پرش به محتوا

التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۴۷: خط ۴۷:
مهدوی راد، قرآن‌پژوه، التبیان تأثیر بسیاری بر مفسران پس از خود داشته است. از جمله آن‌ها طبرسی است که این کتاب را ستوده و و روش آن را الگوی خود در کتاب تفسیری‌اش مجمع‌البیان، معرفی کرده است.<ref>مهدوی راد «التبیان فی تفسیر القرآن»، ص۱۸۶-۱۸۷؛ نگاه کنید به طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۷۵.</ref>
مهدوی راد، قرآن‌پژوه، التبیان تأثیر بسیاری بر مفسران پس از خود داشته است. از جمله آن‌ها طبرسی است که این کتاب را ستوده و و روش آن را الگوی خود در کتاب تفسیری‌اش مجمع‌البیان، معرفی کرده است.<ref>مهدوی راد «التبیان فی تفسیر القرآن»، ص۱۸۶-۱۸۷؛ نگاه کنید به طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۷۵.</ref>


== روش و گرایش تفسیری ==
== ویژگی‌های کتاب ==
*روش شیخ طوسی در این اثر نسبت به تفاسیر پیشین شیعه تازگی دارد و گویا نخستین اثر تفسیری شیعی است که تنها به گردآوری روایات تفسیری نپرداخته بلکه خود، تحلیل، ارزیابی و اجتهاد هم کرده است. شیخ طوسی در این کتاب همراه ذکر و بررسی روایات معصومان(ع) و صحابه و نقل آراء و اندیشه‌های مفسران پیشین، خود نیز دست به‌اندیشه‌گری زده است. پیش از آن، در تفاسیر شیعه، مانند [[تفسیر قمی]] (اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم)، [[تفسیر عیاشی]] (قرن سوم)و جز آن، تنها روایاتی که درباره آیات صادر شده بودند، نقل می‌گشتند و مؤلفان این [[تفسیر روایی|تفاسیر روایی]]، خود به تحلیل و ارزیابی دست نمی‌زدند. در میان [[اهل سنت]]، طبری (متوفای ۳۱۰ق) با تفسیرش مشهور به ''جامع البیان فی تفسیر القرآن'' در این روش بر شیخ طوسی پیشی دارد.
شیخ طوسی در التبیان نگاهی جامع داشته و همه علوم قرآنی را در تفسیر قرآن به کار بسته است؛ علومی چون لغت‌شناسی، قرائت، معنا و تفسیر آیات، اِعراب، اسباب‌النزول، ناسخ و منسوخ، و مکی و مدنی‌بودن.<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۶۲.</ref>
*شیخ طوسی از حجم روایات شیعی در تفسیر خویش کاسته است و به گفته برخی پژوهشگران معاصر، او در این روش از تفسیر ''[[المصابیح فی تفسیر القرآن]]'' تالیف مفسر دیگر شیعی، ابوالقاسم حسین بن علی معروف به [[وزیر مغربی]] (۳۷۰۴۱۸ ق) متاثر بوده<ref>[http://cqs.blogfa.com/post/99 المصابیح فی تفسیر القرآن: گنجی کهن در تاریخ تفسیر شیعه ۲]، سایت مطالعات قرآنی.</ref> و همین روش به تفاسیر بعدی شیعی نیز راه یافت؛ هرچند برخی تفاسیر دوره‌های بعد باز روش پیشین را پی گرفتند و برای نمونه در تفاسیر دوره صفویه چیزی جز روایات تفسیری نمی‌توان یافت.<ref>[http://cqs.blogfa.com/post/99 المصابیح فی تفسیر القرآن: گنجی کهن در تاریخ تفسیر شیعه ۲]، سایت مطالعات قرآنی.</ref> به ظاهر، این بازگشت به گذشته، تا اندازه‌ای از تسلط [[اخباریان]] در این دوره، که توجهی ویژه به روایات داشتند، متأثر است. با این حال، شیخ طوسی در مقدمه کتاب، که از روش‌های تفسیری سابق و معاصر خود یاد کرده و نام چند مفسر را هم برده، از تفسیر وزیر مغربی نام نبرده است.
* التبیان از تفاسیری است که آنها را به لحاظ منابع به‌کار رفته، «چند منبعی» یا «جامع» می‌خوانند. در این روش، مفسر از منابع و مستندات تفسیری متعددی از جمله قرآن، روایت و عقل در استنباطات تفسیری خود سود می‌برد.<ref>رک: معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۴۵ </ref> التبیان بدین لحاظ که در تفسیر آیات همزمان از منبع عقل و نقل بهره برده، از تفاسیر پیشین شیعه ممتاز است.
* التبیان از تفاسیری است که آنها را به لحاظ منابع به‌کار رفته، «چند منبعی» یا «جامع» می‌خوانند. در این روش، مفسر از منابع و مستندات تفسیری متعددی از جمله قرآن، روایت و عقل در استنباطات تفسیری خود سود می‌برد.<ref>رک: معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۲۴۵ </ref> التبیان بدین لحاظ که در تفسیر آیات همزمان از منبع عقل و نقل بهره برده، از تفاسیر پیشین شیعه ممتاز است.
* [[تفسیر کلامی]]: شیخ طوسی در مباحث عقلی، فلسفی و کلامی چیره بوده و از این‌رو، به تناسب موضوعات، از موضوعات کلامی بسیار یاد کرده و از روش عقلی برای تبیین معانی آیات بهره برده است. او در برخی مواضع، هنگام تفسیر یک [[آیه]]، اندیشه‌های فرقه‌های کلامی مانند [[مرجئه]] را نیز نقل و نقد کرده است.<ref>برای نمونه نک: طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۸۱. </ref><br />
* [[تفسیر کلامی]]: شیخ طوسی در مباحث عقلی، فلسفی و کلامی چیره بوده و از این‌رو، به تناسب موضوعات، از موضوعات کلامی بسیار یاد کرده و از روش عقلی برای تبیین معانی آیات بهره برده است. او در برخی مواضع، هنگام تفسیر یک [[آیه]]، اندیشه‌های فرقه‌های کلامی مانند [[مرجئه]] را نیز نقل و نقد کرده است.<ref>برای نمونه نک: طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۸۱. </ref><br />
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۲۷۶

ویرایش