خلاصة الایجاز فی المتعة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | محقق کرکی یا شهید اول |
| موضوع | ازدواج موقت از دیدگاه شیعه |
| سبک | روایی ـ استدلالی |
| زبان | عربی |
| تعداد صفحات | مقدمه(۱۷ص)، متن(۴۲ص)، اضافات(۳۸ص) |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | کنگره جهانی هزاره شیخ مفید |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۳ق |
خلاصة الایجاز فی المُتْعة کتابی درباره ازدواج موقت، نوشته شیخ مفید، متکلم و فقیه امامی، که شامل مشروعیت، فضیلت، احکام ازدواج موقت و چند حکم متفرقه درباره آن است. این کتاب به دو عالم شیعی، محقق کرکی و شهید اول هم نسبت داده شده است. در این اثر به عقل، آیات قرآن، سنت پیامبر، روایات و اجماع استدلال شده است.
نویسنده
در ابتدای خلاصة الایجاز آمده که این کتاب، خلاصه کتاب الایجاز فی المتعه شیخ مفید است.[۱] شیخ مفید (۳۳۶ق یا ۳۳۸ـ۴۱۳ق) در المسائل الصاغانیة آورده که چند کتاب درباره متعه نوشته است.[۲] نجاشی، شاگرد شیخ مفید گزارش داده که او سه کتاب در موضوع متعه یا ازدواج موقت نوشته است:[۳] ۱.کتابی در رد کتاب متعه علی ابی‌عبدالله بصری، ۲.الموجز فی المتعه ۳.مختصر المتعه.
در منابع، دو تن به‌عنوان نویسنده خلاصةالایجاز نام برده شده است:
- شهید اول: عبدالله بن عیسی افندی کتاب‌شناس، در کتاب ریاض العلماء به نقل از نوه دختری محقق کرکی،[یادداشت ۱] آن‌را به شهید اول نسبت داده است.[۴][یادداشت ۲]
- محقق کرکی: در نسخه خطی این کتاب در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و نسخه نوشته شده در قرن ۱۱ ق، نویسنده آن، محقق کرکی ثبت گردیده است.[۵]
محتوا
کتاب خلاصة الایجاز در سه باب و یک بخش پایانی مرتب شده است:[۶]
- مشروعیت ازدواج موقت:[۷] مؤلف در این بخش، از عقل، قرآن، سنت، اجماع و اثر (روایت) بر حلال بودن متعه و نسخ نشدن آن توسط پیامبر(ص) و مشروع نبودن نسخ آن توسط عمر بن خطاب دلیل آورده است.[۸]
- فضیلت ازدواج موقت: در این باب، با نقل ۱۲ حدیث، بر مستحب بودن ازدواج موقت و پاداش اخروی آن تاکید شده است.[۹]
- چگونگی و احکام آن: نویسنده در مقدمه این باب، گفته که نه تنها سخن شیخ مفید را مختصر نکرده، بلکه آن را شرح و افزوده است.[۱۰] ابتدا درباره اجزاء ازدواج موقت، شامل عقد (ایجاب و قبول)، عاقدان، مَهر و اَجَل (مدت) سخن گفته شده سپس احکام دیگر آن آورده شده است.[۱۱]
- مطالب متفرقه مانند کراهت تکرار زیاد ازدواج موقت و غافل شدن از ازدواج دایمی.[۱۲]
در انتهای کتاب چاپ شده توسط کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، اضافه بر فهرست آیات و منابع، رسالة المتعة شیخ مفید نیز اضافه شده است.[۱۳] شیخ مفید عقل و قرآن و روایات و اجماع را ادله مباح بودن ازدواج موقت دانسته و در تببین دلیل عقلی گفته که چون این کار خالی از نشانه‌های مفسده و ضرر است در نتیجه مباح است همان‌گونه که سید مرتضی گفته که هر منفعتی که دارای ضرر دنیوی و اخروی نباشد عقل آن را مباح می‌داند و ازدواج موقت این‌گونه است. [۱۴] [یادداشت ۳]
نسخه‌های خطی و چاپی
خلاصة الایجاز به همراه دیگر آثار شیخ مفید، توسط کنگره جهانی هزاره شیخ مفید در قم، سال ۱۴۱۳ق/۱۳۷۱ش چاپ شد.[۱۵]
برخی از نسخه‌های خطی کتاب چنین است:
- نسخه موجود در کتابخانه حرم امام رضا(ع) که در ۹۶۶ق نوشته شده است و باب اول را ندارد.
- نسخه در کتابخانه مرعشی نجفی، نوشته شده در ۱۰۹۷ق.
- نسخه کتابخانه و موزه ملی ملک نوشته شده در قرن ۱۱ق.
- نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران که در قرن ۱۱ق نگارش یافته است.
- نسخه واقع در کتابخانه واتیکان.[۱۶]
پانویس
- ↑ محقق کَرکَی، خلاصة الایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.
- ↑ شیخ مفید، المسائل الصاغانیه، ۱۴۱۳ق، ص۲۳۷.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص ۳۹۹.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۸.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، مقدمه محقق، ص۱۱ و ۱۲.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۱۹-۳۹.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۱۹-۳۹.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۴۰-۴۴.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۴۵-۵۶.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۴۵-۵۶.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۵۷-۵۹.
- ↑ خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، ص۸۱ـ۹۵.
- ↑ شیخ مفید، خلاصة الايجاز في المتعة،۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۲.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق.
- ↑ محقق کرکی، خلاصةالایجاز، ۱۴۱۳ق، مقدمه محقق، ص۱۱ و ۱۲.
یادداشت
- ↑ سيد حسين مجتهد کرکی(زاده:۱۰۰۱قمری) داماد محقق کرکی. تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۲۴۲.
- ↑ متن کتاب رفع البدعة فی حل المتعة موجود نیست.
- ↑ كل منفعة لا ضرر فيها في عاجل و لا في آجل مباحة بضرورة العقل، و هذا صفة نكاح المتعه فیجب اباحته باصل العقل .سیدمرتضی، الانتصار في انفرادات الإمامية، ۱۳۹۸ش، ۱۴۴۱ق، ج۲، ص۴۸۹.
منابع
- افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق: سیداحمد حسینی، قم، چاپخانه خیام، ۱۴۰۱ق.
- امینی، عبدالحسین، شهیدان راه فضیلت، تهران، روزبه، ۱۳۶۳ش.
- شیخ مفید، محمد بن نعمان، المسائل الصاغانیه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- محقق کرکی، علی بن حسین بن عبدالعالی، خلاصة الایجاز، تحقیق: علی‌اکبر زمانی‌نژاد، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق/۱۳۷۱ش.
- نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة، تحقیق: سیدموسی شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق.