نوقان
نوقان یکی از شهرهای بزرگ ولایت طوس در سده سوم هجری[۱] و محل درگذشت امام رضا(ع).[۲] طوس شامل دو شهر است؛ یکی طابران و دیگری نوقان[۳] و این دو شهر بنابر نقلی بیش از هزار روستا داشتند[۴] که روستای سناباد، محل دفن امام رضا علیهالسلام، از توابع این شهر است.[۵]
در پاورقی کتاب برگزیده مشترک یاقوت حموی، آمده است:
- نوقان که بهصورت نوغان و نوکان هم آمده است، از کوی نوغان کنونی مشهد تا خواجه ربیع امتداد داشت که هماکنون بخشی اندک از آن بنام کویی در مشهد است. گویا اصل کلمه، نوکان یا نوکن باشد.[۶]
وجه تسمیه
رحیم رهنما در کتاب «شناسایی وجهتسمیه نام محلات و معابر بافت قدیم مشهد» درباره وجه تسمیه نام این محله دو نظر آورده است؛ نخست آنکه، چون در اینجا معدن سنگ بوده و مردم از آن معدن استفاده میکردهاند، به «نوکان» یعنی معدن جدید تعبیر شده است. دوم آنکه بهدلیل وجود قناتها در این نقطه، زاویه و پیچی وجود داشته که مجرای دو قنات را قبل از رسیدن به مظهر آن به هم مربوط میکرده است؛ از اینرو به اینجا نوغان گفتهاند.هارون الرشید است و از وی دیگ سنگین خیزد. [۷] برخی از علما مشهد از تولد یافتگان در این محل و مشهور به نوقانی هستند مانند میرزا علی اکبر نوقانی(درگذشت: ۱۳۷۰ق.) و فرزندش میرزا مهدی نوقانی. (درگذشت:۱۳۷۱ش.) [یادداشت ۱]
در لغتنامه دهخدا آمده که نوقان از بلاد توس، شهرکی در خراسان و مرقد مبارک علیبنموسیالرضاست و آنجا مردمان به زیارت شوند و هم آنجا گورپانویس
- ↑ یعقوبی، البلدان، ۱۳۵۶ش، ص۴۵.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، بیتا، ص۴۱۱.
- ↑ بروسوی، أوضح المسالک، ۱۴۲۷ق، ص۴۴۶.
- ↑ ر.ک به: عرفانمنش، جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیهالسلام از مدینه تا مرو، ۱۳۷۶ش، ص۱۳۹ و ۱۴۰.
- ↑ یاقوت حموی، برگزیده مشترک یاقوت حموی، ۱۳۸۳ش، ص۱۸۱.
- ↑ دهخدا، لغت نامه ذیل نوقان.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج ۱۲، ص۲۶۴.
- ↑ https://www.iketab.com/سه-مقاله-نوقانی
یادداشت
- ↑ تهرانی در الذریعه کتابی را با عنوان سه مقاله نوقانی از میرزا علی اکبر نوقانی معرفی میکند. [۸]این کتاب به صورت مناظره، اصول عقاید اسلامی را تبیین و شبهات معاندان و ادیان و مسالک سیاسی را رد کرده است.نام کامل کتاب این است: نغمه مسیحیگری ، صیحه بیدینی ، آواز طبیعیگری را کتاب سه مقاله نوقانی کوتاه میکند.[۹]
منابع
- بروسوی، محمد بن علی، أوضح المسالک إلی معرفة البلدان و الممالک، بیروت،دار الغرب الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- عرفان منش، جلیل، جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیهالسلام از مدینه تا مرو، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم، ۱۳۷۶ش.
- قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت، دارصادر، بیتا.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، برگزیده مشترک یاقوت حموی، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، امیرکبیر، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر، ۱۳۵۶ش.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸ش.
پیوند به بیرون
- مقاله نوقان در پورتال جامع علوم انسانی.