بنیاد محقق طباطبایی

بنیاد محقق طباطبایی

اطلاعات
تأسیس	۱۳۹۰ش
مکان	قم
نوع فعالیت	بنیاد علمی و پژوهشی
فعالیت‌ها	احیاء متون شیعی و آثار کهن • کتابخانه محقق طباطبائی
وضعیت کنونی	فعال
وبگاه	http://mtif.org

بُنیاد مُحقّق طَباطَبائی (تأسیس:۱۳۹۰ش) نهادی علمی و پژوهشی در شهر قم است، که بر پایه میراث علمی سید عبدالعزیز طباطبائی یزدی بنیان‌گذاری شده است. محور فعالیت‌های این بنیاد، احیاء متون شیعی و آثار کهن مرتبط با میراث معرفتی اهل بیت(ع) است. کتابخانه محقق طباطبایی بخشی از این بنیاد است.

محقق طباطبایی کیست؟

مقالهٔ اصلی: سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی

سید عبدالعزیز طباطبائی یزدی مشهور به محقق طباطبایی و آقا عزیز، کتاب‎شناس، نسخه‌شناس و صاحب‌نظر در تاریخ، رجال و تراجم بود. او از جانب پدر و مادر، نوه سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (متوفای ۱۳۲۸ق) صاحب عروة الوثقی است. تسلط وی در علوم تخصصی خود به حدی بود که عنوان «محقق طباطبائی» را در محافل و مجامع علمی به خود اختصاص داد. سید عبدالعزیز، شاگردانی تربیت کرد و آثار پژوهشی و نسخه‌های خطی را از کتابخانه‌های جهان شناسایی نمود.

تاریخچه بنیاد

این بنیاد از سال ۱۳۹۰ش در قم تأسیس شد و انتشار آثار محقق طباطبائی را در اولویت فعالیت‌های خود قرار داد و هم‌زمان، با استفاده از امکانات پژوهشی و ارتباطاتی که با محققان حوزه تشیع داشت، پروژه‌های علمی و پژوهشی منطبق با اهداف خود را با برنامه‌ریزی و سنجش اولویت‌ها، در دستور کار قرار داد.

کتابخانه محقق طباطبایی

کتابخانه محقق طباطبائی در شهر قم یکی از بخش‌های بنیاد است. طباطبایی، کتابخانه‌ای در زمینه میراث مکتوب اسلامی و علوم و معارف اهل بیت(ع) داشت که تعدادی از کتاب‌های آن، نایاب و برخی دیگر کمیاب بود و بدین جهت، توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران این علوم را به خود جلب می‌کند.

کتابخانه محقق طباطبایی تخصصی نیست، بلکه موضوعات مختلفی را شامل می‌شود. اما بنا بر هسته اصلی آن و تخصص محقق طباطبائی، کتاب‌هایی با موضوعات حدیث، رجال، تاریخ، طبقات، تراجم و سرگذشت‌نامه‌های اسلامی، فهارس نسخ خطی و کتاب‌شناسی‌، بدنه اصلی کتابخانه را تشکیل می‌دهند.

تاریخ تأسیس

درب کتابخانه شخصی محقق طباطبائی، شبانه‌روز برای محققان و طالبان علم باز بود و افراد بسیاری از این کتابخانه استفاده کرده‌اند. پس از وفات محقق، در پی گسترش کتابخانه‌های تخصصی و مراکز و مؤسسات تحقیقاتی، طرحی برای احیاء کتابخانه شخصی وی به فرزندانش ارائه شد. با اعلام موافقت و هم‌کاری فرزندان طباطبائی، محل مناسبی برای کتابخانه در مرکز شهر قم در نظر گرفته شد و کتابخانه عمومی - تخصصی در زمینه کتاب‌شناسی و پژوهش‌های نسخ خطی و تراجم و رجال، با عنوان «کتابخانه محقق طباطبائی» تأسیس گردید. این کتابخانه، از سال ۱۳۷۵ش، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و تا کنون منابع تحقیقاتی را در اختیار پژوهشگران و مراجعه‌کنندگان در سطوح مختلف، قرار داده است.

بخش‌های کتابخانه

کتابخانه محقق طباطبایی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است:

• مخزن کتاب‌های چاپی: این کتابخانه، بیش از هشت هزار جلد کتاب چاپی به زبان عربی و فارسی در علوم مختلفی مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتاب‌شناسی و فهارس نسخ خطی دارد.

ویژگی‌ها

خصوصیات کتاب‌های این کتابخانه عبارتند از:

1. محل نشر و چاپ بسیاری از آن‌ها در کشورهای خارجی مانند لبنان، سوریه، عربستان، مصر، یمن، ترکیه، هند و آلمان است.
2. تاریخ چاپ تعداد زیادی از آن‌ها قدیم و از این رو کم‌یاب است.
3. بیشتر کتاب های حدیثی، رجالی، فهارس نسخ خطی و کتابشناسی‌ها دارای حواشی و تعلیقات محقق طباطبایی است. همچنین ایشان فهرستی از مطالب عمده و قابل تأمل درباره تاریخ اسلام و تشیع و معصومین در برگ اول هر کتاب یادداشت نموده تا پژوهشگران تاریخ تشیع بتوانند به آسانی از آن بهره گیرند.

• بخش نسخه‌های عکسی: محقق طباطبائی در راستای احیای متون کهن اسلامی سفرهای متعددی به نقاط مختلف دنیا از جمله ترکیه، سوریه، عربستان، انگلستان و آمریکا داشت. در این سفرها وی با مراجعه به کتابخانه‌های مختلف نسخه‌های ارزشمند متعددی را کشف، از آن‌ها عکس‌برداری کرده و جهت استفاده خود و محققین دیگر به ایران آورد؛ تعداد این نسخه‌ها در کتابخانه وی به ۳۲۰ نسخه می‌رسد که از کتابخانه‌هایی مانند: احمد ثالث، ایاصوفیا، لاله لی، کوپریلی، فیض‌الله افندی، ولی‌الدین جارالله و قلیچ علی پاشا در ترکیه، کتابخانه‌های موزه بریتانیا و بادلیان آکسفورد و موزه هند در انگلستان، ظاهریه دمشق، کتابخانه دانشگاه ریاض عربستان، بلدیه اسکندریه در مصر، جامع کبیر صنعاء در یمن، چستربیتی در ایرلند، کتابخانه ملی پاریس، کتابخانه ناصریه لکهنو، کتابخانه آصفیه در حیدرآباد دکن جمع‌آوری شده‌اند.

• بخش میکروفیلم‌ها: این بخش نیز طی تلاش محقق طباطبائی از کتابخانه‌های مختلف جمع‌آوری شده و حاوی حدود سیصد حلقه میکروفیلم است. بسیاری از میکروفیلم‌های موجود در کتابخانه، شامل مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی است. تعداد عناوین موجود در این بخش به ۷۰۰ عنوان می‌رسد.

جستارهای وابسته

• فهرست آثار محقق طباطبایی

منابع

• شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، قم، چاپ امیر، چاپ اول، ۱۳۷۰ش.
• کتابخانه محقق طباطبایی، نشریه پژوهش و حوزه، پاییز ۱۳۸۲ش، شماره ۱۵.
• یاد: استاد فقید محقق طباطبایی، آینه میراث، پاییز ۱۳۷۷ - شماره ۲.
• دربارۀ بنیاد محقق طباطبائی، وبسایت بنیاد محقق طباطبایی.

پیوند به بیرون

• فهرست نسخ عکسی کتابخانه محقق طباطبائی