سید محمدتقی حکیم
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۳۴۱ق/ ۱۳۰۱ش |
| تاریخ وفات | ۱۴۲۳ق / اردیبهشت ۱۳۸۱ش |
| شهر وفات | نجف اشرف |
| خویشاوندان سرشناس | سید محسن حکیم، سید محمدحسین حکیم(برادر بزرگتر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محمدحسین حکیم، شیخ علی ثامر، سید یوسف حکیم، سید محمدعلی حکیم، شیخ محمدرضا مظفر، سید محسن حکیم، حسین حلی، سیدابوالقاسم خویی و سیدحسن بجنوردی |
| محل تحصیل | نجف اشرف |
| تألیفات | الاُصولُ العامّه للفقه المقارَن، الاشتراک و الترادف، قصةالتقریب بین المذاهب الاسلامیة، سُنَّة اهل‌البیت، مناهج البحث فی التاریخ، مالک‌الاشتر |
سید محمدتقی حکیم (۱۳۴۱ق-۱۳۸۱ش) از خاندان حکیم و از استادان حوزه علمیه نجف بود. وی بعد از شیخ محمدرضا مظفر، ریاست دانشکده فقه نجف را عهده‌دار شد. الاُصولُ العامّه للفقه المقارَن معروف‌ترین اثر اوست.
زندگی‌نامه و تحصیلات
سید محمد تقی در ۱۳۴۱ق/ ۱۳۰۱ش در نجف به دنیا آمد. پدرش سیدمحمد سعیدبن سیدحسین‌بن سیدمهدی‌بن سیدمصطفی‌بن سیدمحمدعلی‌بن سیدابراهیم (جد اعلاى سید محسن حکیم) عالم دین و مدرّس فقه و اصول بود که در ۱۳۵۴ش در نجف درگذشت. از او آثاری به شکل حاشیه بر کتاب‌های فقهی و اصولی برجای مانده است.[۱]
سیدمحمدتقی علوم منطق، بلاغت، فقه و اصول را نزد پدر و برادر خود، سید محمدحسین حکیم، شیخ علی ثامر، سید یوسف حکیم و سید محمدعلی حکیم خواند. فلسفه و تاریخ را نیز نزد شیخ محمدرضا مظفّر آموخت و دروس عالی فقه و اصول را نزد سید محسن حکیم، حسین حلی، سیدابوالقاسم خویی و سیدحسن بجنوردی گذراند.[۲]
دستگیری و وفات
رژیم بعث عراق در ۱۴۰۳ق/ ۱۳۶۲ش سیدمحمدتقی حکیم را همراه با شمار دیگری از اعضای خاندان حکیم دستگیر و زندانی نمود، اما بعدها او را با توجه به کهولت سن و بیماری آزاد کرد.[۳] وی در صَفر ۱۴۲۳ مصادف با اردیبهشت سال ۱۳۸۱ش در نجف درگذشت.[۴]
فعالیت‌های علمی
رئیس دانشکده فقه نجف
محمدتقی حکیم عضو جمعیة مُنْتدی النشر بود و پس از وفات شیخ محمدرضا مظفّر، نخستین رئیس دانشکده فقه نجف، جانشین او شد و علاوه بر آن فقه مُقارَن، تاریخ و اصول فقه را در آنجا تدریس می‌کرد.[۵]
او که در توسعه این دانشکده سهم مهمی داشت از استادان دانشگاه بغداد برای تدریس تاریخ، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی در دانشکده فقه دعوت کرد و خود نیز از ۱۳۴۳ش در دانشگاه بغداد به تدریس اصول فقهِ مقارَن پرداخت و هم‌زمان مقالات زیادی را در نشریاتی چون نجف و الایمان به چاپ رساند.[۶]
عضویت در مجامع علمی
سیدمحمدتقی در بسیاری از مجامع علمی عراق و دیگر کشورهای عربی عضویت داشت، در همایش‌های علمی متعددی در کشورهای دیگر حضور یافت و سخنرانی کرد، با عالمان دانشگاه الازهر ارتباط نزدیک داشت، بارها با آنان ملاقات کرد و گزارش این دیدارها را در مقالاتی با عنوان احادیثُ من القاهرة در مجله الایمان به چاپ می‌رساند.
استاد راهنما
محمد تقی حکیم در نگارش رساله دکترای اصول فقه یکی از دانشجویان الازهر، با عنوان دلیل‌العقل عندالشیعة الامامیة، کمک بسیار کرد و هنگام چاپ نیز بر آن مقدمه‌ای نگاشت و در آن بر ضرورت تقریب مذاهب اسلامی تأکید کرد.
عضو شورای دائرةالمعارف
وی همچنین عضو شورای (لَجْنَه) نگارش موسوعة الفقه الاسلامی به سرپرستی شیخ حسن مأمون، از مشایخ الازهر، بود.
هدف از نگارش این دایرةالمعارف( که ناتمام ماند) درج و ارائه احکام فقهی مذاهب اسلامی بدون جرح و تعدیل و ترجیح بوده است.[۷]
تألیفات
سید محمدتقی طباطبایی حکیم آثار متعددی دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- الاُصولُ العامّه للفقه المقارَن (بیروت ۱۹۶۳م)
- الاشتراک و الترادف (بغداد ۱۹۶۵م)
- قصةالتقریب بین المذاهب الاسلامیة (کویت ۱۹۷۸م)
- سُنَّة اهل‌البیت (کویت ۱۹۷۸م)
- مناهج البحث فی التاریخ (کویت ۱۹۷۸م)
- مالک‌الاشتر حیاته و جهاده (نجف ۱۹۴۶م)[۸]
کتاب الاُصولُ العامّه للفقه المقارَن، معروف‌ترین اثر اوست. این کتاب مباحث اصول فقه تطبیقی می‌باشد که سیدمحمدتقی حکیم با عنوان مدخل‌الفقه المقارن برای طلاب سال سوم و چهارم دانشکده فقه تدریس می‌کرد و با تجدیدنظر خود او در پاره‌ای از مباحث آن، با عنوان الاُصولُ العامّه للفقه المقارَن در ۱۳۴۲ش در بیروت به چاپ رسید.[۹]
پانویس
- ↑ حرزالدین، معارف الرجال، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۹۵؛ امینی، معجم رجال الفکر والادب، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۲۴-۴۲۷.
- ↑ حکیم، الاصول العامه، ۱۴۱۸ق، مقدمه کتاب؛ حکیم، ثمرات النجف، ۱۴۲۷ق، ص۱۴-۱۵.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الاشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۵۵۸ ؛ حکیم، ثمرات النجف، ۱۴۲۷ق، ص۲۶.
- ↑ سعیدی، «حکیم، سید محمدتقی»، ص۸۱۱.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، قسم ۱، ص۲۵۷؛ بهادلی، الحوزة العلمیة فی النجف، ۱۴۱۳ق، ص۳۷۴-۳۸۴؛ حکیم، ثمرات النجف، ۱۴۲۷ق، ص۱۷-۱۸.
- ↑ حکیم، الاصول العامه، ۱۴۱۸ق، مقدمه کتاب؛ حکیم، ثمرات النجف، ۱۴۲۷ق، ص۱۸-۲۲.
- ↑ حکیم، الاصول العامه، ۱۴۱۸ق، مقدمه کتاب؛ حکیم، ثمرات النجف، ۱۴۲۷ق، ص۲۲-۲۴.
- ↑ حکیم، الاصول العامه، ۱۴۱۸ق، مقدمه کتاب؛ امینی، معجم رجال‌الفکر و الادب، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۲۸.
- ↑ حکیم، ثمرات النجف، ۱۴۲۷ق، ص۲۴؛ مظفّر، اصول‌الفقه، ج۲، ص۲۰۶.
یادداشت
منابع
- آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، مشهد، ۱۴۰۴ق.
- امینی، محمدهادی، معجم رجال‌الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف، ۱۴۱۳ق.
- بَهادلی، علی، الحوزة العلمیة فی النجف: معالمها و حرکتها الاصلاحیة، بیروت، ۱۴۱۳ق.
- حرزالدین، محمد، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم، ۱۴۰۵ق.
- حکیم، محمد تقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، ۱۴۱۸ق.
- حکیم، محمد تقی، ثمرات النجف فی الفقه و الاصول و الادب و التاریخ، بیروت، ۱۴۲۷ق.
- سعیدی، فریده، «حکیم، سید محمدتقی»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۳، تهران، بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- غروی، محمد، مع علماء النجف الاشرف، بیروت، ۱۴۲۰ق.
- مظفّر، محمدرضا، اصول‌الفقه، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دانشنامه جهان اسلام