علی دوانی

علی دوانی

اطلاعات فردی
لقب	علامه دوانی
تاریخ تولد	۵ مهر سال ۱۳۰۸ش
محل زندگی	نجف • قم • تهران
تاریخ وفات	۱۸ دی سال ۱۳۸۵ش
محل دفن	حرم حضرت معصومه(س)
شهر وفات	تهران
اطلاعات علمی
استادان	آیت‌الله بروجردی • امام خمینی • علامه طباطبایی
محل تحصیل	نجف • قم
تألیفات	مفاخر اسلام • نهضت روحانیون ایران
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	تبلیغ و مبارزه علیه حکومت پهلوی

علی رجبی دَوانی (۱۳۰۸-۱۳۸۵ش) روحانی شیعه ، پژوهشگر و نویسنده. شهرت دوانی به همکاری در مجله مکتب اسلام و مؤسسه دار التبلیغ قم و تألیف کتاب‌های دینی، تاریخی و شرح‌حال عالمان شیعه بازمی‌گردد.

دوانی دروس حوزوی را در نجف و قم گذراند و بیشتر به نوشتن، تبلیغ و شرکت در نشست‌ها و کنگره‌های علمی می‌پرداخت. وی آثار نوشتاریِ فراوانی دارد که دو مجموعه نهضت روحانیون ایران و مفاخر اسلام از جمله آثار مشهور او است. دوانی در سال ۱۳۸۵ش درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

زندگی‌نامه

علی دوانی در ۵ مهر سال ۱۳۰۸ش (۲۳ ربیع‌الثانی ۱۳۴۸ق) در دَوان از توابع کازرون (در استان فارس) در ایران به‌دنیا آمد. وی هفت سال در زادگاهش و هفت سال هم در آبادان زندگی کرد و در این مدت، دوران ابتدایی را گذراند و با زبان انگلیسی آشنا شد. دوانی در سال ۱۳۲۸ش با دختر احمد آل‌آقا، از نوادگان وحید بهبهانی ازدواج کرد.

سفر به نجف

دوانی در ۱۴ سالگی به نجف رفت و حدود شش سال در حوزه علمیه نجف بود. او این مدت را در دو مدرسه شربیانی و سید یزدی سکونت داشت. دوانی در این سال‌ها دروس مقدمات و سطح حوزه را نزد این استادان گذراند:

• شیخ کاظم تبریزی
• شیخ علی نجفی کاشانی
• میرزا علی فلسفی تنکابنی
• شیخ محمدرضا طبسی نجفی
• شیخ عبدالحسین خراسانی
• شیخ محمد غروی
• میرزا محمد اردبیلی
• حاج‌آقا حسین قمی.

علی دوانی همچنین با بزرگان نجف نظیر سید ابوالحسن اصفهانی، سید محسن حکیم، سید عبدالهادی شیرازی، سید محمود حسینی شاهرودی و میرزا آقا اصطهباناتی مراوداتی داشت.

بازگشت به ایران

دوانی در سال ۱۳۲۷ش به‌علت بیماری به ایران برگشت و پس از اقامتی یک‌ساله در تهران و مشهد، در زمان مرجعیت آیت‌الله بروجردی به قم رفت و در جلسات درسیِ مشکینی، فاضل لنکرانی، صدوقی، لاکانی گیلانی، عبدالجواد اصفهانی، مرتضی حائری، مرعشی نجفی، طباطبایی سلطانی، سیدرضا صدر و علامه طباطبایی حضور می‌یافت. امام خمینی، آیت‌الله بروجردی، سید محمد محقق داماد و سید محمدرضا گلپایگانی، استادان درس خارج فقه و اصول او در قم بودند. دوانی در مدت ۱۲ سال حضورش در قم به تبلیغ و خطابه مشغول بود و برای تبلیغ به خارج از ایران خصوصاً کویت می‌رفت.

اقامت در تهران

علی دوانی در سال ۱۳۵۰ش از قم به تهران مهاجرت کرد و تا آخر عمر در آنجا ماند. به‌گفته دوانی، این مهاجرت به‌دنبال غرض‌ورزی‌ها بر ضد دارالتبلیغ و خستگی مفرط صورت گرفته است. او در تهران به ادامه کارهای علمی از جمله تألیف، تدریس در دانشگاه‌ها و شرکت در کنگره‌های داخلی و خارجی و ارائه مقالات مشغول بود.

وفات

علی دوانی در ۱۸ دی سال ۱۳۸۵ش مصادف با عید غدیر ۱۴۲۷ق از دنیا رفت و پس از تشییع در تهران و قم، جعفر سبحانی بر او نماز گزارد و در حرم حضرت معصومه(س) به‌خاک سپرده شد.

فعالیت‌های علمی و سیاسی

بزرگداشت هزاره شیخ طوسی در مشهد - اسفند سال ۱۳۴۸ش - از چپ به راست: صالحی نجف‌آبادی - علی دوانی - مرتضی مطهری - سید هاشم رسولی محلاتی - سید محمدباقر حجتی و فرد ناشناس

از فعالیت‌های علمی دوانی، مشارکت در تأسیس مجله دینی و علمی مکتب اسلام و مؤسسه دارالتبلیغ بوده است که با همکاری برخی بزرگان حوزه مانند ناصر مکارم شیرازی، سید موسی صدر، جعفر سبحانی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، مجدالدین محلاتی، حسین نوری همدانی، محمد واعظ‌زاده خراسانی و سید مرتضی جزائری شکل گرفت. او تا مدت‌ها عضو اصلی هیئت‌تحریریه مکتب اسلام بود و پس از شکل‌گیری دارالتبلیغ، در آنجا تدریس می‌کرد.

دوانی همچنین در قم، «انجمن قائمیه ولی‌عصر» را در خانه خود تأسیس کرد و با همکاری شیخ غلامحسین عابدی قمی و میرزا حسن نوری همدانی، به تربیت جوانان پرداخت. او جلساتی را هم به‌صورت هفتگی علیه فرقه بهایی در خانه‌اش تشکیل داد و به تربیت مبلغان در این حوزه مشغول شد.

علی دوانی در دوران پهلوی به تبلیغ و مبارزه علیه حکومت پهلوی می‌پرداخت و در جریان ملی‌شدن صنعت نفت، در آبادان و خرمشهر سخنرانی می‌کرد و چندین بار ممنوع‌المنبر و ممنوع‌الخروج شد.

تألیفات و آثار

کتاب «نهضت روحانیون ایران»

مقالهٔ اصلی: فهرست آثار علی دوانی

علی دوانی در ۲۳ سالگی اولین کتابش را در شرح زندگی جلال‌الدین دوانی، متکلم شیعه قرن نهم هجری، نوشت. دوانی بیشتر به نگارش شرح احوال عالمان دینی می‌پرداخت و بر همین اساس، کتاب‌های «مفاخر اسلام» را تألیف کرد. در همین زمینه، «شرح زندگانی استاد کل وحید بهبهانی»، دیگر کتابی است که از جانب سید حسین بروجردی، مرجع تقلید شیعیان، مورد تشویق قرار گرفت. ترجمه جلد ۱۳ بحار الانوار، نوشته علامه مجلسی، در شرح احوال امام زمان(عج)، از دیگر اقدامات دوانی بود که به دستور آیت‌الله بروجردی انجام گرفت و به نام «مهدی موعود» انتشار یافت. دوانی، کتاب نهضت روحانیون ایران را که در ۱۰ جلد و توسط وی نگاشته شده، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین تاریخ انقلاب اسلامی ایران خوانده است.

از علی دوانی، ۱۱۰ اثر علمی در قالب‌های تصحیح، تحقیق، ترجمه و تألیف بر جای مانده است. همچنین یک سال پس از درگذشت دوانی، کتابخانه وی که حاوی بیش از شش هزار عنوان کتاب در موضوعات قرآن، حدیث، رجال، فقه شیعه و سنی، و تاریخ بود به دانشکده علوم حدیث اهدا شد.

کتاب‌های درباره دوانی

کتاب «نقد عمر: زندگانی و خاطرات»، شامل زندگی‌نامه علی دوانی که به قلم خودش نوشته شده است، در سال ۱۳۸۲ش در یک جلد و ۸۲۰ صفحه به چاپ رسید و چاپ دوم آن در دو جلد در سال ۱۳۹۷ش انتشار یافت. وی در جلد اول این کتاب به دوران کودکی خود در کازرون، تحصیل همراه با کار در شرکت نفت آبادان، مهاجرت به نجف برای تحصیلات حوزوی و ادامه تحصیل در قم پرداخته و در جلد دوم، به شرح تألیفات خود پرداخته، به آشنایی خود با شخصیت‌هایی از جمله سید کاظم شریعتمداری، امام خمینی، مرتضی مطهری و سید محمدحسینی بهشتی اشاره کرده و همچنین گزارشی از شرکت در همایش‌های علمی و سفرهای خود ارائه کرده است.

کتاب «پدرم علامه دوانی»، نوشتهٔ فاطمه رجبی، دختر علی دوانی، در سال ۱۳۸۵ش انتشار یافته است.

بزرگداشت‌ها

نخستین مراسم بزرگداشت علی دوانی، شامگاه ۲۱ اسفند ۱۳۹۲ش با سخنرانی علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، در کازرون برگزار شد. مراسم بزرگداشت دیگری نیز ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، در فرهنگسرای رازی تهران انجام شد.

پیوند به بیرون

• «حجت‌الاسلام علی دوانی (رجبی)»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.