جرعهای از دریا (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید موسی شبیری زنجانی |
| موضوع | شیعه؛ مقالات، شخصیت‌شناسی و کتابشناسی |
| سبک | ارائه خاطرات و داستان‌های واقعی |
| زبان | عربی و فارسی |
| تعداد جلد | چهار جلد |
| تعداد صفحات | جلد۱، ۶۱۶صفحه؛ جلد۲، ۷۲۲صفحه؛ جلد۳، ۷۵۰صفحه؛ جلد۴، ۶۸۰صفحه. |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه کتابشناسی شیعه |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۸۹-۹۸ |
| وبسایت ناشر | http://al-athar.ir/ |
جرعهای از دریا کتابی چهار جلدی است که آثار کتابشناسی، مقالات، شخصیت‌شناسی، تعلیقات و گفتارهای شفاهیِ سید موسی شبیری زنجانی مرجع تقلید شیعه را گردآوری کرده است.
هر جلد از کتاب جرعهای از دریا در سه فصل شامل آثار عربی، آثار فارسی و طریقیات گردآوری شده است. آثار عربی و فارسی، شامل مقالات و تعلیقات شبیری زنجانی بر برخی کتاب‌هاست. طریقیات نیز شامل نکات علمی و حکایاتی از زندگی عالمان و بزرگان شیعه است که شبیری زنجانی آنها را در مسیر رفت و آمد یا در نشست‌های علمی خود بیان کرده است.
جرعهای از دریا که برگزیده سی‌امین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده است، نخستین بار توسط انتشارات مؤسسه کتابشناسی شیعه در سال ۱۳۸۹ش منتشر شد و پس از آن نیز چندین بار تجدیدچاپ شده است.
جایگاه و اهمیت
کتاب جرعهای از دریا مجموعه‌ای از مقالات، مباحث شخصیت‌شناسی و کتابشناسی شیعه، تعلیقات و گفتارهایی از سید موسی شبیری زنجانی (زاده ۱۳۰۶ش) از مراجع تقلید شیعه است. بخش‌هایی از این کتاب به معرفی شخصیت‌ها و کتاب‌های علما و بزرگان شیعه پرداخته است.
کتاب را انتشارات مؤسسه کتابشناسی شیعه منتشر کرده[۱] و به گفته رضا مختاری، مدیر این مؤسسه، جلد اول کتاب، تا سال ۱۳۹۹ش هفت بار چاپ شده است و برخی از دانش‌‌آموختگان حوزه علمیه نجف پیشنهاد دادند که به عربی هم ترجمه شود.[۲] همچنین جرعهای از دریا در سال ۱۳۹۱ش برگزیده سی‌امین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شده است.[۳]
مختاری بخشی از اهمیت کتاب را ناشی از آشنایی و روابط سید موسی شبیری زنجانی به همراه پدرش سید احمد شبیری زنجانی، با بزرگان حوزه علمیه قم، از جمله عبدالکریم حائری یزدی، سید محمد حجت کوه‌کمری، سید صدرالدین صدر، سید احمد خوانساری و امام خمینی دانسته که باعث ارزشمندی خاطرات و حکایت‌های او شده است.[۴] چنان‌که بعضی از مراجع تقلید مانند سید علی سیستانی، جعفر سبحانی و سید علی خامنه‌ای کتاب را مطالعه کردند و ملاحظاتی درباره بعضی مطالب آن داشته‌اند و بعضی از این نکات در جلد چهارم منعکس شده است.[۵]
به گزارش مدیر انتشارات مؤسسه کتابشناسی شیعه، کتاب جرعهای از دریا، پر مخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب مؤسسه کتابشناسی شیعه در دوره‌های مختلف نمایشگاه کتاب تهران بوده است.[۶]
ساختار کتاب
کتاب جرعهای از دریا، در چهار جلد به چاپ رسیده که هر چهار جلد شامل آثار عربی، آثار فارسی و طریقیات است.[۷] شبیری هنگام مطالعه کتاب‌ها هر نظر و ملاحظه‌ای داشته باشد آن را در حاشیه صفحات یادداشت و کتاب‌ها را تصحیح می‌کند، بدون اینکه هدف و غرض اول وی تعلیقه‌نویسی بوده باشد. مؤسسه کتابشناسی شیعه یادداشت‌های وی بر برخی کتب تراجم و رجال را به شکل کنونی تنظیم کرده است.[۸]
آثار عربی
آثار عربی شامل مقالات و تعلیقات شبیری زنجانی بر کتاب‌های دیگران است.[۹] در مجموعه چهار جلد منتشرشده از کتاب جرعهای از دریا، ۳۲ اثر عربی گردآوری شده که در هر جلد هشت عنوان جای گرفته است.[۱۰] بخش آثار عربی شامل دو مقاله «سند زیارت عاشورا»، و «المنهج الصحیح فی تحقیق الکافی»،در جلد یک[۱۱] و ۳۰ حاشیه‌نگاری در مجموع چهار جلد است.[۱۲]
حاشیه بر رسالة عدیمة النظیر فی احوال ابی‌بصیر، حاشیه بر تکملة أمل الآمل، حاشیه بر نقباء البشر ، حاشیه بر الکافی (نوشته ابی‌الصلاح حلبی).[۱۳] حاشیه بر کتاب الرجال برقی، حاشیه بر اصباح الشیعه،[۱۴] و حاشیه بر خاتمه مستدرک الوسائل[۱۵] نمونه‌ای از این حاشیهنگاریها است.
آثار فارسی
چینش مقالات و حاشیه‌ها در این فصل به ترتیب تاریخ تألیف و نشر است. در مجموعه چهار جلد، ۴۴ مقاله و حاشیه فارسی از آثار شبیری زنجانی منتشر شده است. از مجموع این آثار فارسی ۹ اثر به صورت مقاله و باقی آنها تصحیح و حاشیه‌نگاری هستند.[۱۶] مقالات این مجموعه عبارتند از:
- مؤلف تبصرة‌العوام،
- فهرست شیخ منتجب‌الدین،
- قاموس الرجال و صاحب آن،
- ابوالعباس نجاشی و عصر وی،
- چشمه‌هایی از فضایل میرزای بزرگ شیرازی،
- ابعاد شخصیت شیخ مرتضی انصاری،
- لزوم ارزیابی سندی احادیث کتاب کافی،[۱۷]
- سند زیارت عاشورا[۱۸]
- نکته‌‌هایی درباره شیخ ابوالفتوح رازی و خاندان وی[۱۹]
حاشیه بر مکارم الآثار، حاشیه بر دو کتاب «دو گفتار» اثر سید محمدعلی روضاتی، حاشیه بر احوال محقق حلی، حاشیه بر زندگانی سردار کابلی، حاشیه بر نخبگان علم و عمل ایران در جلد نخست،[۲۰] تصحیح و حاشیه‌نویسی بر کتاب‌های تاریخ مفصل همدان، مؤسس حوزه، اختران فقاهت در جلد دوم،[۲۱] تصحیح و حاشیه بر تاریخ قم،[۲۲] تصحیح و حاشیه بر النقض، المآثر و الآثار و مدرس، قهرمان آزادی[۲۳] از نمونه حاشیهنگاریها و تصحیح‌های شبیری زنجانی است که در این چهار جلد منتشر شده است.
از آقای آسید عبدالکریم اردبیلی این قضیه را شنیدم: مرحوم آشیخ محمدرضا آل‌یس از مراجع تقلید عرب بود. یک وقت پولی به دست آشیخ محمدرضا رسید. ایشان چون می‌دانست طلبه‌های درس‌خوان در درس آقای خویی شرکت می‌کنند، برای آنکه پول به دست طلبه‌های درس‌خوان برسد و از طرفی آقای خویی ترویج شود، پول را نزد آقای خویی فرستاد. آقای خویی هم آن را به نام آشیخ محمدرضا آل‌یس تقسیم کرد. در این قضیه هر دو عالم جانب تقوا را رعایت کرده بودند.[۲۴]
طریقیات
طریقیات، مجموعه حکایات و مطالبی است که شبیری زنجانی بیشتر در بین راه یا در جلسات انس بیان کرده است.[۲۵] شبیری زنجانی در ایام سلامت و عدم بیماری، برای اقامه نماز جماعت، مسیر منزل تا حرم حضرت معصومه(س) و بالعکس را پیاده می‌پیموده[۲۶] و در طول مسیر، طلاب از او پرسش می‌کرده‌اند.[۲۷] وی هم به پرسش‌های آنها پاسخ می‌داد و یا خود ابتدائا مطالبی بیان کرده است.[۲۸] از آن‌جا که این نکات در مسیر رفت و برگشت به نماز جماعت در مدرسه فیضیه و حرم حضرت معصومه(س) و منزل یا در جلسات محفل انس بیان شده،[۲۹] نام «طریقیات» بر آن نهاده شده است.[۳۰]
روایت علمای شیعه در جرعهای از دریا
بخش طریقیات کتاب جرعهای از دریا گزارش‌گر خاطرات و نکاتی علمی، اخلاقی و تاریخی است که شبیری زنجانی از علمای شیعه نقل کرده است.[۳۱] ترتیب گردآوری اشخاص در کتاب‌ها بر اساس سال درگذشت آنها است.[۳۲] و در مجموع چهار جلد، نقلیات شبیری زنجانی درباره ۳۸۸ شخصیت گرد آمده است؛ در جلد نخست حکایات و نکات مربوط به ۴۰ شخصیت،[۳۳] در جلد دوم ۱۱۰ شخصیت،[۳۴] جلد سه ۱۱۴[۳۵] و در جلد چهارم ۱۲۴ شخصیت ذکر شده است.[۳۶]
قدیمی‌ترین شخصیت نامبرده شده در بخش طریقیات کتاب حسین بن سعید اهوازی درگذشته قرن سوم قمری است که در جلد چهار نکاتی درباره او نقل شده است.[۳۷] و آخرین عالم درگذشته‌ای که حکایات او در کتاب آمده است سید عبدالکریم موسوی اردبیلی درگذشته ۱۴۳۸ق است.[۳۸] بر همین اساس در نکات مربوط به سید موسی صدر که سرنوشت او نامعلوم است، بدون تاریخ وفات و بعد از همه اشخاص آمده است.[۳۹]
در مواردی در پایان روایت نقل‌شده، زمان نقل آن حکایت نیز ثبت شده است مثل حکایتی درباره سید عبدالهادی شیرازی که در شب سوم صفر ۱۴۳۱ نقل شده است[۴۰] و جمله‌ای درباره حجیت شهرت فتوایی در نظر آیت‌الله بروجردی که در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۷۸ ثبت شده است.[۴۱]
از ویژگی‌های دیگر بخش طریقیات در کتاب جرعهای از دریا آن است که تنظیم‌کنندگان کتاب در موارد متعددی حکایات مربوط به یک شخصیت را در جلدهای متعدد نقل کرده‌اند؛ مثل سید موسی صدر در چهار جلد،[۴۲] سید صدر الدین صدر در سه جلد[۴۳] و سید ابوالقاسم خوئی در چهار جلد.[۴۴] در جلد چهارم کتاب همچنین حکایاتی از کربلایی کاظم ساروقی پیرمرد حافظ قرآن نیز آمده است با این که او روحانی و دانش‌آموخته حوزه علمیه نبود.[۴۵]
پانویس
- ↑ انتشار کتاب جرعهای از دریا و استقبال فضلای نجف، پایگاه خبری شفقنا.
- ↑ انتشار کتاب جرعه ای از دریا و استقبال فضلای نجف، پایگاه خبری شفقنا.
- ↑ برگزیدگان سی‌امین دوره جایزه کتاب سال معرفی شدند، پایگاه خبری همشری آنلاین.
- ↑ انتشار کتاب جرعهای از دریا و استقبال فضلای نجف، پایگاه خبری شفقنا.
- ↑ انتشار کتاب جرعهای از دریا و استقبال فضلای نجف، پایگاه خبری شفقنا.
- ↑ از «دیوان امیرالمومنین(ع)» تا کتاب پرفروش «جرعهای از دریا»، خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا).
- ↑ انتشار کتاب جرعه ای از دریا و استقبال فضلای نجف، پایگاه خبری شفقنا.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، چاپ چهارم، ۱۳۹۴ش، ج۲، ص۱۴-۱۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۴-۱۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۷؛ ج۲، ص۵؛ ج۳، ص۵؛ ج۴، ص۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۶-۷.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۷؛ ج۲، ص۵؛ ج۳، ص۵؛ ج۴، ص۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۶-۷.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۲، ص۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۱۳۷.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۵-۶؛ ج۲، ص۵-۶؛ ج۳، ص۵؛ ج۴، ص۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۵-۶.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۲، ص۲۹۱.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۲۹۸.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۵-۶.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۲، ص۵-۶.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۳، ص۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱۳۹۴ش، ج۲، ص۶۸۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱۳۹۸ش، ج۴، ص۲۲-۲۳.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا،۱۳۹۳ش، ج۳، ص۲۲-۲۳.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، چاپ چهارم، ۱۳۹۴ش، ج۲، ص۱۴-۱۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا،۱۳۹۳ش، ج۳، ص۲۲-۲۳.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۴-۱۵؛ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱۳۹۸ش، ج۴، ص۲۲-۲۳.
- ↑ جرعهای از دریا، سایت راسخون.
- ↑ جرعهای از دریا، سایت راسخون.
- ↑ مختاری، «مقدمه مؤسسه»، ص۲۳.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۷-۱۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۲، ص۶-۱۲.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۳، ص۶-۲۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۶-۲۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۳۴۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۶۶۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۱۰؛ ج۲، ص۱۲؛ ج۳، ص۲۰؛ ج۴، ص۲۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۲، ص۴۱۲.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۳، ص۴۹۸.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۱۰؛ ج۲، ص۱۲؛ ج۳، ص۲۰؛ ج۴، ص۲۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۵۶۸؛ ج۳، ص۴۶۶؛ ج۴، ص۵۳۶.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۱، ص۶۱۶؛ ج۲، ص۶۷۹؛ ج۳، ص۶۷۱؛ ج۴، ص۶۴۱.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ج۴، ص۵۴۳.
منابع
- «۱۳۷۳: سال معرفی مراجع تقلید شیعیان»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۱۱ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۳ش.
- زندگی‌نامه، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله شبیری زنجانی، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۳ش.
- انتشار کتاب جرعه ای از دریا و استقبال فضلای نجف، پایگاه خبری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ بهمن ۱۳۹۹ش، بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۳ش.
- جرعهای از دریا، سایت راسخون،تاریخ درج مطلب: ۱۳ تیرماه ۱۳۹۷ش، بازدید: ۲۲ آبان ۱۴۰۳ش.
- برگزیدگان سی‌امین دوره جایزه کتاب سال معرفی شدند، پایگاه خبری همشری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۱ش، بازید: ۲۱ آبان ۱۴۰۳ش.
- از «دیوان امیرالمومنین(ع)» تا کتاب پرفروش «جرعهای از دریا»، خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ش، بازدید: ۲۱ آبان ۱۴۰۳ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعهای از دریا، قم، مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۸۹ش.
- مختاری، رضا، «مقدمه مؤسسه»، در جرعهای از دریا، نوشته سید موسی شبیری زنجانی، جلد ۳، قم، مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.