مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام

مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام
آرم مجمع جهانی
اطلاعات کلی
تأسیس	۱۳۶۹ش
بنیانگذار	سید علی خامنه‌ای
رویکرد	تقریب مذاهب
نوع فعالیت	آموزشی، پژوهشی، تبلیغی
گستره فعالیت	بین المللی
اهداف	معرفی اسلام، نشر معارف قرآن و اهل بیت(ع)، تقریب مذاهب اسلامی و حمایت از پیروان اهل بیت در جهان
فعالیت‌ها	انتشار کتاب، مجله، محتوای اینترنتی به زبان‌های مختلف، برگزاری همایش‌های علمی، اعزام مبلغان دینی، حمایت‌های اقتصادی، علمی و فرهنگی از پیروان اهل بیت
مکان	تهران، قم
دبیرکل	رضا رمضانی گیلانی
سایر
ساختار	مجمع عمومی، شورای عالی و دبیرکل
وضعیت	فعال
مراکز وابسته	دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) • دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت (ویکی‌شیعه) • خبرگزاری اهل بیت (ع)
وبگاه	http://www.ahl-ul-bayt.org

مجمع جهانی اهل‌ بیت علیهم‌السلام سازمانی غیردولتی است که با هدف معرفی اسلام، نشر معارف قرآن و اهل بیت(ع)، تقویت وحدت اسلامی و حمایت از پیروان اهل بیت در جهان تشکیل شده است. این سازمان در سال ۱۳۶۹ش با حمایت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران راه‌اندازی شد.

انتشار کتاب، مجله و محتوای اینترنتی به زبان‌های مختلف، حمایت از تشکل‌های پیروان اهل بیت در سراسر جهان، برگزاری همایش‌های علمی، اعزام مبلغان دینی و حمایت‌های اقتصادی، علمی و فرهنگی از پیروان اهل بیت جزو فعالیت‌های این مجمع است.

مجمع جهانی اهل‌بیت از سه رکن مجمع عمومی، شورای عالی و دبیرکل تشکیل شده است. مجمع عمومی اعضای شورای عالی را انتخاب می‌کنند. همچنین شورای عالی دبیرکل آن را پیشنهاد می‌دهد و رهبر جمهوری اسلامی ایران او را منصوب می‌کند. مرکز این تشکل در تهران و معاونت فرهنگی آن در قم قرار دارد. رضا رمضانی گیلانی دبیر کل کنونی این مجمع است.

تاریخچه و اهداف

در اردیبهشت ۱۳۶۹ش ۳۰۰ نفر از فرهیختگان و اندیشمندان جهان اسلام به‌ویژه پیروان اهل‌ بیت در اجلاسی در تهران شرکت کردند، و با هماهنگی آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران مجمع جهانی اهل بیت تشکیل شد. برخی از اهداف تأسیس مجمع جهانی اهل بیت:

1. احیاء و گسترش فرهنگ و معارف اسلام و حراست از حریم قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت
2. دفاع از کیان اسلام و حریم پیامبر، قرآن و اهل بیت(ع)
3. تعمیق و تقویت وحدت در بین امت اسلام، به‌ویژه میان پیروان اهل بیت(ع)
4. حمایت و پشتیبانی از حقوق مسلمانان جهان و جایگاه پیروان اهل بیت(ع)
5. توسعه زیرساخت‌های مادی و معنوی پیروان اهل بیت(ع) در سراسر جهان
6. کمک به رشد و اصلاح وضعیت فکری، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیروان اهل بیت(ع) در سراسر جهان
7. خارج کردن پیروان اهل بیت(ع) از مظلومیت رسانه‌ای و محرومیت‌های علمی و اقتصادی
8. تلاش برای ایجاد صلح، دوستی، همکاری و همیاری بین همه انسان‌ها و ملل جهان.

ساختار

مجمع اهل بیت از سه رکن تشکیل شده است که به این شرح است:

مجمع عمومی

مجمع عمومی متشکل از نخبگان و اندیشمندان پیرو اهل بیت(ع) از کشورهای مختلف جهان است. اعضای این مجمع هر چهار سال یک بار برای سیاست‌گذاری و بررسی فرصت‌ها، تهدیدها و راهکارهای فعالیت خویش تشکیل جلسه می‎دهند. نخستین اجلاس مجمع عمومی در بهمن ۱۳۷۲ در تهران برگزار شد و بیش از ۳۳۰ نفر از اعضای این مجمع از ۶۱ کشور جهان در آن شرکت کردند.

شورای عالی

شورای عالی، مشتمل بر جمعی از اعضای برجسته مجمع عمومی است که مسئولیت تصویب سیاست‌ها، برنامه‌ها و بودجه مجمع جهانی اهل بیت(ع) و نیز نظارت بر حوزه‌های اجرایی آن را برعهده دارد. این شورا مرکب از اعضای حقیقی و حقوقی است که با عضویت تعدادی از اعضای مجمع عمومی شکل می‌گیرد. تاکنون این افراد با رأی اعضای شورای عالی به ریاست این شورا انتخاب شده‌اند:

1. ابراهیم امینی (از بدو تأسیس (۱۳۶۹) تا خرداد ۱۳۷۶)؛
2. محمدتقی مصباح یزدی (از خرداد ۱۳۷۶ تا آبان ۱۳۹۱)؛
3. محسن مجتهد شبستری (از آبان ۱۳۹۱ تا مرداد ۱۳۹۸ ).
4. محمدحسن اختری (از مرداد ۱۳۹۸ تا کنون)

همچنین قربانعلی دری نجف‌آبادی نایب رئیس، و سید ابوالحسن نواب دبیر کنونی شورای عالی مجمع هستند.

دبیرکل

دبیرکل عالی‌ترین مقام اجرایی مجمع جهانی اهل بیت(ع) است که برای اداره مجمع و اجرای سیاست‌های مصوب، از سوی شورای عالی انتخاب و با حکم ولی فقیه منصوب می‌شود. تاکنون پنج دبیرکل برای مجمع انتخاب شده‌اند:

1. محمدعلی تسخیری (از اردیبهشت ۱۳۶۹ تا مرداد ۱۳۷۸)
2. علی‌اکبر ولایتی (از مرداد ۱۳۷۸ تا مهر۱۳۸۱)
3. محمدمهدی آصفی (از مهر ۱۳۸۱ تا فروردین ۱۳۸۳)
4. محمدحسن اختری (از فروردین ۱۳۸۳ تا شهریور ۱۳۹۸ش)
5. رضا رمضانی گیلانی (از شهریور ۱۳۹۸ش).

حوزه ریاست

خبرگزاری اهل بیت(ع) (ابنا)، اداره کل اطلاع‌رسانی، روابط عمومی و دانشگاه اهل بیت از بخش‌های وابسته به حوزه دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت(ع) است.

معاونت‌ها

مجمع جهانی اهل بیت دارای چهار معاونت است:

• معاونت علمی و فرهنگی (احمداحمدی تبار)
• معاونت امور بین‌الملل (محمدجواد زارعان)
• معاونت توسعه و منابع (عبدالرضا راشد)
• سرپرست معاونت همکاری‌های اقتصادی و مشارکت‌ها (محمد منیری نیک)

معاونت فرهنگی

این معاونت وظیفه تحقیق و تبلیغ و امور نرم‌افزاری مجمع را برعهده دارد. برگزاری کنفرانس‌های علمی و تخصصی در خصوص معارف اهل بیت(ع) از فعالیت‌های این معاونت است. دفتر و ساختمان معاونت فرهنگی در قم است. زیرمجموعه معاونت امور فرهنگی عبارتند از:

• اداره کل پژوهش با زیر مجموعه‌هایی مانند گروه‌های مطالعات بنیادی، مطالعات راهبردی و مطالعات کاربردی، ویکی‌شیعه و پاسخ به سوالات و شبهات
• اداره ترجمه
• کتابخانه و مرکز اسناد
• اداره کل امور شیعیان
• اداره مجلات
• اداره کل همکاری‌های فرهنگی با زیر مجموعه‌هایی مانند اداره تبلیغات، اداره انتشارات، اداره نمایشگاه‌ها و اداره توزیع و...

فعالیت‌ها

• راه‌اندازی مجامع محلی: تاکنون مجامع و مراکز محلی متعددی در قریب به ۹۰ کشور جهان با محوریت بومی‌سازی فعالیت‌های فرهنگی مذهبی پیروان اهل بیت(ع) راه‌اندازی شده است که اداره امور فرهنگی، دینی و اجتماعی شیعیان را در آن مناطق برعهده دارند و در برخی کشورها و شهرها با توجه به پراکندگی جمعیت پیروان اهل بیت(ع) دو یا چند مؤسسه اهل بیتی فعالند که همگی وابسته به مجمع محلی مرکزی خود هستند. این مجامع و دفاتر اهل بیتی، دارای هویت رسمی و مستقل بوده و بر اساس قوانین کشورهای متبوع خود فعالیت می‌نمایند. بر طبق آخرین آمار تعداد دفاتر و مجامع محلی در قاره‌های مختلف جهان به شرح ذیل است: آسیا ۳۹ کشور؛ آفریقا ۴۲ کشور؛ آمریکا ۱۸ کشور؛ اروپا ۴۰ کشور و اقیانوسیه ۲ کشور. این مجمع با مجامع محلی و کانون‌های فرهنگی شیعیان در اکثر کشورهای جهان مرتبط است. مؤسسات دینی، کانون‌های فرهنگی، مبلغین، مساجد و مراکز اسلامی اجتماعی همسو با مجمع جهانی اهل بیت(ع) از نخبگان علمی فرهنگی و روحانیون و مبلغان دینی پرورش‌یافته در حوزه‌های علمیه تشکل شده‌اند. همایش و نمایشگاه کانون‌های فرهنگی مرتبط با مجمع جهانی اهل بیت(ع) با حضور نهادها و مؤسسات فرهنگی فعال در عرصه بین الملل در ۲ بهمن ۱۳۹۳ش. به مدت یک هفته به نام همایش خانواده بین الملل اسلامی در سالن همایش‌های بین المللی دفتر تبلیغات اسلامی قم برگزار شد.

پوستر همایش خانواده بین الملل اسلامی

• تأسیس جمعیت جهانی پیرو اهل بیت(ع)؛ اداره زنان و کودکان مجمع جهانی اهل بیت(ع) برای اجرای اهداف و سیاست های مجمع در امور بانوان تشکیل شد.

جمعیت جهانی پیرو اهل بیت(ع) با ۲۰۰۰ عضو از ۸۴ کشور جهان در جهت ارتقاء وضعیت فرهنگی مذهبی زنان پیرو اهل بیت(ع)، دفاع از حقوق آنان و رفع تبعیض و ستم از آنها تلاش می‌کند. این جمعیت مرکزی جهت شناسایی، سازماندهی و تبادل نظر زنان پیرو اهل بیت(ع) به شمار می‌رود.

فعالیت‌های اجتماعی و پشتیبانی فرهنگی

پوستر همایش بین المللی ناصر کبیر

همایش علمی پژوهشی سبک زندگی اهل بیت(ع) در نهم بهمن ۱۳۹۳ برگزار شد

همایش بین ‎المللی امام سجاد زین العابدین(ع) که در ۲۴ مرداد ۱۳۹۴ با حضور بیش از ۵۰۰ میهمان خارجی در سالن اجلاس سران برگزار شد.

ردیف	فعالیت	معرفی
۱	کمیته مساجد و ساخت و حمایت از مراکز عام المنفعه	مجمع جهانی اهل بیت(ع) به توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد ابنیه ماندگار اهتمام دارد. کمک به ساخت مساجد، حسینیه ها، مراکز دینی، مدارس، کتابخانه ها، مراکز درمانی و دارالایتام از مهمترین کارهای این بخش است که با حمایت نیکوکاران به انجام یا سازماندهی آنها مبادرت می‌کند.
۲	برگزاری و مشارکت در همایش‌ها و کنفرانس ها	به منظور نشر و گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و مشارکت اندیشمندان جهان اسلام در مباحث فکری و عقیدتی، همایش‌ها و نشست‌های گوناگون ملی، منطقه‌ای و جهانی (مثل کنگره بین المللی سبط النبی الاکبر(ع)، همایش بین المللی ناصر کبیر، جشنواره جایزه بزرگ پیامبر اعظم(ص)، جشنواره بین المللی کاریکاتور روز جهانی قدس، همایش علمی پژوهشی سبک زندگی اهل بیت(ع)، همایش بین المللی امام سجاد(ع) از سوی مجمع جهانی اهل بیت(ع) و کنگره بین‎المللی پزشکان شیعه و یا با مشارکت مجمع برگزار شده است.
۳	دفاع از حقوق مسلمانان پیرو اهل بیت(ع)	مجمع جهانی اهل بیت(ع) در راستای آشنا ساختن پیروان اهل بیت(ع) و مسلمانان جهان با حقوق خود و روش‌های مطالبه قانونی و استفاده از نهادها، ابزارها و روش‌های جهانی برای رفع تبعیض و ستم مذهبی، نژادی و... گام‌های مؤثری برداشته و توانسته است صدای مظلومان را به گوش سازمان‌های بین المللی برساند و برخی از فشارها و تجاوزات حقوق بشری را کاهش داده و یا تحت کنترل نهادهای نظارتی قرار دهد.
4	پشتیبانی از مبلغان بومی	مجمع در راستای بومی سازی فعالیت‌های تبلیغی در نقاط مختلف جهان و به منظور بهره‌مندی از حضور فارغ التحصیلان حوزه ها، دانشگاه‌ها و مدارس علمیه شیعه پس از بازگشت به وطن و به منظور ارتقاء سطح علمی و فرهنگی جامعه پیروان اهل بیت(ع) آنان را زیر پوشش شبکه مبلغین و بومی قرار می‌دهد.
5	تعامل با فرقه‌های شیعه	گرچه بیشتر پیروان اهل بیت(ع) در سراسر جهان اثنی عشری هستند اما میلیون‌ها نفر از آنان نیز در فقه یا عقاید پیرو فرق دیگر شیعه می‌باشند. مجمع جهانی اهل بیت(ع) با تشکیل کمیته‌های گوناگون، تلاش می‌کند تا پیروان این فرقه‌ها همانند علویون، زیدی ها، اسماعیلی ها، بهره‌ها و صوفیه را مورد حمایت فکری و فرهنگی قرار دهد.
6	اتخاذ مواضع و صدور بیانیه	مجمع در واکنش به حوادث گوناگون، با صدور بیانیه‌هایی حساسیت مراکز بین المللی را برمی‌انگیزد.
7	فعالیت‌های ویژه مناسبتی	مجمع جهانی اهل بیت(ع) در مناسبت‌های مذهبی ویژه در تبلیغات دینی و فرهنگی مشارکت دارد.
8	دفاع از حقوق مسلمانان پیرو اهل بیت(ع)	مجمع با نهادها و سازمان‌های دیگر در زمینه تبلیغ اسلام و ترویج معارف قرآن و عترت از ظرفیت‌های آنان جهت بهره‌مندی بیشتر پیروان اهل بیت(ع) استفاده می‌کند.
9	تشکل‌ها و NGOهای حقوقی	مجمع با هدف حمایت حقوقی از مظلومان شیعه و بسیاری از مسلمانان، تشکل‌ها و NGOهای حقوقی مختلفی را تشکیل داده و یا مورد حمایت قرار داده است.

فعالیت‌های نشر و ترجمه

ردیف	فعالیت	معرفی
۱	شورای کتاب	شورای کتاب در سال ۱۳۷۹ به منظور اطمینان از استحکام، اعتبار و دقت منشورات مجمع، تأسیس شد. اعضای این شورا پس از آنکه موضوع کتب را با توجه به نیاز مخاطبان انتخاب نمودند، تا پایان کار بر صحت محتوا و استناد مطالب کتب به منابع اصیل اسلامی نظارت می‌نمایند.
۲	نشر، ترجمه و حضور در نمایشگاه ها	تا تابستان ۱۳۹۴ ش. مجموع کتاب‌های پژوهش و منتشر شده از سوی مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مجامع اهل بیتی مرتبط با آن، به حدود ۱۸۰۰ عنوان بالغ گردیده است. و تعداد زبان‌هایی که تاکنون کتب مجمع به آنها ترجمه شده به ۵۵ زبان رسیده است و انتشارات مجمع جهانی اهل بیت(ع) تاکنون در نمایشگاه‌های مهم دنیا شرکت کرده است.
۳	کتابخانه و مرکز اسناد	در کتابخانه و مرکز اسناد اهل بیت(ع) که در ساختمان قم قرار دارد، بیش از ۳۰۰۰۰ کتاب، مجله و اسناد پژوهشی موجود است.
4	انتشار مجلات	مجمع جهانی اهل بیت(ع) در راستای رسالت فرهنگی تبلیغی خود، چندین مجله دوره‌ای (مثل مجله های: اهل بیت(ع)، انتظار، بلاغ، پیام ثقلین، پیام زینب، توحید، ذوی القربی، سلام، طوبی، فرشتگان کوچک، فریاد، قبله، کوثر، گنجینه مجمع و...) به زبان‌های گوناگون در کشورهای مختلف منتشر می‌نماید و از انتشار تعدادی از مجلات و نشریات اسلامی پشتیبانی می‌کند.
5	حمایت از نوشیعیان	مجمع در چاپ و نشر مؤلفات، حمایت از تأسیس و فعالیت سایت و حمایت از پایان نامه‌ها از نوشیعیان حمایت می‌نماید.

فعالیت‌ها در عرصه تربیت و آموزش

ردیف	فعالیت	معرفی
۱	دانشگاه بین المللی اهل بیت علیهم السلام	این دانشگاه موسسه‌ای آموزشی غیردولتی است که به وسیله مجمع جهانی اهل بیت (ع) در سال ۱۳۷۸ ش. تأسیس گردید. این دانشگاه به شناسایی، پذیرش و آموزش دانشجویان غیرایرانی و پیرو اهل بیت (ع) در مقاطع تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکتری) اهتمام می‌ورزد و مدرک رسمی به دانشجویان اعطا می‌نماید.
۲	مدارس تحت پوشش مجمع	مجمع جهانی اهل بیت( ع) با تأسیس مدارس و مراکز آموزشی در کشورهای مختلف، اقدام به آموزش کودکان و نوجوانان خانواده‌های پیرو اهل بیت(ع) نموده است.
۳	آموزش زنده اینترنتی	مجمع با راه‌اندازی گفتگوی اینترنتی (در محیط پالتاک) از ۱۳۸۵ش. و تولید و پخش صدها ساعت برنامه زنده و غیرزنده معارفی به زبان‌های عربی و انگلیسی، مسلمانان و پیروان اهل بیت (ع) را در سراسر جهان تحت پوشش قرار داده است.
4	تجهیز کتابخانه ها	مجمع جهانی اهل بیت (ع) در راستای حمایت فرهنگی از شیعیان، تاکنون بیش از صدها کتابخانه را در مناطق مختلف جهان و نیز مناطق مرزی ایران، مورد حمایت و تجهیز قرار داده است.
5	حمایت‌های علمی	اعطای بورس تحصیلی، ایجاد فرصت مطالعاتی و حمایت از پایان نامه‌های دانشگاهی دانشجویان غیر ایرانی، از سایر برنامه‌های مجمع است. این بورسیه‌ها در رشته‌هایی است که در دانشگاه بین المللی اهل بیت علیهم السلام تدریس نمی‌شوند.
6	اردوهای علمی-فرهنگی	مجمع، اردوهایی را برای پیروان اهل بیت (ع) از کشورهای مختلف سازماندهی می‌کند تا علاوه بر بهره‌مندی از جو معنوی در اماکن زیارتی ایران، از فرصت آموزشی کوتاه مدت نیز استفاده کنند.

فعالیت‌های اقتصادی و امور حمایتی

مهمترین فعالیت‌ها و دستاوردهای اقتصادی مجمع عبارت است از:

ردیف	فعالیت	معرفی
۱	فعالیت‌های اقتصادی حمایتی در آفریقا	مجمع در قاره آفریقا اقداماتی نظیر ایجاد شرکت خدمات کشاورزی، فعالیت در کشورهای اتیوپی، کنیا، کومور، تانزانیا، زنگبار، ساحل عاج و غنا، ثبت شرکت در آفریقای جنوبی، ارائه تفاهم نامه جهت ایجاد کمربند سبز در مالاوی و توافق با مسئولین کشور مالی انجام داده یا در حال پیگیری است.
۲	راه‌اندازی صندوق‌های قرض الحسنه	این اقدام مجمع به منظور تقویت بنیه مالی و توسعه صنایع کوچک در کشورهای محروم است.
۳	کمیته خیرین پیرو اهل بیت(ع)	این کمیته با حضور متمولات و بازرگانان و نهادهای انسان دوستانه ملی و بین المللی تلاش می‌کند به وضع محرومان مسلمان و پیرو اهل بیت(ع) در نقاط توسعه نیافته یا در حال توسعه دنیا رسیدگی نماید.
4	پشتیبانی در حوادث غیر مترقبه	مجمع جهانی اهل بیت(ع) در حوادث غیرمترقبه با بسیج اعضا و مرتبطین خود، علاوه بر جمع آوری و ارسال کمک‌های نقدی و غیرنقدی، بر توزیع عادلانه و صحیح آن نیز نظارت می‌کند.
5	کمک به ساخت مسجد	مجمع با تأسیس کمیته مسجد سازان منابع مالی لام جهت ساخت مساجد و مراکز عبادی برای پیروان اهل بیت(ع) را جذب می‌نماید.

فعالیت‌ها در عرصه هنر و رسانه

ردیف	فعالیت	معرفی
۱	خبرگزاری اهل بیت ابنا	این خبرگزاری برای انعکاس اخبار شیعیان جهان و اطلاع شیعیان از وضعیت همدیگر در سال ۱۳۸۳ ش. با سه زبان تأسیس شد و هم اکنون با ۲۴ زبان به فعالیت خود ادامه می‌دهد و پربیننده‌ترین خبرگزاری شیعی است.
۲	پورتال بزرگ اهل بیت(ع)	این پایگاه اینترنتی که در مهرماه ۱۳۷۸ ش. افتتاح شد بیش از ۳۵ سایت اقماری دارد که به پنج زبان، فارسی، عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی و اردو فعال است.
۳	تولید نرم افزارهای اسلامی	تولید نرم افزارهای علمی و لوح‌های فشرده چند رسانه ای(مولتی مدیا) به زبان‌های مختلف یکی از اقدامات مجمع جهانی اهل بیت(ع) می‌باشد.
4	جایزه بزرگ پیامبر اعظم(ص)	جشنواره فرهنگی هنری اهل بیت(ع) با هدف بهره گیری از قالب‌های هنری برای دفاع از دین تأسیس شد. اولین دوره این جشنواره با عنوان جایزه بزرگ پیامبر اعظم(ص) با موضوع پیامبر رحمت و عدالت حضرت محمد مصطفی(ص) در سال ۱۳۹۳ ۱۳۹۲ ش. برگزار گردید.
5	جشنواره بین المللی کاریکاتور روز جهانی قدس	در رمضان ۱۴۳۵ق. اولین دوره جشنواره بین المللی کاریکاتور روز جهانی قدس با عنوان روز قدس؛ روز وحدت و مقاومت امت اسلامی برگزار شد.
6	آثار هنری	واحد هنری مجمع جهانی اهل بیت(ع) ده‌ها تابلوی نفیس مذهبی از آیات و روایات تولید کرده است و مجموعه تابلوهای هنری در یک جلد کتاب انتشار یافته است.
7	پشتیبانی از رسانه‌های سمعی و بصری اسلامی	مجمع به منظور احیای فرهنگ قرآن، ترویج معارف اسلامی و تبلیغ دیدگاه‌های ائمه(ع) از شبکه‌های ماهواره‌ای، رادیو‌های اسلامی و رسانه‌های سمعی و بصری ارزش مدار حمایت می‌کند.

جستارهای وابسته

• مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
• جامعة المصطفی العالمیة

منابع

• سایت مجمع جهانی اهل بیت(ع)
• معرفی مراکز فرهنگی - مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)
• سایت معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت(ع)
• «آیت‌الله شیخ محمد حکیم صمدی دار فانی را وداع گفت»، خبرگزاری رها، تاریخ درج مطلب: ۲۹ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱ آذر ۱۳۹۹ش.