تخریب حرم عسکریین: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
به دنبال این حادثه، [[مراجع تقلید]] و علمای [[حوزه علمیه|حوزه‌های علميه]] [[ایران]] و [[عراق]] دروس خود را تعطيل كردند.<ref> خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۳۲.</ref> همچنین در ایران و عراق بازارها تعطیل و عزای عمومی اعلام شد.<ref>[http://www.alkafeel.net/samarra/arabic/Replies/index.html العتبة العسکریة المقدسة]، پایگاه اینترنتی حرمین عسکریین.</ref> در ایران گردهمایی اعتراضی با حضور [[مراجع تقلید]] و علمای [[حوزه علمیه قم (دوران جمهوری اسلامی)|حوزه‌های علمیه قم]] در [[مسجد اعظم]] انجام شد.<ref> «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5658/5672/56311 گزارش، سالروز تخریب بارگاه ملکوتی امامین عسکریین]»، خبرگزاری حوزه.</ref> همچنین [[آیت‌الله خامنه‌ای]] و دیگر شخصیت‌های سیاسی ایران و عراق با صدور بیانیههایی این اقدام را محکوم کردند.<ref>[http://hajj.ir/14/44297 محکومیت انفجار حرم امامین عسکریین]، خبرگزاری حج.</ref> | به دنبال این حادثه، [[مراجع تقلید]] و علمای [[حوزه علمیه|حوزه‌های علميه]] [[ایران]] و [[عراق]] دروس خود را تعطيل كردند.<ref> خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۳۲.</ref> همچنین در ایران و عراق بازارها تعطیل و عزای عمومی اعلام شد.<ref>[http://www.alkafeel.net/samarra/arabic/Replies/index.html العتبة العسکریة المقدسة]، پایگاه اینترنتی حرمین عسکریین.</ref> در ایران گردهمایی اعتراضی با حضور [[مراجع تقلید]] و علمای [[حوزه علمیه قم (دوران جمهوری اسلامی)|حوزه‌های علمیه قم]] در [[مسجد اعظم]] انجام شد.<ref> «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5658/5672/56311 گزارش، سالروز تخریب بارگاه ملکوتی امامین عسکریین]»، خبرگزاری حوزه.</ref> همچنین [[آیت‌الله خامنه‌ای]] و دیگر شخصیت‌های سیاسی ایران و عراق با صدور بیانیههایی این اقدام را محکوم کردند.<ref>[http://hajj.ir/14/44297 محکومیت انفجار حرم امامین عسکریین]، خبرگزاری حج.</ref> | ||
برخی از سران و مقامات عالیرتبه کشورهای اسلامی نظیر امیر [[کویت]]، رئیس‌جمهور [[سوریه]]، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس، پادشاه [[اردن]]، وزیر خارجه [[لبنان]] | برخی از سران و مقامات عالیرتبه کشورهای اسلامی نظیر امیر [[کویت]]، رئیس‌جمهور [[سوریه]]، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس، پادشاه [[اردن]]، وزیر خارجه [[لبنان]] و وزیر خارجه [[مصر]] و همچنین دبیرکل وقت سازمان ملل متحد این اقدام را محکوم کردند.<ref>[http://www.alkafeel.net/samarra/arabic/Replies/index.html العتبة العسکریة المقدسة]، پایگاه اینترنتی حرمین عسکریین.</ref> | ||
[[پرونده:تخریب گنبد حرم عسکریین.jpg|thumb|200px|حرم عسکریین (ع) پس از تخریب دوم]] | [[پرونده:تخریب گنبد حرم عسکریین.jpg|thumb|200px|حرم عسکریین (ع) پس از تخریب دوم]] | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
در [[۲۷ جمادی‌الاول]] سال ۱۴۲۸ق برابر با [[۲۳ خرداد]] سال ۱۳۸۶ش دو انفجار در حرم عسکریین به وقوع پیوست. در این انفجارها گلدسته‌های آن به طور کامل تخریب شد.<ref>خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۳۰.</ref> | در [[۲۷ جمادی‌الاول]] سال ۱۴۲۸ق برابر با [[۲۳ خرداد]] سال ۱۳۸۶ش دو انفجار در حرم عسکریین به وقوع پیوست. در این انفجارها گلدسته‌های آن به طور کامل تخریب شد.<ref>خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۳۰.</ref> | ||
[[پرونده:بازسازی گنبد عسکریین.jpg|thumb|200px|بازسازی گنبد عسکریین]] | [[پرونده:بازسازی گنبد عسکریین.jpg|thumb|200px|بازسازی گنبد عسکریین]] | ||
پیش از این نیز از جمله در سال ۱۳۵۵ق و ۱۳۵۶ق به حرم حمله و اموال آن به سرقت رفته بود.<ref>صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا، ۱۳۸۸ش، ص۶۷.</ref> | |||
== انگیزه‌های عاملان== | == انگیزه‌های عاملان== | ||
کامیار صداقت‌ثمر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ایران، انگیزه تکفیری‌ها از تخریب حرم عسکریین را سیاسی و مذهبی می‌داند. به گفته او جنبه سیاسی این حرکت با هدف ایجاد تفرقه میان شیعه و سنی و در راستای اهداف کشورهای امریکا، انگلیس و اسرائیل انجام شده است و جنبه مذهبی آن به عقاید وهابیان درباره زیارت و [[بنای بر قبور]] برمی‌گردد.<ref>[http://www.shabestan.ir/detail/News/970825 «تخریب حرمین عسکریین(ع)؛ طرح تروریست برای تقویت خشونت کور مذهبی تکفیری هاست»]، خبرگزاری شبستان.</ref> ابن‌تیمیه بنای بر قبور را حرام و تخریب آنها را واجب می‌داند.<ref>ابن تیمیه، اقتضاء الصراط المستقیم، ۱۴۰۷ق٬ صص۱۰۸-۱۱۰.</ref> وهابیان با همین انگیزه و استناد به فتوای مفتیان خود در [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری|سال ۱۳۴۴ق]] همه آثار تاریخی [[بقیع|قبرستان بقیع]] را ویران کردند.<ref> ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹.</ref>البته [[وهابیت|اعتقادات وهابیان]] در این باره برخلاف دیدگاه مسلمانان است.<ref>مدنی، التاریخ الأمین، ۱۴۱۸ق، ص۴۳۱-۴۵۰.</ref> | کامیار صداقت‌ثمر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ایران، انگیزه تکفیری‌ها از تخریب حرم عسکریین را سیاسی و مذهبی می‌داند. به گفته او جنبه سیاسی این حرکت با هدف ایجاد تفرقه میان شیعه و سنی و در راستای اهداف کشورهای امریکا، انگلیس و اسرائیل انجام شده است و جنبه مذهبی آن به عقاید وهابیان درباره زیارت و [[بنای بر قبور]] برمی‌گردد.<ref>[http://www.shabestan.ir/detail/News/970825 «تخریب حرمین عسکریین(ع)؛ طرح تروریست برای تقویت خشونت کور مذهبی تکفیری هاست»]، خبرگزاری شبستان.</ref> ابن‌تیمیه بنای بر قبور را حرام و تخریب آنها را واجب می‌داند.<ref>ابن تیمیه، اقتضاء الصراط المستقیم، ۱۴۰۷ق٬ صص۱۰۸-۱۱۰.</ref> وهابیان با همین انگیزه و استناد به فتوای مفتیان خود در [[سال ۱۳۴۴ هجری قمری|سال ۱۳۴۴ق]] همه آثار تاریخی [[بقیع|قبرستان بقیع]] را ویران کردند.<ref> ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹.</ref>البته [[وهابیت|اعتقادات وهابیان]] در این باره برخلاف دیدگاه مسلمانان است.<ref>مدنی، التاریخ الأمین، ۱۴۱۸ق، ص۴۳۱-۴۵۰.</ref> | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۸: | ||
پس از تخریب، به دلیل اینکه گنبد حرم عسکریین در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده بود قرار بر این بود كه بازسازی حرم زیر نظر یونسكو انجام شود؛ اما عمليات بازسازی به كندی صورت گرفت و دولت [[عراق]] اين مسئولیت را به [[ستاد بازسازی عتبات عالیات|ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران]] واگذار كرد.<ref>[http://hajj.ir/14/59050 تصاویر جدید از بازسازی حرمین عسکریین در سامرا]، خبرگزاری حج.</ref> | پس از تخریب، به دلیل اینکه گنبد حرم عسکریین در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده بود قرار بر این بود كه بازسازی حرم زیر نظر یونسكو انجام شود؛ اما عمليات بازسازی به كندی صورت گرفت و دولت [[عراق]] اين مسئولیت را به [[ستاد بازسازی عتبات عالیات|ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران]] واگذار كرد.<ref>[http://hajj.ir/14/59050 تصاویر جدید از بازسازی حرمین عسکریین در سامرا]، خبرگزاری حج.</ref> | ||
[[پرونده:ضریح جدید عسکریین.jpg|thumb|200px|ضریح جدید عسکریین(ع)]] | [[پرونده:ضریح جدید عسکریین.jpg|thumb|200px|ضریح جدید عسکریین(ع)]] | ||
عملیات بازسازی حرم امامین عسکریین(ع) در شهریور ۱۳۹۴ش به پایان رسید. به گفته رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران، این عملیات، شامل چندین فاز از جمله ساخت گنبد و طلاکاری و نصب آن، کاشی‌کاری، آیینه‌کاری، معرق‌کاری و سنگ‌کاری داخل حرم بوده است.<ref>[http://www.ilna.ir/بخش-اجتماعی-5/300946-عملیات-بازسازی-گنبد-حرم-امامین-عسکریین-پایان-یافت عملیات بازسازی گنبد حرم امامین عسکریین پایان یافت]، خبرگزاری ایلنا.</ref> | |||
===ضریح جدید === | ===ضریح جدید === | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۴: | ||
[[پرونده:تکمیل عملیات بازسازی گنبد و گلدسته های حرم در شهرویور ۹۴.jpg|thumb|200px|تکمیل عملیات بازسازی گنبد [[حرم عسکریین]] در شهریور ۹۴]] | [[پرونده:تکمیل عملیات بازسازی گنبد و گلدسته های حرم در شهرویور ۹۴.jpg|thumb|200px|تکمیل عملیات بازسازی گنبد [[حرم عسکریین]] در شهریور ۹۴]] | ||
ساخت ضریح عسکریین در سال ۱۳۹۳ش به پایان رسید<ref>[http://fa.abna24.com/institute/archive/2012/12/08/370499/story.html آخرین وضعیت ساخت ضریح حرمین عسکریین(ع)]، خبرگزاری ابنا.</ref> و در بهمن ۱۳۹۵ش به سامرا منتقل شد و در [[۴ اردیبهشت]] ۱۳۹۶ش از آن رونمایی گردید.<ref>[http://fa.abna24.com/news/اخبار-آسیای-غربی-و-خاورمیانه/رونمایی-از-ضریح-حرم-مطهر-امامین-عسکریینع-بدون-انجام-تشریف_718915.html رونمایی از ضریح حرم مطهر امامین عسکریین(ع)]، خبرگزاری ابنا.</ref> | ساخت ضریح عسکریین در سال ۱۳۹۳ش به پایان رسید<ref>[http://fa.abna24.com/institute/archive/2012/12/08/370499/story.html آخرین وضعیت ساخت ضریح حرمین عسکریین(ع)]، خبرگزاری ابنا.</ref> و در بهمن ۱۳۹۵ش به سامرا منتقل شد و در [[۴ اردیبهشت]] ۱۳۹۶ش از آن رونمایی گردید.<ref>[http://fa.abna24.com/news/اخبار-آسیای-غربی-و-خاورمیانه/رونمایی-از-ضریح-حرم-مطهر-امامین-عسکریینع-بدون-انجام-تشریف_718915.html رونمایی از ضریح حرم مطهر امامین عسکریین(ع)]، خبرگزاری ابنا.</ref> | ||
همچنین صندوقچه‌های قبور [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]]، [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]]، [[نرجس|نرجس‌خاتون]] و [[حکیمه دختر امام جواد(ع)|حکیمه دختر امام جواد]] نیز طی دو سال در [[شیراز]] ساخته شد.<ref>[http://www.ilna.ir/بخش-اجتماعی-5/300946-عملیات-بازسازی-گنبد-حرم-امامین-عسکریین-پایان-یافت عملیات بازسازی گنبد حرم امامین عسکریین پایان یافت]، خبرگزاری ایلنا.</ref> | |||
==تکمیل عملیات بازسازی== | ==تکمیل عملیات بازسازی== | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
نسخهٔ ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۰
 تخریب حرم عسکریین در سال ۱۳۸۶ش | |
| شرح ماجرا | منفجر کردن حرم امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) |
|---|---|
| زمان | ۳ اسفند ۱۳۸۴ش و ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ش |
| مکان | سامرا |
| علت | تعصبات مذهبی |
| اهداف | مبارزره با بدعت |
| عاملان | گروه‌های تکفیری |
| نتایج | تخریب حرم |
| واکنش‌ها | اعتراض مراجع تقلید و تعطیلی حوزه‌های علمیه و بازارهای شیعیان در ایران و عراق |
| مرتبط | تخریب بقیع و تخریب حرم امام حسین(ع) |
تخریب حرم عسکریین به انفجار و تخریب حرم امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) به‌دست تروریست‌های تکفیری در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ش اشاره دارد. این اقدام، واکنش مراجع تقلید و شیعیان را در مناطق مختلف جهان در پی داشت و آن را محکوم کردند.
ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران طی سال‌های ۱۳۸۹ش تا ۱۳۹۴ش حرم عسکریین(ع) را بازسازی کرد.
حرم عسکریین
حرم عسکریین، محل دفن امام هادی(ع) (شهادت ۲۵۴ق) امام دهم و فرزندش امام حسن عسکری(ع) (شهادت ۲۶۰ق) امام یازدهم شیعیان دوازده امامی است که زیارتگاه شیعیان در شهر سامرا است.[۱]
تخریب اول
۲۳ محرم سال ۱۴۲۷ق برابر با ۳ اسفند سال ۱۳۸۴ش تروریست‌های وابسته به القاعده، با کارگذاری مواد منفجره در داخل بنا، آن را منفجر کردند.[۲] در نتیجه این بمبگذاری، گنبد حرم با پوشش آجری و طلاکاریش و همچنین تزئینات کاشی‌کاری در دیوارهای آن، فرو ریخت اما پایه‌های گنبد، بدنه اصلی و دیوارها، سالم باقی ماند.[۳]
واکنش‌ها
به دنبال این حادثه، مراجع تقلید و علمای حوزه‌های علميه ایران و عراق دروس خود را تعطيل كردند.[۴] همچنین در ایران و عراق بازارها تعطیل و عزای عمومی اعلام شد.[۵] در ایران گردهمایی اعتراضی با حضور مراجع تقلید و علمای حوزه‌های علمیه قم در مسجد اعظم انجام شد.[۶] همچنین آیت‌الله خامنه‌ای و دیگر شخصیت‌های سیاسی ایران و عراق با صدور بیانیههایی این اقدام را محکوم کردند.[۷]
برخی از سران و مقامات عالیرتبه کشورهای اسلامی نظیر امیر کویت، رئیس‌جمهور سوریه، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس، پادشاه اردن، وزیر خارجه لبنان و وزیر خارجه مصر و همچنین دبیرکل وقت سازمان ملل متحد این اقدام را محکوم کردند.[۸]
تخریب دوم
در ۲۷ جمادی‌الاول سال ۱۴۲۸ق برابر با ۲۳ خرداد سال ۱۳۸۶ش دو انفجار در حرم عسکریین به وقوع پیوست. در این انفجارها گلدسته‌های آن به طور کامل تخریب شد.[۹]
پیش از این نیز از جمله در سال ۱۳۵۵ق و ۱۳۵۶ق به حرم حمله و اموال آن به سرقت رفته بود.[۱۰]
انگیزه‌های عاملان
کامیار صداقت‌ثمر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ایران، انگیزه تکفیری‌ها از تخریب حرم عسکریین را سیاسی و مذهبی می‌داند. به گفته او جنبه سیاسی این حرکت با هدف ایجاد تفرقه میان شیعه و سنی و در راستای اهداف کشورهای امریکا، انگلیس و اسرائیل انجام شده است و جنبه مذهبی آن به عقاید وهابیان درباره زیارت و بنای بر قبور برمی‌گردد.[۱۱] ابن‌تیمیه بنای بر قبور را حرام و تخریب آنها را واجب می‌داند.[۱۲] وهابیان با همین انگیزه و استناد به فتوای مفتیان خود در سال ۱۳۴۴ق همه آثار تاریخی قبرستان بقیع را ویران کردند.[۱۳]البته اعتقادات وهابیان در این باره برخلاف دیدگاه مسلمانان است.[۱۴]
بازسازی
پس از تخریب، به دلیل اینکه گنبد حرم عسکریین در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده بود قرار بر این بود كه بازسازی حرم زیر نظر یونسكو انجام شود؛ اما عمليات بازسازی به كندی صورت گرفت و دولت عراق اين مسئولیت را به ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران واگذار كرد.[۱۵]
عملیات بازسازی حرم امامین عسکریین(ع) در شهریور ۱۳۹۴ش به پایان رسید. به گفته رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران، این عملیات، شامل چندین فاز از جمله ساخت گنبد و طلاکاری و نصب آن، کاشی‌کاری، آیینه‌کاری، معرق‌کاری و سنگ‌کاری داخل حرم بوده است.[۱۶]
ضریح جدید
همچنین به جهت تسریع در بازسازی، دفتر آیت‌الله سیستانی از مراجع تقلید ساکن عراق ساخت ضریح حرم عسکریین(ع) را بر عهده گرفت.[۱۷] کارگاه ساخت ضریح امامین عسکریین در سال ۱۳۸۹ش در قم و زیر نظر سید جواد شهرستانی (نماینده آیت‌الله سیستانی در ایران) دایر شد. به گفته لاجوردی، مسئول پروژه ساخت ضریح امامین عسکریین، در این پروژه ۴ هزار و ۵۰۰ کیلو نقره، ۷۰ کیلو طلا و ۱۱ هزار کیلو چوب ساج استفاده شده است.
ساخت ضریح عسکریین در سال ۱۳۹۳ش به پایان رسید[۱۸] و در بهمن ۱۳۹۵ش به سامرا منتقل شد و در ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ش از آن رونمایی گردید.[۱۹] همچنین صندوقچه‌های قبور امام هادی(ع)، امام حسن عسکری(ع)، نرجس‌خاتون و حکیمه دختر امام جواد نیز طی دو سال در شیراز ساخته شد.[۲۰]
تکمیل عملیات بازسازی
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم٬ اقتضاء الصراط المستقیم، بیروت، دارالکتب العلمیه٬ ۱۴۰۷ق.
- العتبة العسکریة المقدسة پایگاه اینترنتی حرمین عسکریین
- خامه‌یار، احمد، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، قم، دارالإعلام لمدرسة اهلالبیت(ع)، ۱۳۹۳ش.
- آخرین وضعیت ساخت ضریح حرمین عسکریین(ع)، خبرگزاری ابنا، تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۳۹۱ش.
- محکومیت انفجار حرم امامین عسکریین، خبرگزاری حج، تاریخ بازدید: ۲ دی ۱۳۹۹ش.
- تصاویر جدید از بازسازی حرمین عسکریین در سامرا، خبرگزاری حج، تاریخ بازدید: ۲ دی ۱۳۹۹ش.
- تخریب قبور امامین عسکریین (ع) در سامرا، سایت مشرق‌نیوز، تاریخ انتشار: ۲۷ خرداد ۱۳۹۳ش.
- عملیات بازسازی گنبد حرم امامین عسکریین پایان یافت، خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار: ۷ شهریور ۱۳۹۴ش.
- صحتی سردرودی، محمد، گزیده سیمای سامرا سینای سه موسی، مشعر، تهران، ۱۳۸۸ش.
- بلاغی، محمدجواد، الردّ علی الوهابیة، تحقیق سید محمدعلی الحکیم، بیروت، مؤسسة اهل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م.
- ماجری، یوسف، البقیع قصة التدمیر، بیروت، مؤسسة بقیع لاحیاء التراث، ۱۴۱۱ق.
- مدنی، عبدالعزیز، التاریخ الامین لمدینة سید المرسلین، قم، مطبعة الأمین، ۱۴۱۸ق.
- «تخریب حرمین عسکریین(ع)؛ طرح تروریست برای تقویت خشونت کور مذهبی تکفیری هاست»، خبرگزاری شبستان، ۲۲ شهریور ۱۳۹۹ش.
- «گزارش، سالروز تخریب بارگاه ملکوتی امامین عسکریین»، اخبار شیعیان، ش۱۶، اسفند ۱۳۸۵ش.
پیوند به بیرون
- ↑ خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۲۹.
- ↑ صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.
- ↑ خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۲۹ و ۳۰.
- ↑ خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۳۲.
- ↑ العتبة العسکریة المقدسة، پایگاه اینترنتی حرمین عسکریین.
- ↑ «گزارش، سالروز تخریب بارگاه ملکوتی امامین عسکریین»، خبرگزاری حوزه.
- ↑ محکومیت انفجار حرم امامین عسکریین، خبرگزاری حج.
- ↑ العتبة العسکریة المقدسة، پایگاه اینترنتی حرمین عسکریین.
- ↑ خامه‌یار، تخریب زیارتگاه‌های اسلامی در کشورهای عربی، ۱۳۹۳ش، ص۳۰.
- ↑ صحتی سردرودی، گزیده سیمای سامرا، ۱۳۸۸ش، ص۶۷.
- ↑ «تخریب حرمین عسکریین(ع)؛ طرح تروریست برای تقویت خشونت کور مذهبی تکفیری هاست»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ ابن تیمیه، اقتضاء الصراط المستقیم، ۱۴۰۷ق٬ صص۱۰۸-۱۱۰.
- ↑ ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹.
- ↑ مدنی، التاریخ الأمین، ۱۴۱۸ق، ص۴۳۱-۴۵۰.
- ↑ تصاویر جدید از بازسازی حرمین عسکریین در سامرا، خبرگزاری حج.
- ↑ عملیات بازسازی گنبد حرم امامین عسکریین پایان یافت، خبرگزاری ایلنا.
- ↑ آخرین وضعیت ساخت ضریح حرمین عسکریین(ع)، خبرگزاری ابنا.
- ↑ آخرین وضعیت ساخت ضریح حرمین عسکریین(ع)، خبرگزاری ابنا.
- ↑ رونمایی از ضریح حرم مطهر امامین عسکریین(ع)، خبرگزاری ابنا.
- ↑ عملیات بازسازی گنبد حرم امامین عسکریین پایان یافت، خبرگزاری ایلنا.