کتابخانه ناصریه
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | سید محمدقلی موسوی هندی |
| تأسیس | قرن ۱۳ق |
| کاربری | کتابخانه |
| مکان | لکهنو |
| نام‌های دیگر | کتابخانه صاحب‌عَبَقات • کتابخانه میرحامد حسین |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | نسخ خطی |
کتابخانه ناصریه یا کتابخانه صاحب‌عَبَقات از کتابخانه‌های دینی در لکهنوی هند است. این کتابخانه، به‌همت سید محمدقلی موسوی هندی (درگذشته۱۲۶۸ق) از عالمان شیعه در هند پایه‌گذاری شد. پس از وفات او، فرزندانش میرحامدحسین و اعجاز حسین و نیز نوه‌اش ناصر حسین آن را توسعه داده و تکمیل ساختند. آنان همچنین نسخه‌های خطی را از کشورهای اسلامی تهیه کردند.
علامه امینی نویسنده کتاب الغدیر، در سفری که به هند داشته، از کتابخانه ناصریه بازدید کرده و آن را به‌دلیل دربرداشتن آثار ارزشمند و نسخه‌های کمیاب، بی‌نظیر خوانده است.
مؤسس
مؤسس کتابخانه ناصریه، سید محمدقلی موسوی هندی (۱۱۸۸-۱۲۶۸ق) مشهور به علامه کُنتوری از عالمان شیعه در هند بود.[۱] او همچنین آثاری در زمینه فرهنگ و معارف اسلامی نوشته است.[۲] به‌گفته محمدرضا حکیمی نویسنده کتاب الحیات، خاندان میرحامدحسین، از آغاز قرن سیزدهم قمری به پی‌ریزی کتابخانه، همت گماشته‌اند.[۳]
این کتابخانه در لکهنو واقع است و بودجه دولتی دارد.[۴]
توسعه و تکمیل
سید محمدقلی موسوی کتابخانه ناصریه را وقف اولادش کرد.[۵] از این‌رو اداره آن پس از وفاتش بر عهده میرحامد حسین قرار گرفت.[۶] او به توسعه کتابخانه پرداخت و به اتفاق برادرش اعجازحسین، نویسنده کتاب کشف الحجب، برای تهیه کتاب‌های موردنظر به اکثر کشورهای اسلامی سفر کردند و با خرید صدها کتاب، بر غنای آن افزودند.[۷] میرحامد حسین، نامه‌هایی درباره تهیه کتب اسلامی به عالمان و بزرگان سایر شهرها نوشت و تا جایی که ممکن بود سعی در تهیه اصل نسخه‌ها داشت و اگر امکان‌پذیر نمی‌شد، افرادی را برای نسخه‌برداری به محل نگهداریِ کتاب اعزام می‌کرد.[۸]
پس از درگذشت میرحامد حسین، تولیت کتابخانه به فرزندش ناصرحسین ملقب به ناصرالملة رسید.[۹] در دوره ناصرالملة، کتابخانه با تغییرات اساسی، دارای ساختمانی بزرگ شد و رونق دوچندان یافت و از این‌رو به ناصریه مشهور گردید.[۱۰]
کتاب‌ها
علامه امینی، نسخه‌شناس و نویسنده کتاب الغدیر، در سفری که در سال ۱۳۸۰ق به هند داشته، از کتابخانه ناصریه بازدید کرده است.[۱۱] او گفته که در دوران حیاتش در جهان اسلام، کتابخانه‌ای که دارای چنین آثار ارزشمند و کمیابی باشد، ندیده است.[۱۲] علامه امینی همچنین در سفرنامه خود آماری از کتابخانه‌های هند ارائه کرده و تعداد کتب خطی و چاپی این کتابخانه را ۳۰۲ هزار جلد ذکر کرده است.[۱۳] آقابزرگ تهرانی در حدود سی‌هزار جلد از کتب خطی و چاپی در کتابخانه ناصریه خبر داده است که از آثار و کتب نفیس اسلامی به‌شمار می‌روند.[۱۴]
حدود پنج‌هزار نسخه از کتاب‌های این کتابخانه، خطی بوده و اکثر آن از نسخه‌های نادر است.[۱۵] به‌گفته محمد سعیدالملة فرزند ناصر حسین، میر حامد حسین هندی برای تهیه نسخه‌ای از کتاب «الردّ علی المتعصب العنید» که در کتابخانه مصر بود، با میرزا حسین نوری مکاتبه کرد و پس از حدود بیست سال موفق به تهیه آن شد.[۱۶]
فهرست کتاب‌های خطی کتابخانه ناصریه در کتابخانه آیت‌الله مرعشی در قم موجود است و عکس‌ها و فیلم‌های بسیاری از نسخه‌های خطی آن، در مرکز احیای میراث اسلامی قم نیز وجود دارد.[۱۷]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۸۹-۱۹۰.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۸۹-۱۹۰.
- ↑ حکیمی، میرحامد حسین، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۵.
- ↑ انصاری قمی، «شخصیت‌شناسی علامه سید محمدقلی موسوی لکهنوی»، ص۲۰۲.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۸۹.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ غفرانی، «دو سند در مورد کتابخانه ناصریه هند»، ص۱۹۲.
- ↑ غفرانی، «دو سند در مورد کتابخانه ناصریه هند»، ص۱۹۲.
- ↑ صادقی، «تألیفات شیعه در شبه‌قاره هند»، ص۳۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، نقباء البشر، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۷۴.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ خواجه‌پیری، «کتابخانه‌های لکهنو»، ص۱۹۰.
- ↑ انصاری قمی، «شخصیت‌شناسی علامه سید محمدقلی موسوی لکهنوی»، ص۲۰۲.
یادداشت
منابع
- انصاری قمی، ناصرالدین، «شخصیت‌شناسی علامه سید محمدقلی موسوی لکهنوی»، امامت‌پژوهی، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۰ش.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، ۱۴۰۴ق.
- حکیمی، محمدرضا، میرحامد حسین، قم، دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
- خواجه‌پیری، مهدی، «کتابخانه‌های لکهنو»، در مجله مشکوة، شماره ۱۸ و ۱۹، بهار و تابستان ۱۳۶۷ش.
- صادقی، محسن «تألیفات شیعه در شبه قاره هند»، در مجله آینه پژوهش، شماره۹۷، اردیبهشت ۱۳۸۵ش.
- غفرانی، عبدالله، «دو سند پیرامون کتابخانه ناصریه هند»، در مجله سفینه، شماره ۲۱، زمستان ۱۳۸۷ش.