تمکین
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
تمکین، به اختیار دادن زن به همسرش برای برآورده کردن خواستههای مشروع جنسی است. تمکین در صورت نبودن مانع، بر زن واجب است و در صورت تمکین نکردن، ناشِزه نامیده میشود. نُشوز دارای آثاری مثل از بین رفتن استحقاق زن نسبت به نفقه است.
تمکین در ابواب فقهی دیگر نیز آمده و در تمام موارد به معنای اختیار دادن و مسلط کردن دیگران بر چیزی است.
تعریف و جایگاه
تمکین در فقه به اختیار دادن زن به همسرش برای خواستههای مشروع جنسی است.[۱]
تمکین در کتابهای حقوقی علاوه بر معنای فقهی، به قبول ریاست شوهر بر خانواده و محترم شمردن اراده او در امور خانواده نیز گفته شده که به تمکینِ عام معروف است.[۲]
از زمان شیخ طوسی به بعد، تمکین در کتابهای فقهی قابل مشاهده است.[۳] در موادی از قانون مدنی نیز احکام تمکین به صورت قانون درآمده است.[۴]
حکم و شرایط
بنابر حکم شرعی تمکین، زن جهت استمتاع (لذتجویی)، باید خود را در اختیار شوهر قرار دهد مگر مانعی وجود داشته باشد.[۵]
برخی از موانع:
- وجود موانعی از قبیل حیض، احرام، اعتکاف واجب، روزه واجب؛[۶]
- سفری که با اذن شوهر است یا سفر واجب مانند سفر برای حج واجب ؛[۷]
- بیماری مقاربتی شوهر؛[۸]
- بیماری زوجه که مانع نزدیکی باشد.[۹]
آثار
تمکین دارای آثاری است. در ازدواج موقت، در صورتی زن مستحق مهریه میشود که در تمامِ مدتِ ازدواج، تمکین کرده باشد.[۱۰] اما در ازدواج دائم میان مهر و تمکین ارتباطی نیست.[۱۱]طبق نظر مشهور فقها، در صورت تمکین زن، شوهر باید نفقه وی را پرداخت نماید.[۱۲] این نفقه به عنوان دَیْن (بدهی) بر عهده شوهر است؛ خواه زن آن را مطالبه کند یا نکند.[۱۳]برخی از فقها مانند قاضی بن براج، ابن حمزه و شهید اول نقطه مقابل تمکین را نشوز دانستهاند و براین باورند که زن اگر تمکین کامل نداشته باشد یعنی در هر زمان و مکان آمادگی استمتاع را برای شوهرش فراهم نسازد ناشزه است و از دریافت نفقه محروم است. به عنوان نمونه رجوع کنید به: [۱۴]
رابطهٔ تمکین و مهریه
در این رابطه چند نظر است:
- اگر مهر نقد باشد، زن میتواند پیش از دریافت مهریه، از تمکین امتناع کند به شرطی که تا آن زمان آمیزش نکرده باشد.[۱۵]
- اگر زوج قدرت پرداخت مهر را داشته باشد و زمان دریافت آن مشخص نباشد، زن میتواند تا زمانی که آمیزش نکرده، از تمکین امتناع کند.[۱۶]
تمکین در دیگر ابواب فقه
فقها در ابواب دیگر فقه نیز از عبارت «تمکین» سخن گفتهاند.[۱۷] در تمام این موارد، مقصود، مسلط کردن دیگران بر چیزی است. برای مثال:
- تمکین دیگران بر نگاهکردن عورت به غیر همسر؛
- تمکین افراد غیرمکلّف نسبت به انجام محرمات؛
- تمکین افراد غیرمکلّف برای ورود به مساجد؛
- تمکین مشتری برای تصرف در مال فروخته شده. که هر کدام از این موارد دارای احکام خاص خود است.[۱۸]
حرام بودن وعدم جواز تمکین یهود و نصارا نسبت به دسترسی به قرآن جز به منظور ارشاد و هدایت آنها. [۱۹]
کتاب شناسی
- نفقه و تمکین در حقوق خانواده نوشته علی شریف نشر بشارت تهران ۱۳۷۶ش.[۲۰]
- حقوق خانواده (بررسی فقهی - حقوقی نفقه و تمکین) نوشته محمد رسول آهنگران و دیگران، نشر سنجش و دانش، تهران ۱۳۹۸ش. [۲۱]
- بررسی ارتباط متقابل حق نفقه و حق تمکین از منظر فقه و حقوق ایران
نوشته نازیلا امیدبخش ، نشر ارشک شیراز، ۱۴۰۳ش. [۲۲]
- تحلیل فقهی تاثیر تمکین در حق حبس زوجه (با نگرشی به قانون حمایت خانواده مصوب 1391)، نوشته : خداداد گراوند، نشر قانون یار.۱۳۹۸ش.[۲۳]
- گستره تمکین عام زوجه از منظر فقه مذاهب اسلامی، نوشته محمود ویسی و دیگران، انتشارات زیبا دخت، [۲۴]
پانویس
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳۲، ص۲۳۵.
- ↑ سیدحسین صفایی و اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده، ۱۴۰۲، ج۱، ص۱۷۳.
- ↑ ابراهیمی، «گستره تمکین خاص زوجه و مقدمات آن در تنوع عرفها از منظر فقه امامیه»، ص۱۲۷.
- ↑ حائری، شرح قانون مدنی، ۱۳۷۶ش.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲، ج۳۱، ص۳۰۳.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۱۴.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۱۴.
- ↑ خویی، صراط النجاة (المحشى للخوئی)، ۱۳۸۳-۱۳۸۴، ج۱، ص۵۴۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲، ج۳۱، ص۳۱۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲، ج۳۰، ص۱۶۷.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناظره، ۱۴۰۵-۱۴۰۷ق، ج۲۴، ص۴۶۰-۴۶۲.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناظره، ۱۴۰۵-۱۴۰۷ق، ج۲۵، ص۹۹.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۳۰۱.
- ↑ سلسلة الینابیع الفقهیه،مروارید، ۱۴۱۰ق، ۱۹۹۰م، ج۱۸، ص۲۰۹
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲، ج۳۱، ص۴۱.
- ↑ ابن ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۹۱-۵۹۲.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳۲، ص۲۳۲.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۳۲، ص۲۳۲-۲۳۶.
- ↑ خوئی، منهاج الصالحین، الناشر : مؤسسة الخوئي الإسلامية، ج۲، ص۶.
- ↑ نفقه و تمکین در حقوق خانواده، سایت خانه کتاب وادبیات ایران
- ↑ حقوق خانواده (بررسی فقهی - حقوقی نفقه و تمکین)، سایت خانه کتاب وادبیات ایران
- ↑ بررسی ارتباط متقابل حق نفقه و حق تمکین از منظر فقه و حقوق ایران، سایت خانه کتاب وادبیات ایران
- ↑ https://ketabrah.com/book/40360-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D9%85%DA%A9%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%82-%D8%AD%D8%A8%D8%B3-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%A8-1391
- ↑ https://taaghche.com/book/228272/%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87-%D8%AA%D9%85%DA%A9%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D9%85-%D8%B2%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C
منابع
- بحرانی، الشیخ یوسف، الحدائق الناضره، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، قم، بی تا.
- خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، تهران، ناشر: موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)، بیتا.
- خوئی،ابوالقاسم، منهاج الصالحین،الناشر : مؤسسة الخوئي الإسلامية.
- فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الكبیر للرافعی، قم، منشورات دارالرضی، چاپ اول، بی تا.
- طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری، تهران، المکتبه المرتضویه، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، محقق: محمدباقر بهبودی، تهران، المکتبه المرتضویه، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- سید حسن صفایی و اسدالله امامی، حقوق خانواده، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم ۱۳۷۱ش.
- مروارید، علیاصغر، سلسلة الینابیع الفقهیه، ۱۴۱۰ق، ۱۹۹۰م، ناشر بیروت الدار الاسلامیه.