دانشنامه فاطمی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علی‌اکبر رشاد |
| موضوع | حضرت زهرا(س) |
| سبک | تاریخی و روایی |
| زبان | فارسی |
| به کوشش | گروهی از محققان |
| تعداد جلد | ۶ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی |
| محل نشر | قم |
دانشنامه فاطمی(س) دایرة‌المعارفی موضوعی درباره حضرت زهرا(س) و فضایل ایشان به زبان فارسی که سال ۱۳۹۳ش در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و زیر نظر علی‌اکبر رشاد منتشر شد. این دانشنامه شش‌جلدی، دارای ۱۱۷ مقاله است که دو جلد آن شامل سیره حضرت فاطمه(س) و یک جلد آن درباره معارف فاطمی است. سه جلد دیگر هم موضوعات حقوق زن و خانواده را در بر دارد. دانشنامه فاطمی در سال ۱۳۹۴ش، اثر برگزیده هفدهمین همایش کتاب سال حوزه شد.
شروع فعالیت
دانشنامه فاطمی، فعالیت خود را از سال ۱۳۸۱ش آغاز نمود. در همایش تجلیل از پدیدآورندگان دانشنامه امام علی(ع)، آیت‌الله جوادی آملی به پدیدآورندگان دانشنامه امام علی(ع) پیشنهاد داد که درباره سیره و اندیشه‌های حضرت فاطمه(س)، دانشنامهای را پدید آورند. دست‌اندرکاران دانشنامه امام علی(ع) پس از دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای و موافقت رهبر جمهوری اسلامی ایران با این پیشنهاد، کار خود را آغاز کردند.[۱]
محتوای کلی
تألیف دانشنامه فاطمی بر اساس تبیین جامع و علمی و دارای ساختار موضوعی و دانشنامهای در شش جلد در سه محور زندگی، منزلت و سیره حضرت فاطمه(س)، معارف فاطمی و زن و خانواده صورت گرفته است.[۲] در این دانشنامه، از مجموع ۱۱۷ مدخل، ۶۸ مقاله درباره زندگانی، فضایل و تعالیم حضرت زهرا(س) به‌عنوان الگوی زن مسلمان و ۴۹ مقاله درباره حقوق زن و منزلت خانواده است.[۳]
فهرست مداخل
- جلد اول: حیات، منزلت و شخصیت فاطمی(س):
- زندگینامه فاطمه(س)
- حضرت محمد(ص)
- حضرت خدیجه(س)
- ولادت فاطمه(س)
- برادران و خواهران فاطمه
- فاطمه، همراه پیامبر
- ازدواج فاطمه
- فرزندان فاطمه
- حسن بن علی
- حسین بن علی
- زینب بنت علی
- ام‌کلثوم
- محسن بن علی
- زنان همراه فاطمه
- فدک
- وصایای فاطمه
- شهادت فاطمه
- خاک‌سپاری فاطمه.[۴]
- جلد دوم: حیات، منزلت و شخصیت فاطمی(س):
- بخش اول: مقام و فضایل فاطمه
- اسماء و اوصاف فاطمه
- سیدة نساء العالمین
- مُحَدَّثه بودن فاطمه
- عصمت فاطمه
- علم فاطمه
- تسبیح فاطمه
- شفاعت و فاطمه
- فاطمه(س) در آخرت
- مناقب و کرامات فاطمه(س).[۵]
- بخش دوم: سیره فاطمی
- سیره‌شناسی
- سیره اخلاقی فاطمه
- سیره عبادی و معنوی فاطمه(س)
- سیره همسرداری فاطمه(س)
- سیره تربیت فرزند فاطمه(س)
- سیره خانه‌داری فاطمه(س)
- سیره فرهنگی و اجتماعی فاطمه(س)
- سیره سیاسی فاطمه(س)
- بخش سوم: فاطمه(س) در دیدگاه‌ها
- فاطمه(س) از نگاه قرآن
- فاطمه(س) از نگاه پیامبر(ص)
- فاطمه(س) از نگاه امام‌علی(ع)
- فاطمه(س) از نگاه امامان
- فاطمه(س) از نگاه همسران پیامبر(ص)
- فاطمه(س) از نگاه صحابه و تابعان
- فاطمه(س) در فقه اسلامی
- فاطمه(س) در گزارش‌های تاریخی اهل‌سنت
- فاطمه(س) در شعر فارسی
- فاطمه(س) در شعر عربی
- کتاب‌شناسی فاطمه(س).[۶]
- جلد سوم: حکمت و معارف فاطمی(س):
- بخش اول: منابع معارف
- احادیث فاطمه
- خطبه‌های فاطمه
- مصحف فاطمه
- دعاهای فاطمه
- اشعار فاطمه
- بخش دوم: معارف نظری
- خداشناسی
- عدل الهی
- ایمان
- انسان‌شناسی
- نبوت پیامبر
- قرآن‌شناسی
- امامت
- شیعه
- مهدویت
- مرگ و برزخ
- معاد
- دنیا و آخرت
- بخش سوم: معارف عملی
- اخلاق و فضایل
- تربیت
- سیاست و عدالت
- فلسفه احکام.[۷]
- جلد چهارم: زن و خانواده (مباحث حقوقی):
- جایگاه ارزشی زن
- تفاوت‌های طبیعی زن و مرد
- نسبت میان زن و مرد
- فلسفه تفاوت در حقوق زن و مرد
- جنسیت و زبان قرآن
- کلیات نظام حقوق زن در اسلام
- حقوق زنان، واقعیت‌ها و چالش‌ها
- روش‌شناسی حقوق زن
- بلوغ و رشد دختران
- پوشش زن
- عبادت زن
- روابط زن و مرد
- مالکیت زن
- ارث زن.[۸]
- جلد پنجم: زن و خانواده (مباحث حقوقی):
- بخش اول: مسائل زن
- ولایت زن
- مرجعیت زن
- قضاوت زن
- شهادت زن
- قصاص و دیه زن
- بخش دوم: خانواده
- ولایت بر ازدواج
- شروط ضمن عقد نکاح
- ازدواج موقت
- تعدد زوجات
- سرپرستی خانواده
- معاشرت به معروف
- مهریه
- نفقه زن
- طلاق
- عده
- حضانت.[۹]
- جلد ششم: زن و خانواده (مباحث اجتماعی):
- بخش اول: مسائل زن
- اسلام و تحول در شخصیت زن
- زن اسوه
- فمینیسم
- جنسیت و اخلاق
- تربیت جنسی
- اخلاق جنسی
- تربیت دینی دختران
- روابط اجتماعی زن و مرد
- پوشش زن
- اشتغال زن
- آسیب‌شناسی مطالعات زنان
- بخش دوم: مسائل خانواده
- خانواده
- ازدواج
- تعدد زوجات
- ازدواج موقت
- همسری
- مادری
- مدیریت خانواده
- طلاق.[۱۰]
ویژگی‌ها
معاون علمی دانشنامه فاطمی، کار پژوهشی و علمی در نگارش این دانشنامه، استناد به منابع معتبر شیعه و سنی و دوری از احساسات و اظهارات غیرمستند را از ویژگی‌های مهم دانشنامه فاطمی شمرده است. به گفته او، دانشنامه فاطمی به‌گونه‌ای نوشته شده است که مخاطب می‌تواند چگونگی روی‌دادن اتفاقات و حوادث را متوجه شود و آن‌ها را با نقل‌ها و روایت‌های تاریخی مقایسه کند.[۱۱]
نقدها
در نشستی که در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳ش در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، کارشناسان به نقد و تحلیل مجموعه دانشنامه فاطمی پرداختند. فقدان منابع علمی کافی درباره حضرت زهرا(س)، فراوانی اختلافات کلامی، فقر مطالعاتی در جهان اسلام، فاقدبودن برخی قوانین دانشنامه‌نگاری، طرح شبهات بسیار خوب با عدم پاسخ‌گویی مطلوب به آن و تقویت برخی از منابع در برخی مقالات و تضعیفشان در مقاله‌ای دیگر، از جمله نواقص و ضعف‌هایی بود که از سوی منتقدان مطرح شد.[۱۲]
چاپ
مجموعه شش‌جلدی دانشنامه فاطمی(س)، نخستین بار در سال ۱۳۹۳ شمسی توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و زیر نظر علی‌اکبر رشاد منتشر شد. این دانشنامه در سال ۱۳۹۴ش رتبه برگزیده هفدهمین همایش کتاب سال حوزه را به خود اختصاص داد.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دانشنامه فاطمی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۳۶.
- ↑ دانشنامه فاطمی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۳۷و۳۸.
- ↑ دانشنامه فاطمی، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۳۷.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ دانشنامه فاطمی، معرف افکار و سبک زندگی حضرت زهرا(س) است/ راهکاری برای حل ناهنجاری‌ها در حوزه خانواده، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ نشست نقد دانشنامه فاطمی(س) برگزار شد، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ↑ «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
منابع
- دانشنامه فاطمی، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- «دانشنامه فاطمی(س)»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۳۹۹ش.
- «دانشنامه فاطمی، معرف افکار و سبک زندگی حضرت زهرا(س) است/ راهکاری برای حل ناهنجاری‌ها در حوزه خانواده»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار خبر: ۱۸ دی ۱۳۹۸ش.
- «نشست نقد دانشنامه فاطمی(س) برگزار شد»، سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۰ دی ۱۳۹۹ش.