حَمّالَةُ الْحَطَب، به معنای «کسی که هیزم به دوش می‌کشد» توصیف قرآن از همسر ابولَهَب.[۱] همسر ابولهب، خواهر ابوسفیان و عمه معاویه بود.[۲] کنیه او ام‌جمیل بود و نامش را اَروی، جمیله[۳] و صخرة[۴] گفته‌اند.
این تعبیر در سوره مَسَد به‌کار رفته است.[۵] در اینکه چرا در قرآن از چنین توصیفی استفاده شده، مواردی ذکر شده است:
- بیانگر کاری است که ام جمیل می‌کرد زیرا او خارهای بیابان را به دوش می‌کشید و شبانه یا زمانی که پیامبر(ص) برای نماز می‌رفت، آن‌ها را جلوی پای او می‌ریخت تا اذیت شود.[۶][یادداشت ۱]
- ام‌جمیل با کارهایی که انجام می‌داد، آتش جهنم و هیزم آن را برای خود در جهنم فراهم می‌کرد.[۷]
- او پیامبر(ص) را به فقیر بودن مسخره می‌کرد، پس خداوند نیز با این وصف، او را تحقیر کرد.[۸]
- این تعبیر، کنایه از سخن‌چینی او است.[۹]
در تفسیر نمونه آمده است که این موارد منافی هم نبوده و می‌توان همه آن‌ها را مقصود آیه دانست.[۱۰]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۴۲۰.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۳۰.
- ↑ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۶۵.
- ↑ میبدی، دیوان أمیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۱۱ق، ص۹۲.
- ↑ سوره مسد، آیه۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۸۵۲؛ طنطاوی، التفسیر الوسیط، ۱۹۹۷م، ج۱۵، ص۵۳۶.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، بی‌تا، ج۲۸، ص۸۲۵.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۲، ص۳۵۳.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۴۲۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۴۲۱.
یادداشت
- ↑ طنطاوی در تفسیر الوسیط نام سه چیز را برده است که ام‌جمیل بر سر راه پیامبر(ص) می‌ریخته است.(كانت تحمل بنفسها حُزمَة الشّوك والحَسَك والسَّعدان) که منظور خارهای مختلف است که گاه به صورت بسته و بوته خار و گاه خارشتر که همان سعدان است. حَسَک به استخوان ریز ماهی نیز تعریف شده است.
منابع
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمد جواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- میبدی، حسین بن معین‌الدین، دیوان أمیر المؤمنین(ع)، ترجمه مصطفی زمانی، قم، دار نداء الاسلام للنشر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.