تخته نرد
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
تخته نَرْد یا نرد، از ابزارهای انجام قمار است که از بازی با آن نهی شده است. در روایات انجام این بازی را از کارهای باطل دانسته‌اند. نرد از یک صفحه و تعدادی مهره تشکیل می‌شود و در بازی با آن بیشتر از شانس بهره می‌برند.
در فقه از بازی نرد در بخش مکاسب محرمه (تجارت‌های حرام) و زیر عنوان ابزارهای قمار بحث می‌شود. فقها آن را ابزار قمار و حرام می‌دانند. شیخ انصاری، این بازی را حتی اگر ابزار قمار هم نباشد، حرام دانسته است. در مقابل فقهایی چون امام خمینی و سید احمد خوانساری معتقدند علت حرمت بازی‌هایی چون شطرنج و نرد، این بوده است که این دو جزء آلات قمار بوده‌اند؛ بنابراین اگر به عنوان آلات قمار شناخته نشوند، بازی با آنها بدون شرط‌بندی حرام نخواهد بود.
موضوع‌شناسی
تخته نرد از کهن‌ترین سرگرمی‌ها است که در ایران باستان پدید آمده و در مجالس دولتمردان و ثروتمندان رواج داشته است.[۱] نرد مانند شطرنج از یک صفحه و تعدادی مهره تشکیل می‌شود. این بازی سی مهره و دو طاس دارد[۲] و برخلاف شطرنج که مبتنی بر تلاش فکری است، بر شانس تکیه دارد.[۳]
روایات
روایات از نرد همراه با شطرنج نام برده و از هر دو نهی کرده‌اند.[۴] امام صادق(ع) گفته است: شطرنج و نرد از مصادیق قمار هستند.[۵] در کتاب کافی آمده است که پیامبر(ص) از بازی با شطرنج و نرد، نهی کرده است.[۶] برخی از روایات هم نرد را از کارهای باطل دانسته‌اند.[۷]
حکم فقهی
از آنجا که بازی نرد، برای قمار و کسب درآمد انجام می‌شده است، کتاب‌های فقهی، از آن در بخش مکاسب محرمه(تجارت‌های حرام)، بحث کرده‌اند.[۸] در بخش مکاسب محرمه از نرد و شطرنج به عنوان ابزارهای قمار بحث می‌شود.[۹]
فقها نرد را از ابزارهای ویژه قمار دانسته و گفته‌اند که در روایات، بازی با آن، بی‌قید و شرط نهی شده است؛ از این‌رو، بازی نرد، چه به صورت شرط‌بندی و چه بدون آن، حرام است.[۱۰] شیخ انصاری نوشته است: بازی با نرد، حتی اگر ابزار قمار نباشد، حرام است؛ چرا که در برخی از روایات، به این جهت که کاری باطل است، از آن نهی شده است؛ نه به علت ابزار قمار بودن آن.[۱۱]
در مقابل این نظریه، برخی از فقیهان، مانند امام خمینی و سید احمد خوانساری معتقدند علت حرمت بازی‌هایی چون شطرنج و نرد، این بوده است که این دو جزء آلات قمار بوده‌اند. بنابراین اگر به عنوان آلات قمار شناخته نشوند، بازی با آنها بدون شرط‌بندی حرام نخواهد بود.[۱۲]
پانویس
- ↑ سنگین‌پور و قربان‌نژاد، «بررسی انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها و علل رواج آنها در دربار خلافت عباسی (سال۲۳۲-۵۵۲ق)»، ص۱۰۳.
- ↑ فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه «نرد».
- ↑ واثقی راد، «حکم شطرنج در نظرگاه شیخ انصاری»، ص۲۹۹.
- ↑ رجوع کنید به: حرّ عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۳۲۰-۳۲۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۳۶.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۳۷.
- ↑ حرّ عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۷، ص۳۲۴.
- ↑ رجوع کنید به: شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ رجوع کنید به: شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ رحمانی، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیت‌الله سیداحمد خوانساری»، ش۱۷، ۱۸، ص۳۱۲، ۳۱۳.
- ↑ شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۳، ۳۷۴.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۲۹؛ خوانساری، جامع المدارک، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۲۷.
منابع
- انصاری دزفولی، مرتضی، کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
- خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۵ق.
- رحمانی، محمد، «مبانی فقهی بازی با شطرنج از نگاه آیت‌الله سید احمد خوانساری»، فقه اهل بیت، ش۱۷و۱۸، ۱۳۷۸ش.
- سنگین پور، مهدی و پریسا قربان نژاد، «بررسی انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها و علل رواج آنها در دربار خلافت عباسی(سال۲۳۲-۵۵۲ق)»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، ش۸، ۱۳۹۰ش.
- واثقی راد، محمدحسین، «حکم شطرنج در نظرگاه شیخ انصاری»، کاوشی نو در فقه، ش۱، ۱۳۷۳ش.
- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران،دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.