سید محمدسعید حکیم

محمدسعید حکیم
زادروز	۱۳۵۴ق
زادگاه	نجف اشرف
محل زندگی	نجف اشرف
ملیت	عراق
استادان	سید محسن حکیم، میرزا حسن بجنوردی، شیخ حسین حلی، ابوالقاسم خویی.
شاگردان	باقر ایروانی، سید عبدالرزاق حکیم، حسين فرج عمران قطيفى.
شناخته‌شده برای	فعالیت‌های علمی و اجتماعی
نقش‌های برجسته	مرجع تقلید شیعیان
دین	اسلام
مذهب	شیعه
آثار	المحکم فی اصول الفقه، الکافی فی اصول الفقه،‌ مصباح المنهاج.
خویشاوندان	سید محسن حکیم
وبگاه
http://www.alhakeem.com/fa

سید محمدسعید طباطبایی حکیم (متولد ۱۳۵۴ق) از مراجع تقلید شیعه در عراق است. او از نوادگان سیدمحسن حکیم، مرجع تقلید شیعیان در قرن چهاردهم قمری است. محمدسعید حکیم تحصیلات حوزوی را از کودکی آغاز کرده و از شاگردان محسن حکیم، حسین حلی و ابوالقاسم خویی بوده است. او از دوره جوانی، دروس تخصصی حوزه چون فقه و اصول فقه و دیگر دروس مانند اخلاق و تفسیر هم درس می‌دهد. حکیم آثاری را هم در موضوع‌هایی چون فقه، اصول،‌ کلام و مسائل اجتماعی نوشته است. محمدسعید حکیم در دوران صدام حسین هشت سال به زندان افتاد. او پس از وفات سیدابوالقاسم خویی، مرجع تقلید شد. دفترهای نمایندگی او در شهرهایی مثل نجف، قم،‌ دمشق و بیروت فعالیت دارند.

ولادت و خاندان

سید محمدسعید طباطباییِ حکیم، در سال ۱۳۵۴ق، برابر با ۱۳۱۴ش، در شهر نجف به دنیا آمد. پدرش سید محمدعلی از استادان سطوح عالی حوزه علمیهٔ نجف و مادرش دختر سید محسن حکیم بود.

فعالیت‌های علمی

محمدسعید حکیم در ده سالگی، دروس حوزوی را نزد پدرش آغاز کرد و تا پایان دوره سطح حوزه، از وی بهره گرفت. پس از آن، دروس خارج را نزد کسانی چون سیدمحسن حکیم و حسین حلی فراگرفت. گفته‌اند سیدمحسن حکیم تصحیح و تحقیق کتاب مستمسک العروة الوثقی را به او واگذار کرد.

محمدسعید حکیم از ۳۲ سالگی، تدریس دروس خارج فقه و اصول را آغاز کرده است. او همچنین تفسیر قرآن و اخلاق تدریس می‌کند.

استادان و شاگردان

سید محسن حکیم، حسین حلی، میرزا حسن بجنوردی، سید ابوالقاسم خویی و محمدحسین غروی اصفهانی مهم‌ترین استادان دروس خارج فقه و اصول محمدسعید حکیم بوده‌اند.

او شاگردان بسیاری تربیت کرده که در قم، نجف و حجاز فعالیت دارند. برخی از آنان عبارت‌اند از:

• حسين فرج عمران قطيفى که از استادان درس خارج فقه و اصول در حجاز است.
• سیدعبدالرزاق حکیم برادر محمدسعید حکیم و از استادان درس خارج فقه و اصول در حوزهٔ نجف که در سال ۱۴۱۳ق، پس از آزادی از زندان صدام، درگذشت.
• باقر ایروانی از اساتید حوزه علمیه نجف از استادان درس خارج فقه و اصول و نویسندهٔ برخی کتب درسی حوزه‌های علمیه در قم و نجف.

آثار

از سید محمدسعید حکیم ۲۴ عنوان کتاب در بیش از چهل مُجلّد، در موضوعاتی چون اصول،‌ فقه، مسائل مُستَحدَثه و برخی موضوعات اجتماعی، به چاپ رسیده است. برخی از آثار او به زبان‌های دیگر ترجمه شده است.

کتاب المُحکَم فی اصول الفِقه در زمینه علم اصول فقه که در ۶ مجلد به چاپ رسیده است و مصباح المنهاج در ۱۹ مجلد که شرح کتاب فقهی منهاج‌الصالحین اثر سید محسن حکیم است، از مهم ترین آثار او است.

وی در مسائل نوپدید، مانند شبیه‌‌سازی، رایانه و فضای مجازی هم نوشته‌هایی دارد.

فعالیت‌های اجتماعی

محمدسعید حکیم به جهت مخالفت با قانون منع پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) که در دوره حکومت صدام حسین در عراق تصویب شده بود، تحت تعقیب و برای مدتی فراری بود. همچنین به جهت امتناع خاندان صدر از حضور در کنفرانس مردمی اسلامی که به دستور صدام تشکیل شده بود، همراه با ۸۰ نفر از خاندان حکیم دستگیر و به مدت ۸ سال زندانی شد.

پس از وفات سیدابوالقاسم خویی، محمدسعید حکیم مرجعیت تقلید را برعهده گرفت. هم‌اکنون دفترهای نمایندگی او در شهرهای نجف، قم، دمشق و بیروت فعالیت می‌کنند و پاسخ‌گوی سؤال‌های شیعیان هستند. او همچنین با اعزام مبلغانی به نواحی مختلف کشور عراق، خصوصا جنوب این کشور، اقداماتی را برای رفع مشکلات عشایر و روستانشینان انجام داده است. فعالیت‌های مشابهی هم درکشورهای ایران،‌ هند و پاکستان هم داشته است.

محمدسعید حکیم در برابر کشتار شیعیان پاکستان به دست گروهی موسوم به صحابه، موضع گرفت و دولت پاکستان را مسئول پاسخ‌گویی به آن دانست. نواز شریف نخست‌وزیر پاکستان در پاسخ، نامه‌ای به دفتر وی نوشت و ضمن ابراز همدردی، از تصمیم دولتش برای مبارزه با عاملان کشتار شیعیان خبر داد.

در میان آثار وی مجموعه‌ای از نامه‌ها وجود دارد که برای مردم آذربایجان و گِلگِت پاکستان نوشته شده است.

دیدگاه‌ها

محمدسعید حکیم در برخی مسائل فقهی دیدگا‌ه‌های تازه‌ای دارد؛ ازجمله مجازات مُرتَد را خارج از وظیفهٔ فقیه می‌داند. همچنین درخصوص مسئله رؤیتِ هِلال، افق قاره‌های آسیا، آفریقا و اقیانوسیه را یکی می‌داند. برپایه این فتوا، اگر در یکی از شهرهای یکی از این مناطق، هِلال ماه دیده شود،‌ دیگر مناطق هم حکم شرعی آن را خواهند داشت.

منابع

• سجاد، محمدحسین، اسوهٔ فقاهت و پایداری، دارالهلال، ۱۴۲۸ق.
• «گوهر تابان، نگرشى كوتاه بر زندگى آيت الله العظمي سيد محمد سعيد حكيم»، سایت دفتر مرجع عالیقدر جهان تشیع، حاج سید محمدسعید طباطبایی حکیم، تاریخ بازدید:۱۶، دی، ۱۳۹۷.
• «ناگفته‌هایی از زندگی خانوادگی و مبارزاتی آیت الله سید محمد سعید حکیم»، سایت شفقنا، زمان بازدید: ۱۶، دی، ۱۳۹۷.
• «مجازات افراد مرتد از اسلام وظیفه‌ی ما نیست؛ فتوای حضرت آیت‌الله العظمی حکیم»، سایت شفقنا، زمان انتشار: ۲۹ اردیبهشت، ۱۳۹۷.