سید محمد مفتی‌الشیعه
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید محمد موسوی اردبیلی مفتی‌الشیعه |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۷ش |
| زادگاه | اردبیل |
| تاریخ وفات | ۱۳۸۹ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | قم |
| خویشاوندان سرشناس | سید محمدتقی مفتی‌الشیعه • سید مرتضی موسوی خلخالی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محسن حکیم • سید محمود حسینی شاهرودی • سید ابوالقاسم خویی • حسین حلی • سید حسین طباطبایی بروجردی • سید محمد حجت کوه‌کمری • امام خمینی • سید محمد محقق داماد • سید محمدحسین طباطبائی |
| محل تحصیل | اردبیل • قم • نجف |
| تألیفات | فقه مبسوط • رساله در لباس مشکوک • رساله در فروع علم اجمالی • تعلیقات بر کتاب الاسفار الاربعة |
سید محمد مُفتی‌الشیعه (۱۳۰۷ش ـ ۱۳۸۹ش) از مراجع تقلید و اساتید حوزه علمیه قم که در امور علمی و فرهنگی فعالیت داشت. او در قم و نجف درس‌های فقه و اصول را از اساتیدی چون طباطبایی بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمری، امام خمینی، سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی، و تفسیر، هیئت و فلسفه را از علامه طباطبائی آموخت.
مفتی‌الشیعه آثاری چون فقه مبسوط، شرح کفایة الاصول، توضیح المسائل و تعلیقات بر کتاب الاسفار الاربعه را تألیف و مؤسسه تحقیقاتی امام محمدتقی(ع) در قم را تأسیس کرد.
زندگی‌نامه
سید محمد مُفتی‌الشیعه، از مراجع تقلید، در سال ۱۳۰۷ش/۱۳۴۷ق در اردبیل به دنیا آمد.[۱] پدرش، سید محمدتقی مفتی‌الشیعه، مرجع تقلید مردم اردبیل و جدش، سید مرتضی موسوی خلخالی از فقها و شاگردان شیخ انصاری بود. خانواده وی را از سادات موسوی و برخی اجدادش را در شمار عالمان و فقیهان معرفی کرده‌اند.[۲] پدرش را در شانزده‌سالگی از دست داد و در آخرین روز از مجالس ترحیم پدر به دست سید یونس موسوی اردبیلی، لباس روحانیت را پوشید.[۳]
مفتی‌الشیعه در ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۸۹ش در قم درگذشت.[۴] پس از تشییع نیز موسی شبیری زنجانی بر او نماز خواند و پیکرش را در حرم حضرت معصومه(س)، دفن کردند.[۵]
تحصیلات
محمد مفتی‌الشیعه دروس مقدمات و سطح عالی حوزه را نزد علمای اردبیل به‌ویژه پدرش فراگرفت. او رسائل را نزد غلامحسین غروی و مکاسب را نزد عموی خود سید موسی فقیه مرتضوی آموخت.[۶]
مفتی‌الشیعه پس از مهاجرت در سال ۱۳۶۷ق به شهر قم، در درس فقه و اصول مراجعی چون طباطبایی بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمری، امام خمینی، سید محمد محقق داماد شرکت کرد.[۷] او در تفسیر، هیئت و فلسفه شاگرد علامه طباطبائی بود.[۸] وی هم‌زمان درس‌های سطح عالی حوزه مانند رسائل، مکاسب، کفایه و منظومه را تدریس می‌کرد.[۹]
محمد مفتی‌الشیعه در ۱۶ ربیع الاول سال ۱۳۷۴ق به حوزه علمیه نجف رفت و از مراجع و اساتیدی همچون سید محسن حکیم، سید محمود حسینی شاهرودی، سید ابوالقاسم خویی و حسین حلی بهره برد.[۱۰] در سال ۱۳۷۹ق گروهی از مردم اردبیل نزد سید محسن حکیم در نجف رفته و خواستار حضور مفتی‌الشیعه در اردبیل بودند. ایشان با تقاضای آنان موافقت کرد. مفتی‌الشیعه پس از گذشت یک سال و نیم دوباره برای فعالیت علمی به نجف بازگشت.[۱۱]
بازگشت از نجف
حزب بعث عراق در سال ۱۳۹۶ق محمد مفتی‌الشیعه را به همراه جمعی دیگر از علما و طلاب پس از چند روز زندانی‌کردن از این کشور اخراج نمود. وی پس از بازگشت در قم اقامت گزید.[۱۲] پس از فوت سید ابوالقاسم خویی و شروع زعامت سید عبدالاعلی سبزواری، وی همه امور مرتبط با دادن اجازه‌نامه، تعیین نمایندگان و پاسخ به مسائل را به مفتی‌الشیعه واگذار کرد.[۱۳] او در حوزه‌های قم و نجف نیز تدریس را رها نکرد.[۱۴]
آثار علمی و فرهنگی
محمد مفتی‌الشیعه علاوه بر نوشتن تقریرات دروس اساتید خود، دارای تألیفاتی در زمینه علوم اسلامی بوده که برخی از آنها چاپ نشده است، از جمله:
- رساله در قاعده لاضرر و لاضرار
- شرح کفایة الاصول
- رساله در لباس مشکوک
- رساله در فروع علم اجمالی
- رساله در قاعده اقرار و رضاع و مباحث دیگر
- فقه مبسوط
- تعلیقات بر کتاب الاسفار الاربعة
- توضیح المسائل
- المسائل المستحدثه
- منهاج الصالحین (۲ جلد) (مجموعه فتوایی به زبان عربی)
- حاشیه بر عروه
- مناسک حج (عربی و فارسی).[۱۵]
محمدهادی امینی، پژوهشگر حوزوی، تعداد ۷۳ نسخه از نسخههای خطی کتابخانه شخصی مفتی‌الشیعه را با نام «فهرس مخطوطات مکتبة مفتی‌الشیعة الاردبیلی» فهرست‌نویسی کرد و در چهار شماره از مجله العدل نجف به چاپ رساند.[۱۶] سید احمد اشکوری نیز در قم تعداد ۱۱۰ نسخه خطی آنها را با عنوان «فهرست نسخههای خطی کتابخانه مفتی‌الشیعه» در سال ۱۳۸۱ش چاپ کرد.[۱۷]
وی مؤسسه تحقیقاتی امام محمدتقی(ع) در قم را در مجاورت مدرسه علمیه حجتیه تأسیس کرد که در حدود سه‌هزار متر مربع بنا داشت.[۱۸] در اردبیل نیز دو باب خانه پدری خود را وقف کرد. با خرید و الحاق زمین به این موقوفه زمینه ایجاد مجموعه حسینیه، کتابخانه و محل اقامت علما فراهم شد و از سال ۱۳۸۹ش ساخت آن آغاز شد.[۱۹]
پانویس
- ↑ «آیت‌الله مفتی‌الشیعه دار فانی را وداع گفت»، سایت عصر ایران؛ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «آیت‌الله مفتی‌الشیعه دار فانی را وداع گفت»، سایت عصر ایران.
- ↑ «پیکر آیت‌الله مفتی‌الشیعه در قم به خاک سپرده شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «آیت‌الله مفتی‌الشیعه دار فانی را وداع گفت»، سایت عصر ایران.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «رحلت آیت‌الله سید محمد مفتی الشیعه موسوی اردبیلی»، همشهری آنلاین.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «آیت‌الله مفتی الشیعه دارفانی را وداع گفت»، سایت عصر ایران.
- ↑ «آیت‌الله مفتی الشیعه دارفانی را وداع گفت»، سایت عصر ایران.
- ↑ «پیکر آیت‌الله مفتی‌الشیعه در قم به خاک سپرده شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «مرحوم مفتی‌شیعه که بود؟»، سایت خبر‌آنلاین.
- ↑ حسینی اشکوری، فهرست نسخههای خطی کتابخانه مفتی‌الشیعه، ۱۳۸۱ش، ص۶.
- ↑ حسینی اشکوری، فهرست نسخههای خطی کتابخانه مفتی‌الشیعه، ۱۳۸۱ش، ص۶.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی.
منابع
- «آیت‌الله مفتی‌الشیعه دار فانی را وداع گفت»، سایت عصر ایران، تاریخ انتشار: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۴ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «پیام تسلیت در پی ارتحال حضرت آیت الله سید محمد مفتی الشیعه موسوی»، سایت جامعه مدرسین، تاریخ انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «پیکر آیت‌الله مفتی‌الشیعه در قم به خاک سپرده شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ انتشار: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- حسینی اشکوری، احمد، فهرست نسخههای خطی کتابخانه مفتی‌الشیعه، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۴۲۳ق/۱۳۸۱ش.
- «رحلت آیت‌الله سید محمد مفتی الشیعه موسوی اردبیلی»، همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «سید محمد مفتی‌الشیعه»، فرهیختگان تمدن شیعی، تاریخ انتشار: ۲۳ مهر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۶ اسفند ۱۴۰۳ش.
- «مرحوم مفتی‌شیعه که بود؟»، سایت خبر‌آنلاین، تاریخ انتشار: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۷ اسفند ۱۴۰۳ش.