نامه اعمال
| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
نامه اَعمال، نامه‌ای که تمام کارهای خوب و بد انسان را در آن نوشته و در آخرت به دست او می‌دهند. طبق روایات، دو فرشته بر شانه راست و چپ هر فردی قرار دارند. یکی از آنها کارهای خوب و دیگری کارهای بد را ثبت می‌کند. بر پایه آیات قرآن، در قیامت، نامه اعمال نیکوکاران را به دست راست آنان می‌دهند و به بهشت فرستاده می‌شوند. بدکاران نیز نامه خود را با دست چپ یا از پشت سر دریافت می‌کنند و به جهنم می‌روند.
قرآن کریم، با واژه‌های «کتاب»، «زبر»، «طائر» و «امام مبین» از «نامه اعمال» یاد کرده است. مفسران با استناد به قرآن، از سه نوع نامه اعمال، ویژه افراد، امت‌ها و همه انسان‌ها نام می‌برند. در اینکه جنس «نامه اعمال»، چیست، چند نظریه گفته‌اند، از جمله؛ چیزی شبیه نامه‌های مادی، روح انسان، حقیقت اعمال یا آثار اعمال انسان‌ها که در قیامت آشکار می‌شود.
مفهوم‌شناسی
قرآن کریم، با واژه‌های کتاب،[۱] طائر،[۲] زبر[۳] و امام مبین[۴] از «نامه اعمال» یاد کرده است.[۵] بر پایه آیات قرآن، همه کارهای خوب و بد و کوچک و بزرگی که انسان‌ها در دنیا انجام می‌دهند، در «نامه اعمال» ثبت شده و در قیامت به دست آنها داده می‌شود.[۶] در بعضی از روایات آمده که همه گفتار و کردار انسان‌ها، حتی دمیدن در خاکستر نیز در آن ثبت شده است.[۷] در اینکه جنس و حقیقت نامه اعمال چیست، چند نظریه وجود دارد؛
- عده‌ای معتقدند شبیه نامه‌های دنیوی است که اعمال بر روی آن نوشته شده و در قیامت به دست آنان می‌رسد.
- نامه اعمال، روح انسان است که اعمال در آن رسوخ کرده و از بین نمی‌روند.
- مقصود همان آثار اعمال ماست که در اطراف ما پراکنده هستند و در قیامت نیز بازیابی می‌شوند.
- مقصود حقیقت اعمال است که در این دنیا بر ما مخفی است؛ ولی در آخرت، خداوند آنها را بر ما آشکار می‌کند.[۸]
چگونگی دریافت نامه عمل
بر اساس آیات قرآن، در قیامت، نیکوکاران نامه عملشان را با دست راست دریافت می‌کنند. آنان شادمان به سوی اهل خویش بازمی‌گردند[۹] و فریاد می‌زنند بیایید نامه عمل ما را بخوانید سپس به بهشت خواهند رفت.[۱۰] عده دیگری از انسان‌ها، نامه اعمالشان را با دست چپ و طبق بعضی از آیات از پشت سر دریافت می‌کنند و به جهنم انداخته خواهند شد.[۱۱] طبق آیات سوره حاقه، آنان هنگام دریافت نامه اعمال خود، آرزوی نابودی کرده و می‌گویند کاش هرگز نامه اعمال خود را نمی‌دیدیم.[۱۲]
در سوره اسراء آمده که در قیامت به افراد گفته می‌شود نامه عمل خود را بخوانند،[۱۳] گواهی این نامه بر اعمال انسان، آنقدر دقیق و گویا است که هیج‌کس نمی‌تواند کارهایی که در دنیا انجام داده است را انکار کند.[۱۴]
انواع نامه اعمال
مفسران با استناد به آیات قرآن، معتقدند برای هر انسانی، سه نوع نامه عمل وجود دارد؛[۱۵]
- نامه اعمال ویژه هر فرد که تمام کارهای نیک و بد و ریز و درشت او در آن ثبت می‌شود.[۱۶]
- نامه اعمال ویژه امت‌ها که مجموعه اعمال آنها در آن ثبت می‌شود.[۱۷]
- نامه اعمالی که کارهای همه انسان‌ها را در آن ثبت می‌کنند.[۱۸] بعضی از مفسران معتقدند منظور از نامه اعمال نوع سوم، لوح محفوظ است.[۱۹]
نویسندگان اعمال
قرآن کریم از نویسندگان نامه اعمال، با تعبیرهای مُتَلَقِیان،[۲۰] رقیب و عتید[۲۱] و کراماً کاتبین[۲۲] یاد کرده است. بر پایه روایات، همواره دو فرشته همراه انسان هستند. یکی از آنان بر شانه راست او قرار دارد و اعمال نیک وی را ثبت می‌کند. فرشته دیگر بر شانه چپ اوست و اعمال بد او را می‌نویسد.[۲۳] بعضی روایات، تعداد آنان را چهار عدد دانسته‌اند؛ بدین‌گونه که دو فرشته، مامور ثبت اعمال روز و دو فرشته دیگر مامور ثبت اعمال شب هستند.[۲۴]
از بعضی روایات استفاده می‌شود فرشتگان، کارهای خوب را سریع می‌نویسند؛ اما کارهای بد را چندین ساعت دیرتر ثبت می‌کنند، به این امید که فرد گناهکار توبه نماید یا کار نیکی انجام دهد که اثر آن کار بد را از بین ببرد.[۲۵] در روایات آمده یکی از دلایل نوشتن نامه عمل، این است که در قیامت انسان‌ها نتوانند کارهایی که انجام دادند را انکار کنند.[۲۶] به‌علاوه اینکه در دنیا نیز از حضور فرشتگان شرم کنند و گناه انجام ندهند.[۲۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ سوره جاثیه، آیه۲۸؛ سوره کهف، آیه۴۹.
- ↑ سوره سراء، آیه۱۳.
- ↑ سوره قمر، آیه۵۲.
- ↑ سوره یس، آیه۱۲.
- ↑ رضایی اصفهانی، مباحث اعتقادی، ۱۳۹۱ش، ص۲۸۳.
- ↑ رضایی اصفهانی، مباحث اعتقادی، ۱۳۹۱ش، ص۲۸۱.
- ↑ صدوق، اعتقادات، ۱۳۶۱ش، ص۸۰.
- ↑ رحمانی، «حقیقت محتوا و تطایر نامه اعمال و فصل الخطاب در داوری روز حساب»، ص۴۹-۵۰؛ مکارم شیرازی، ۱۳۸۶ش، پیام قرآن، ج۶، ص۸۷.
- ↑ سوره انشقاق، آیه۷-۹.
- ↑ سوره حاقه، آیات۱۸-۲۶.
- ↑ انشقاق، آیه۱۰-۱۵؛ معادشناسی، جمعی از نویسندگان، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۵.
- ↑ سوره حاقه، آیه۲۶-۲۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه۱۴.
- ↑ سوره جاثیه، آیه۲۹؛ سوره کهف، آیه۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ۱۳۸۶ش، پیام قرآن، ج۶، ص۸۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه۱۳؛ سوره قاف، آیه۱۷-۱۸؛ سوره کهف، آیه۴۹.
- ↑ سوره جاثیه، آیه۲۸.
- ↑ سوره یس، آیه۱۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷، ج۲۰، ص۲۷۳ و ج۱۷، ص۹۷.
- ↑ سوره قاف، آیه۱۷.
- ↑ سوره قاف، آیه۱۸.
- ↑ سوره انفطار، آیه۱۱.
- ↑ رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷، ج۲۰، ص۲۲۷ و ج۱۳، ص۲۴۶.
- ↑ صدوق، اعتقادات، ۱۳۶۱ش، ص۸۰.
- ↑ رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۱.
- ↑ مکارم شیرازی، ۱۳۸۶ش، پیام قرآن، ج۶، ص۸۶.
یادداشت
منابع
- جمعی از نویسندگان، معادشناسی، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- رحمانی، حسن، کرمانی، علیرضا، «حقیقت محتوا و تطایر نامه اعمال و فصل الخطاب در داوری روز حساب»، در مجله معرفت، شماره ۲۲۵، شهریور ۱۳۹۵ش.
- رستمی، محمدزمان و طاهره آل بویه، سیری در اسرار فرشتگان با رویکردی قرآنی و عرفانی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، مباحث اعتقادی، قم، نسیم حیات، ۱۳۹۱ش.
- صدوق، محمد بن بابویه، اعتقادات، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون