غسالخانه
غَسّالخانه مکانی برای شستن، غسل‌دادن و کفن کردن مردگان است. گفته شده مسلمانان صدر اسلام تا مدتها مکان مخصوصی به نام غسالخانه نداشته و مردگان را در خانه یا جایی که دسترسی به آب داشت غسل می‌دادند.
لزوم رعایت مسائل شرعی، اصول بهداشتی و سبک زندگی شهری در جوامع مختلف انجام غسل میت در خانه‌ها را با مشکل مواجه کرده و مردم را به ساختن غسالخانه واداشته است. در غسالخانه‌های کنونی در شهرهای ایران قسمت‌هایی چون محل انتظار، سالن غسّال، دوش، رختکن، و سردخانه ساخته می‌شود.
فقیهان شیعه، احکام متعددی را در ارتباط با غسالخانه بیان کرده‌اند؛ امام خمینی فروش غسالخانه وقف شده و تبدیل آن به غسّالخانه بهتر را جایز ندانسته است. ناصر مکارم شیرازی خواندن نماز در غسالخانه را مکروه دانسته است.
تعریف و اهمیت
غسالخانه، مکانی برای شستن، غسل‌دادن، حنوط و کفن کردن مردگان است.[۱] غسالخانه مجهز به تابوت و تخته یا سنگ مرده‌شورخانه می‌باشد و در کنار بیشتر قبرستان‌ها وجود دارد.[۲] غَسّال در اصطلاح به کسی گفته شده که شغلش شستن و غسل دادن و کفن کردن مردگان است و در فارسی مُرده‌شور یا مُرده‌شوی نامیده شده است.[۳]
فقیهان شیعه، غسل دادن میّت پس از مرگ را واجب کفایی دانسته‌اند.[۴] لزوم رعایت مسائل شرعی، رعایت اصول بهداشتی[۵] و توسعه آپارتمان‌نشینی و سبک زندگی شهری در جوامع مختلف انجام غسل میت در خانه‌ها را با مشکل مواجه کرده و مردم را به ساختن غسالخانه واداشته است.
تاریخچه
گفته شده مسلمانان صدر اسلام تا مدتها مکان مخصوصی به نام غسالخانه نداشتند و مردگان را در خانه یا جایی که دسترسی به آب داشت غسل می‌دادند.[۶] با رواج ساخت غسالخانه، آن را معمولاً در کنار آسیاب، قبرستان یا جایی نزدیک به نهر آب می‌ساختند و گاهی در آخرین نقطه‌ای بود که آب از روستا خارج می‌شد.[۷] به گزارش تاوِرنیه، جهانگرد فرانسوی در عهد صفویه غسالخانه‌ها را در کنار آبهای جاری احداث می‌کرده‌اند.[۸]
در تهران در سال ۱۳۱۰ش، به‌دستور رضاشاه، گورستان مِسگرآباد و غسالخانه‌ای احداث شد و در اختیار مردم قرار گرفت.[۹] در غسالخانه‌های کنونی در شهرهای ایران قسمت‌هایی چون محل انتظار، سالن غسال و سردخانه ساخته می‌شود.[۱۰]
از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ش شایعه شستشوی اموات با دستگاه مکانیزه و بدون دخالت مرده‌شور منتشر شد.[۱۱] این شایعه از سوی معاون قبرستان بهشت زهرا تکذیب شده است.[۱۲] اکبر توکلی، مدیر وقت سازمان بهشت زهرا رعایت مسائل شرعی و غسل میت را در شستشوی مکانیزه ناممکن دانسته است.[۱۳]
احکام
فقیهان شیعه، احکام متعددی در ارتباط با غسالخانه در میان بخش‌های فقهی مختلف آورده‌اند؛ از جمله؛
- ناصر مکارم شیرازی استفاده از زکات مال در ساختن غسالخانه را جایز و بکارگیری زکات فطره را در آن بنابر احتیاط واجب ممنوع می‌داند.[۱۴]
- امام خمینی فروش غسالخانه وقف شده و تبدیل آن به غسالخانه بهتر را جایز ندانسته است.[۱۵]
- محقق حلی، شهید اول و شهید ثانی هدایت آب مصرفی در غسل میت به چاه مخصوص خودش را مستحب دانسته‌اند[۱۶] و محقق حلی هدایت آن به چاه مستراح را مکروه شمرده است.[۱۷]
- برخی از فقها مانند ناصر مکارم شیرازی خواندن نماز در غسالخانه را مکروه دانسته است.[۱۸]
- به گفته علامه حلی در هنگام غسل دادن، قرار دادن میت بر روی تخت یا تخته مرده شوری که از جنس ساج باشد مستحب است و در این مساله اختلاف نظری در میان فقیهان شیعه نیست.[۱۹]
- سید ابوالقاسم خویی، امام خمینی، سید علی سیستانی و گروهی از مراجع[۲۰] بعد از تمام شدن غسل، به پاک شدن تخته یا سنگی که روی آن میت را غسل می‌دهند فتوا داده‌اند.[۲۱]
- ابن‌زهره زیر سقف قرار دادن میت هنگام غسل را مستحب شمرده و بر آن ادعای اجماع کرده است.[۲۲]
- صافی گلپایگانی بنابر احتیاط واجب و حسین نوری همدانی غسل میت با دستگاه‌های مکانیزه و بدون دخالت انسان را کافی ندانسته‌اند؛ ولی ناصر مکارم شیرازی و علوی گرگانی در صورت رعایت مسائل شرعی و نیت قربت مسوول دستگاه، فتوا به صحت آن داده‌اند.[۲۳]
پانویس
- ↑ بهرامی، «غسالخانه»، سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ بهرامی، «غسالخانه»، سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه (غسال).
- ↑ ابن‌زهره، غنیة النزوع، ۱۴۱۷ق، ص۱۰۱ ؛ «احکام درگذشتگان»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: «بلدیه اصفهان و بهداشت اصناف»، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: عباسی دمشهری، «درآمدی بر آیین تدفین در میناب»، ص۱۰.
- ↑ «غسالخانه»، سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ عباسی دمشهری، «درآمدی بر آیین تدفین در میناب»، ص۹.
- ↑ شهری، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، ۱۳۷۸ش، ص۴۴۰.
- ↑ «اصول و ضوابط معماری غسالخانه در ایران»، چهار سوی معماری.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: «غسالخانه مدرن با تکنولوژی بالا در راه است!»، سایت جهان نیوز.
- ↑ «پُشتِ در غسالخانه بهشت زهرا چه خبر است؟»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «آیا شست وشوی اموات مکانیزه می شود؟»، پایگاه خبری جماران.
- ↑ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ۱۴۲۷ق، ص۱۱۹-۱۱۸.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۷۰.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، چاپ اسماعیلیان، ج۱، ص۳۰؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۱۴.
- ↑ محقق حلی، شرائع الاسلام، چاپ اسماعیلیان، ج۱، ص۳۰
- ↑ «نماز در غسالخانه»، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی.
- ↑ علامه حلی، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ۱۴۱۲ق.ج۷، ص۱۴۴.
- ↑ نگاه کنید به: امام خمینی، توضیح المسایل (محشی)، ۱۴۲۴ق، مسئله ۲۱۲.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسایل (محشی)، ۱۴۲۴ق، مسئله ۲۱۲.
- ↑ ابن‌زهره، غنیة النزوع، ۱۴۱۷ق، ص۱۰۱.
- ↑ «حکم شرعی غسل میت با دستگاه مکانیزه»، سایت مشرق؛ «حکم تغسیل اموات با دستگاه مکانیزه»، سایت آیت الله مکارم شیرازی.
یادداشت
منابع
- «آیا شست وشوی اموات مکانیزه می شود؟»، پایگاه خبری جماران، تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲ خرداد ۱۴۰۲ش.
- ابن‌زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- «احکام درگذشتگان»، دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ انتشار: ۳ مهر ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «اصول و ضوابط معماری غسالخانه در ایران»، چهار سوی معماری، تاریخ بازدید: ۲۴اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- امام خمینی، استفتائات، جلد دوم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.
- امام خمینی، توضیح المسایل (محشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.
- «بلدیه اصفهان و بهداشت اصناف»، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، تاریخ بازدید: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- بهرامی، فرشته، «غسالخانه»، سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ انتشار: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «پُشتِ در غسالخانه بهشت زهرا چه خبر است؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: ۱۴ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- تغسیل اموات با دستگاه مکانیزه»، سایت آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «حکم شرعی غسل میت با دستگاه مکانیزه»، سایت مشرق، تاریخ انتشار: ۱ دی ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- شهری، جعفر، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، تهران، ۱۳۷۸ش.
- شهید ثانی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تحقیق: سید محمد کلانتر، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- عباسی دمشهری، رحمت الله، «درآمدی بر آیین تدفین در میناب»، در مجله گلپنگ، سال هفتم، شماره ۲، بهار ۱۳۸۸ش.
- علامه حلی، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، ۱۴۱۲ق.
- «غسالخانه مدرن با تکنولوژی بالا در راه است!»، سایت جهان نیوز. تاریخ انتشار: ۴ مهر ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- محقق حلی، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، چاپ اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام، ۱۴۲۷ق.
- «نماز در غسالخانه»، مرکز پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی، تاریخ بازدید: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.