چشم برزخی

چشم برزخی چشمی است که شخص دارنده آن، حقیقت و باطن عمل شخص دیگر را می‌بیند و قادر خواهد بود از گذشته و آینده دیگران باخبر شود. بنابر آنچه از آیات و روایات به‌دست می‌آید، با رعایت تقوا و عمل به واجبات و ترک محرمات ممکن است چشم انسان باز شده و حقایقی را مشاهده کند که با چشم ظاهری قابل مشاهده نیست. در قرآن به چشم برزخی، چشم تیزبین (حدید) گفته شده است. نقل قول‌هایی از زندگی بزرگان و علما درباره چشم برزخی آنان گفته شده است.

مفهوم‌شناسی

عنوان چشم برزخی برای امور دنیوی به‌کار می‌رود که وجود دارند، اما چشم انسان قادر به دیدن آنها نیست. با رعایت حرام و حلال خدا و رعایت تقوا، این حجاب و پرده از جلوی چشمان انسان کنار می‌رود و به اصطلاح چشم برزخی او باز می‌شود و شخص دارنده چشم برزخی حقیقت و نتیجه عمل دیگران را دیده و قادر خواهد بود از گذشته و آینده آنها باخبر شود.

بنابراین چشم برزخی ظرفیتی است که به‌طور بالقوه در نهاد همه انسان‌ها وجود داشته و هنگامی به فعلیت در می‌آید که انسان، شرایط لازم را برای آن فراهم کند. در این‌باره داستان‌های مختلفی هم از چشم برزخی بزرگان و علما مانند سید علی قاضی طباطبایی (عارف قرن چهاردهم قمری) نقل شده است.

جایگاه

از آیات و روایات چنین فهمیده می‌شود که کسانی که در آستانه مرگ و در حال قطع رابطه با دنیا هستند، می‌توانند پرده‌هایی از عالم برزخ را مشاهده کنند و یا کسانی که با گرایش به معنویات و دوری از مادیات، به قدرت روحی و معنوی می‌رسند، حقائق بیشتری از جهان هستی می‌بینند و چشم برزخی آنها نیز بینا می‌شود.

چشم برزخی در قرآن و روایات

در قرآن از چشم برزخی تعبیر به چشم تیزبین (حدید) شده است. در آیه ۲۲ سوره ق، خدا درباره امری سخن می‌گوید که وجود دارد اما چشم انسان قادر به دیدن آن چیز نیست و با برداشته‌شدن پرده از چشم انسان، چشم تیزبین(حدید) پیدا کرده و حقایق را می‌بیند: «(به او خطاب می‌شود:) تو از این صحنه (و دادگاه بزرگ) غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم، و امروز چشمت کاملًا تیزبین است».

در حدیثی از پیامبر(ص) که به حدیث قرب نوافل مشهور است، انجام دادن فرایض (واجبات) و نَوَافل (مستحبات) محبوب‌ترین عمل نزد خدا و وسیله تقرب بنده به او معرفی شده‌ و خدا گوش و چشم او می‌شود.

همچنین کسانی که در آستانه مرگ و در حال قطع رابطه با دنیا هستند نیز می‌توانند پرده‌هایی از عالم برزخ و نتیجه اعمال خود را مشاهده کنند.

چشم برزخی در علوم اسلامی

انسان برای شناخت محیط اطراف خود، نیازمند ابزارهایی است، که عبارتند از حس‌، عقل و دل (کشف و شهود). چشم برزخی در دسته سوم شناخت‌ها قرار می‌گیرد و نوعی از انواع مکاشفات است و مربوط به شناخت شهودی (علومی که از راه عرفان به دست می‌آیند) می‌شود. راه رسیدن به آن نیز تزکیه دل و تقوای الهی است.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر)، به تحقیق: محمدحسین شمس‌الدین، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
• امین‌، نصرت‌ بیگم، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، اصفهان، نشر گلبهار، ۱۳۸۹ش.
• حسین‌زاده، محمد، قمی، محسن، «مکاشفه و تجربه دینی؛ بررسی رابطه مکاشفه در عرفان اسلامی و تـجربه دینی در عرفان و فلسفه غـربی»، در مجله معرفت، شماره ۱۹، زمستان ۱۳۷۵ش.
• صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم‌، تفسیر القرآن الکریم، قم، بیدار، چاپ دوم‌، ۱۳۶۶ش.
• طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تاویل‌ای القرآن، [بی‌جا]، [بی‌نا]، [بی‌تا].
• علامه طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم‌، ۱۳۹۳ق.
• فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، التفسیر الصافی، قم، مؤسسة الهادی، ۱۴۱۶ق - ۱۳۷۴ش.
• قرآن.
• قنادی، صالح، «برزخ از نگاه چشم برزخی»، مجله پرسمان، شماره ۶۷، قم، مرداد ۱۳۸۷ش.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۷ش.
• مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۷۷ش.
• مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، ‌دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۰ش.