سید محمدسعید حبوبی

سید محمدسعید حبوبی

اطلاعات کلی
زادروز	۱۲۶۶ ه.ق
اطلاعات علمی
استادان	عرفان: ملا حسینقلی همدانی، فقه و اصول: میرزا حبیب الله رشتی، حاج آقا رضا همدانی، محمد شرابیانی، محمد طه نجف
اطلاعات دیگر
منصب	رهبری جهاد مردم عراق علیه انگلیس ۱۹۱۴م/۱۳۳۲ق

سید محمدسعید حَبّوبی (۱۲۶۶ ـ ۱۳۳۳ق)، مشهور به حَبّوبی كبیر، فقیه و شاعر امامی و یكی از رهبران جهاد عراق با انگلیس بود. وی اولین كسی بود كه به جواز تأسیس مدارس جدید در بغداد، برای آموزش زبان‌های خارجی، فتوا داد.

از مشهورترین استادان وی می‌توان ملا حسینقلی همدانی، میرزا حبیب الله رشتی، سید مرتضی رضوی كشمیری، را نام برد. سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و سید محسن حکیم از شاگردان او بوده‌اند. او همچنین در زمان اقامت سید جمال الدین اسد آبادی در نجف، با او هم‌فكری و ارتباط نزدیك داشت.

زندگینامه

حبوبی در ۱۲۶۶ق در نجف به‌ دنیا آمد. نسب پدرش، سیدمحمود، به امام حسن (ع) می‌رسد. خاندان حبوبی در اصل، اهل حجاز و بیشترشان تاجر بودند. وی تحصیلات را در نجف آغاز کرد. مدتی در حجاز تجارت کرد و سپس به نجف بازگشت. او از رهبران جهاد علیه اشغال عراق از سوی انگلستان بود. سید محمدسعید حبوبی به سبب فشارهای روحی ناشی از شكست در شعیبه، در ناصریه بیمار شد و در ۱۳۳۳ق درگذشت. جنازه او، پس از تشییع تا نجف، در صحن حرم امام علی (ع) دفن شد. حكومت عثمانی نیز در مراسمی از او تجلیل كرد. شیخ جواد شبیبی نجفی در رحلت وی قصیده‌ای با این مطلع سروده؛ الگو:پایان شعر

نستعلیق

تحصیلات علمی ـ ادبی

من قصیدة: خطرت

معجم البابطین لشعراء العربیه فی القرنین التاسع عشر و العشرین

محمدسعید علوم مقدماتی را در نجف خواند. ادبیات را نیز نزد شیخ‌جعفر شرقی/ شروقی و دایی خود شیخ عباس اعسم فراگرفت.

حبوبی پس از آنكه مدتی در حجاز به تجارت پرداخت، به نجف بازگشت. وی با شركت فعال در انجمنهای ادبی، كه با حضور شاعران بزرگ نجف، مانند سید موسی طالقانی و سید جعفر حلّی، برگزار می‌شد، استعداد ادبی خود را نشان داد.

اساتید

محمدسعید حبوبی اخلاق و عرفان را نزد ملا حسینقلی همدانی آموخت و از او بسیار تأثیر پذیرفت. استادان وی در فقه واصول، میرزا حبیب‌اللّه رشتی، محمدحسین كاظمی، شیخ‌ محمد شرابیانی و حاج‌آقا رضا همدانی بودند. او بیشتر تحصیلات فقهی خود را نزد شیخ محمد طه نجف گذراند و پس از فوت این استادش در ۱۳۲۳ق، در درس دیگری شركت نكرد و به تألیف و تدریس فقه و اصول پرداخت. وی از محمد طه نجف، ملاحسینقلی همدانی و سید مرتضی رضوی كشمیری اجازه روایت گرفت و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، از او اجازه روایت داشت.

تدریس و شاگردان

شیوه تدریس او مشابه آخوند خراسانی بود و عالمان بسیاری در درس وی شركت می‌كردند. برخی شاگردان حبوبی در ادبیات و علوم دیگر، سید محسن حکیم، سید محمود حكیم، سید هاشم حكیم، عدنان غریفی، جواد شبیبی و صالح حریری بودند.

رهبری جهاد

محمدسعید حبوبی و سایر علمای مجاهد در جنگ شعبیه ۱۹۱۴

مجسمه محمدسعید حبوبی در میدان شهر ناصریه

حبوبی پس از اشغال لیبی از سوی ایتالیا در ۱۳۲۹ق، به‌همراه آخوند خراسانی و جمعی دیگر از فقها، با صدور فتوا، مسلمانان را به دفاع از اسلام و جنگ با دشمنان فراخواند.

وی همچنین نقش مهمی در قیام جهادی مردم عراق در برابر نیروهای اشغالگر انگلستان در ۱۳۳۲/۱۹۱۴ق داشت و در اجتماع بزرگ مردم نجف در مسجد هندی، آنان را به جهاد دعوت نمود و بر وجوب دفع کفار از سرزمین‌های اسلامی تأکید کرد.

حبوبی، علاوه بر صدور فتوایی به همراه سید مصطفی کاشانی مبنی بر وجوب حفظ تمامیت ارضی عراق، اولین کسی بود که با پذیرش رهبری مجاهدان، آنان را به جبهه گسیل داشت و سپس همراه با چند تن از علما در ذیحجه ۱۳۳۲ق به سوی ناصریه حرکت کرد و برای تشویق عشایر به جهاد، تا محرّم ۱۳۳۳ق در میان آنان ماند.

وی در ربیع‌الآخر ۱۳۳۳ق، همراه با هزاران تن از عشایری که در ناصریه به او پیوسته بودند، به طرف جبهه شعیبه (ناحیه‌ای در حدود پانزده کیلومتری جنوب‌شرقی بصره) حرکت کرد. وی کمک‌های مالی حکومت عثمانی را نپذیرفت و عواید حاصل از رهن املاکش را صرف جهاد نمود.

در نبرد شدیدی که در شعیبه میان مجاهدان عراقی و ارتش عثمانی از یک‌سو و نیروهای انگلیسی از سوی دیگر روی داد، بسیاری از مجاهدان شهید شدند و سپاه آنان به ناصریه عقب‌نشینی کرد. به پاس مجاهدت‌های محمدسعید حبوبی، مجسمه وی در میدان اصلی شهر ناصریه نصب شده است.

خصوصیات

حبوبی به تقوا، حسن خلق، خوشرویی، تواضع، هوشمندی و بردباری مشهور بود.

او در صحن حرم امام علی (ع) نماز جماعت اقامه می‌كرد.

محمدسعید حبوبی اولین كسی بود كه به جواز تأسیس مدارس جدید در بغداد، برای آموزش زبان‌های خارجی، فتوا داد.

وی در زمان اقامت سید جمال الدین اسدآبادی در نجف، با او همفكری و ارتباط نزدیك داشت.

منابع

• آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
• آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، ۱۴۰۴.
• امین، مستدركات اعیان الشیعة، بیروت، ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
• امینی، محمدهادی، معجم رجال الفكر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
• جبوری، کامل سلمان، النجف الاشرف و حركة الجهاد: عام ۱۳۳۲ـ۱۳۳۳ه / ۱۹۱۴م، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
• جهادیه، فتاوی جهادیه علما و مراجع عظام در جنگ جهانی اول، به كوشش محمدحسن كاووسی عراقی و نصراللّه صالحی، تهران: وزارت امورخارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ۱۳۷۵ش.
• حبوبی، محمدسعید، دیوان، چاپ عبدالعزیز جواهری، بیروت ۱۳۳۱، چاپ افست قم، ۱۳۶۹ش.
• حرزالدین، محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم، ۱۴۰۵.
• خاقانی، علی، شعراء الغری، نجف ۱۳۷۳/۱۹۵۴، چاپ افست قمف ۱۴۰۸.
• رسائل و فتاوای جهادی، تدوین، تحقیق و تحشیه از محمدحسن رجبی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت پژوهشی و آموزشی، ۱۳۷۸ش
• رهیمی، عبدالحلیم، تاریخ الحركة الاسلامیة فی العراق: الجذور الفكریة و الواقع التاریخی (۱۹۰۰ـ ۱۹۲۴) ، بیروت ۱۹۸۵.
• سماوی، محمد، الطَّلیعة من شعراء الشیعة، چاپ كامل سلمان جبوری، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
• علی‌وردی، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث، بغداد ۱۹۶۹ـ۱۹۷۹، چاپ افست قم، ۱۳۷۱ش.
• مرعشی نجفی، شهاب الدین، الاجازه الكبیرة، اعداد و تنظیم محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۱۴.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
• حوزه.نت؛ فرزانگان، آیةاللّه سید محمد سعید حبوبی