهٔ بیرونی اماکن مقدس حرکت می‌دهند. به‌علت وزن بالای مشاعل، برای حمل آن، نیاز به توانایی و قدرت جسمانی بالایی است. مشاعل‌ها در اندازه و شکل، با هم تفاوت دارند.[۶] در برخی مناطق مثل کربلا و اَردَکان یزد، گاهی به‌جای سازهٔ چندمشعلیِ مذکور، از مشعل‌های جدا و آتش‌دان‌هایی با دسته‌های بلند، مشابه عَلَم، استفاده می‌شود. این مشعل‌ها توسط عزاداران و در برخی مناطق، اختصاصاً توسط سادات، همراه با خواندن اشعاری خاص، در معابر حرکت داده می‌شود. همراه مشعل‌گردانی، معمولاً طبل‌زنی و سنج‌زنی هم انجام می‌شود.[۷]
گستره جغرافیایی
این آیین در برخی از شهرهای ایران و عراق برگزار می‌شود. در عراق غالباً در شهرهای نجف، کاظمین و کربلا مشعل‌گردانی می‌کنند. [۸] در ایران هم بیشتر، مناطق مرکزی و جنوبی و شهرهایی مثل قم و شهر ری و اردکان یزد، میزبان مراسم مشعل‌گردانی هستند و غالباً عرب‌ها آن را اجرا می‌کنند.[۹]
زمان برگزاری
مشعل‌گردانی در مناطق مختلف، در روزهای متفاوتی از دهه محرم برگزار می‌شود.[۱۰] غالباً این مراسم در شب عاشورا اجرا می‌شود. نجفی‌ها در شب‌های هشتم، نهم و دهم مشعل‌گردانی دارند. در برخی از مناطق، مانند اردکان یزد، در اول محرم، مشعل‌گردانی می‌کنند تا آغاز محرم را اعلام و مردم را به عزاداری دعوت کنند. در مناطقی نیز از شب تاسوعا تا صبح روز عاشورا مشعل‌گردانی می‌کنند.[۱۱] در برخی جاها در شام غریبان هم این مراسم اجرا می‌شود.[۱۲]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «مراسم مشعل‌گردانی نجفی‌های مقیم قم»، خبرزاری فارس.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۴۵۰.
- ↑ ۱۰ سنت عاشورایی از ۱۰ گوشه جهان، وبگاه مشرق‌نیوز.
- ↑ ۱۰ سنت عاشورایی از ۱۰ گوشه جهان، وبگاه مشرق‌نیوز.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۴۵۰.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۴۵۰.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۴۵۰و۴۵۱.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۴۵۱.
- ↑ ۱۰ سنت عاشورایی از ۱۰ گوشه جهان، وبگاه مشرق‌نیوز.
- ↑ ۱۰ سنت عاشورایی از ۱۰ گوشه جهان، وبگاه مشرق‌نیوز.
- ↑ رضایی، عزاداری امام حسین در جهان، ۱۳۸۸ش، ص۶۹.
- ↑ مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۴۵۰.
یادداشت
منابع
- رضایی، صفیه، عزاداری امام حسین در جهان، قم، سبط النبی، ۱۳۸۸ش.
- «۱۰ سنت عاشورایی از ۱۰ گوشه جهان»، وبگاه مشرق‌نیوز، مطلب ۴۸۸۱۴۰، انتشار: ۲۱ مهر ۱۳۹۵.
- «مراسم مشعل‌گردانی نجفی‌های مقیم قم»، خبرگزاری فارس، درج مطلب ۱۰ آبان ۱۳۹۳ش، مشاهده ۹ شهریور ۱۴۰۰ق.
- مظاهری، محسن‌حسام، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، مجتمع آفرینش‌های هنری اسلام، ۱۳۹۵ش.
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس • کفن‌پوشی |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |