ان الحیاة عقیدة و جهاد
إنَّ الحیاةَ عقیدةٌ و جهادٌ (به‌فارسی: به‌راستی که زندگی، عقیده داشتن و در راه آن تلاش کردن است) گفتاری منسوب به امام حسین(ع). درباره صحت انتساب این عبارت به حسین بن علی(ع) اختلاف‌نظر وجود دارد. عده‌ای بدون ارائه سند آن را به امام منسوب دانسته‌اند، اما مرتضی مطهری (۱۲۹۸-۱۳۵۸ش) معتقد است این عبارت به‌دلایلی مانند سند نداشتن، درست نبودن معنا و همخوان نبودن با دیگر سخنان امام حسین(ع) سخنِ امام نیست. همچنین عنایت‌الله مجیدی پژوهشگر تاریخ (زاده ۱۳۲۲ش)، آن را مصرعی از شعر احمد شوقی، شاعر مصری قرن چهاردهم قمری دانسته است.
جایگاه
إنَّ الحیاةَ عقیدةٌ و جهادٌ (به‌فارسی: به‌راستی که زندگی، عقیده داشتن و در راه آن تلاش کردن است) عبارتی است که به‌گفته عنایت‌الله مجیدی (زاده ۱۳۲۲ش) پژوهشگر اهل ایران، به‌واسطه انتساب به امام حسین(ع) مشهور شده است. با این حال مرتضی مطهری (۱۲۹۸-۱۳۵۸ش)، متفکر شیعه، این انتساب را صحیح نمی‌داند.[۱] همچنین عده‌ای آن را به‌عنوان شعاری زیبا برای انسان‌های خداپرست و مؤمن پذیرفته‌اند[۲] و عده‌ای دیگر، آن را برای تبلیغ عقیدهٔ خود (بر هر مبنایی) مناسب یافته‌اند.[۳]
بررسی انتساب به امام حسین(ع)
درباره صحت انتساب عبارت إن الحیاة عقیدة و جهاد به امام حسین(ع) اختلاف‌نظر است؛ برخی پژوهشگران مانند مهدی بازرگان (درگذشت:۱۳۷۳ش) و یحیی نوری (درگذشت:۱۳۸۶ش) آن را به امام منتسب نموده،[۴] هرچند به منبع آن اشاره نکرده‌اند.[۵] همچنین زین‌العابدین رهنما، نویسنده و پژوهشگر اهل ایران، در کتاب «زندگانی امام حسین(ع)» این عبارت را شعری از امام می‌داند.[۶]
در مقابل این دیدگاه، مرتضی مطهری[۷] و محمد صحتی سردرودی (زاده ۱۳۴۳ش)،[۸] عاشوراپژوه، آن را از امام حسین(ع) نمی‌دانند. محمدتقی جعفری، متفکر شیعه (درگذشت:۱۳۷۷ش)، در کتاب ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه این عبارت را به‌عنوان شعر نقل کرده، بی‌آنکه آن را به کسی منسوب نماید،[۹] اما محمد صحتی سردرودی معتقد است که از این بیان جعفری می‌توان نتیجه گرفت که او عبارت مذکور را حدیث نمی‌داند.[۱۰]
همچنین عنایت‌الله مجیدی در مقاله «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد» معتقد است این عبارت از امام حسین(ع) نیست، بلکه مصرعی از شعر احمد شوقی، شاعر مصری قرن چهاردهم قمری است[۱۱] که بیت کامل آن چنین است:
ایرادات به انتساب
مرتضی مطهری معتقد است عبارت إنّ الحیاة عقیدة و جهاد از امام حسین(ع) نیست.[۱۳] دلایل او عبارتند از:
- این عبارت سند ندارد: به‌گفته وی، در منابع اسلامی چنین جمله‌ای از امام حسین(ع) نقل نشده است.[۱۴] از نظر مطهری قدمت این جمله نیز چهل یا پنجاه سال است.[۱۵]
- جهاد باید در راه حق باشد: به نظر مطهری، جهاد در راه عقیده درست نیست، چرا که از نظر قرآن جهاد باید در راه حق باشد، نه در راه عقیده.[۱۶] همچنین به‌گفته او این عبارت با منطق امام حسین(ع) و دیگر سخنان او همخوانی ندارد. مانند:
- «مَوْتٌ فی عِزٍّ خَیرٌ مِنْ حیاةٍ فی ذُلٍ؛ مرگ با عزت بهتر است از زیستن با ذلت».[۱۷]
- «الا وَ انَّ الدَّعِی ابْنَ الدَّعِی قَدْ رَکزَ بَینَ اثْنَتَینِ بَینَ السِّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَیهاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ؛[۱۸] این حرام‌زاده پسر حرام‌زاده مرا میان دو چیز مخیّر کرده است: میان شمشیر و تن دادن به خواری و از ما دور است که تن به ذلّت و خواری دهیم».[۱۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مجیدی، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۲۴۳.
- ↑ مجیدی، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱.
- ↑ علائی، مجاهدان و شهیدان راه آزادی، ۱۳۵۸ش، ص۵۲۸.
- ↑ مجیدی، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۳-۵۴.
- ↑ مجیدی، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۳-۵۴.
- ↑ رهنما، زندگانی امام حسین(ع)، ۱۳۴۹ش، ج۱، ص۱۸۹.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۲۴۳.
- ↑ صحتی سردرودی، بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۲.
- ↑ جعفری، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ۱۳۶۰ش، ج۸، ص۱۱۸.
- ↑ صحتی سردرودی، بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۲.
- ↑ مجیدی، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱.
- ↑ مجیدی، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»، ص۵۱؛ «قف دون رأیک فی الحیاة مجاهدا»، وبسایت الدیوان.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۲۴۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۲۴۳.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۱۷۱.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۲۴۴.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، المناقب، نشر علامه، ج۴، ص۶۸.
- ↑ سید ابن طاووس، اللهوف، ۱۳۴۸ش، ص۹۵.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۲۴۴-۲۴۵.
یادداشت
- ↑ در زندگی پای عقیده‌ات بایست و در راه آن تلاش کن.......به‌راستی که زندگی، عقیده داشتن و در راه آن تلاش کردن است.
منابع
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب، با گردآوری هاشم رسولی و محمدحسین آشتیانی، قم، نشر علامه، بی‌تا.
- رهنما، زین‌العابدین، زندگانی امام حسین(ع)، بی‌جا، کتاب‌های پرستو، چاپ ششم، ۱۳۴۹ش.
- سید ابن طاووس، علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، به تحقیق احمد فهری زنجانی، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش.
- صحتی سردرودی، محمد، بازخوانیِ چند حدیث مشهور درباره عاشورا، قم، علوم حدیث، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- علائی، امیر، مجاهدان و شهیدان راه آزادی، بی‌جا، تهران، دهخدا، چاپ اول، ۱۳۵۸ش.
- «قف دون رأیک فی الحیاة مجاهدا»، وبسایت الدیوان، تاریخ بازدید: ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ش.
- مجیدی، عنایت‌الله، «پژوهشی درباره یک شعار معروف ان الحیوة عقیدة و جهاد»، در مجموعه مقالات کنگره بین‌الملی امام خمینی(س) و فرهنگ عاشورا، دفتر اول، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۷۴ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۳، تهران، صدرا، ۱۳۸۹ش.
پیوند به بیرون
- مجیدی، عنایت‌الله، «پژوهشی درباره یک شعار معروف؛ ان الحیوة عقیدة و جهاد»