کاربر:R.andalibi/صفحه تمرین

کاشان

نمایی از شهر کاشان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	اصفهان
زبان	فارسی
ادیان	اسلام
مذهب	شیعه
اطلاعات تاریخی
پیشینه اسلام	قرن اول قمری
پیشینه تشیع	قرن سوم قمری
اماکن
زیارتگاه	• علی بن محمد باقر(ع) • زیارتگاه حبیب بن موسی
حوزه علمیه	• مدرسه آقابزرگ • مدرسه امام خمینی (مدرسه سلطانی)
مساجد	• مسجد آقابزرگ • مسجد جامع کاشان
مشاهیر
مذهبی	• مزار ابولؤلؤ • بقعه پنجه‌شاه

کاشان شهری در مرکز ایران با سابقه تاریخی و تمدنی در اسلام و تشیع است، که مردم آن در قرن اول هجری اسلام آوردند و در نیمه دوم قرن سوم هجری مردم این شهر شیعه شدند. نام شهر کاشان در طول تاریخ جزو چند شهر شیعه‌نشین در کنار قم به‌شمار رفته و پناهگاه علویان در قرون اولیه اسلام بوده است. این شهر دارای ابنیه فراوان مذهبی _ تاریخی ازجمله مساجد و مدارس دینی است که قدمت آنها بیشتر به دوره سلجوقیان، صفویه و قاجار برمی‌گردد. کاشان به دارالمؤمنین معروف است و دانشمندان بزرگی از کاشان برخاسته‌اند. مردم این شهر در نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی نقش داشته‌اند.

جایگاه و اهمیت

کاشان یکی از شهرهای دارای سابقه تاریخی و تمدنی در اسلام و به خصوص تشیع است؛ بلکه یکی از شهرهای مهم شیعه به شمار می‌رود. در کتب تاریخی از کاشان با عنوان شهری که همه مردم آن شیعه هستند، یاد شده است. به‌باور برخی، تشیع در کاشان با قم پیوند خورده و برخی از شیعیان اصیل قم همچون خاندان برقی در کاشان املاکی داشتنند و به این شهر رفت و آمد می‌کردند. برخی شهربانو مادر امام سجاد(ع) را دختر فرمانروای کاشان دانسته‌اند. گفته شده کاشان یکی از مهمترین پناهگاه‌های علویان بوده که مقابر متعدد امامزادگان نشان این ادعاست.

کاشان در حکومت آل بویه رونق گرفت. در حکومت سلجوقیان آثار و ابنیه تاریخی فراوانی در این شهر ساخته شد. در زمان صفویه کاشان به‌عنوان پایتخت مذهبی کشور و دارالمؤمنین شناخته شد و رونق بیشتری پیدا کرد. این شهر در زمان قاجاریه و دوران مشروطیت دارای اهمیت بود و تعدادی از علمای کاشان از مشروطه حمایت کردند مردم کاشان در انقلاب اسلامی، به‌ویژه قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ش نقش داشته‌اند.

مسجد و مدرسه آقابزرگ در کاشان

جغرافیا و تاریخ کاشان

کاشان جزو شهرهای منطقه جبال در مرکز ایران دانسته شده است. این شهر جزو شهرستان‌های استان اصفهان است. کاشان در ۲۲۰ کیلومتری جنوب تهران (پایتخت ایران) و ۹۰ کیلومتری جنوب شرقی قم و ۱۹۹ کیلومتری شمال شهر اصفهان قرار دارد. در منابع معمولاً از آن به همراه قم یاد می‌شده است. مساحت کاشان ۹۶۴۷ کیلومتر مربع و جمعیت آن در سرشماری ۱۳۹۵ش، ۳۶۴٬۴۸۲ نفر اعلام شده است.

گفته شده قدمت تاریخی کاشان به حدود ۷۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد و منطقه سیلک کاشان یکی از قدیمی‌ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران به‌شمار می‌رود. کاوش‌ها در منطقه سیلک کاشان نشان می‌دهد اولین خاستگاه تمدن بشری و اولین سکونت‌گاه جمعی بشر در دشت و اولین نقطه‌ای که بشر با استفاده از مصالح ساختمان (خشت خام و ملاط گل) به ساختن خانه پرداخته، منطقه سیلک کاشان است. در این تمدن ساخت شهری مستحکم با استحکامات و معبد و تجهیزات جنگی دیده می‌شود. تمدن سیلک توسط آشوریان برچیده شد.

به باور برخی از نویسندگان، کاشان نام مشترک برای دو شهر است؛ یکی کاشان شیعه‌نشین در نزدیکی شهر قم و دیگری کاشان در منطقۀ ماوراء النهر (اُزبکستان فعلی) که به «کاسان» نیز معروف است. یعقوبی تاریخ‌نگار و جغرافی‌دان مشهور قرن سوم هجری، در ذیل عنوان «فرغانه» از شهری بزرگ و باشکوه یاد می‌کند و می‌نویسد: به شهر فرغانه که پادشاه در آن سکونت دارد، کاسان نیز گفته می‌شود. یاقوت حموی (درگذشت ۶۲۶ق) مورخ و جغرافی‌دان نیز در کتاب خود دو عنوان ذکر کرده؛ یکی قاشان که همان کاشان ایران است و دیگری قاسان، که به‌گفته او، شهری آباد و پرجمعیت در ماوراء النهر بود که به‌دلیل حملۀ ترکان ویران شده و گروهی از عالمان و فقیهان به آنجا منسوب هستند. برخی مدعی‌اند که در آثار قدیمی چهار اسم کاشان، کاسان، قاسان و قاشان بر شهری که در ماوراء النهر واقع بوده، اطلاق شده است.

تشیع در کاشان

کاشان در دوره ساسانی برای تجهیز سپاهیان ایرانی مورد استفاده قرار گرفت. به‌محض ورود اسلام به ایران در زمان خلیفه دوم، مردم منطقه کاشان نیز اسلام آوردند. مصطفی صادقی نویسنده کتاب کاشان در مسیر تشیع، معتقد است از آنجا که ورود تشیع به کاشان ناگهانی نبوده و طی روند خاصی محقق شده است، نمی‌توان در منابع تاریخی زمان خاصی برای آن یافت. همو تاکید دارد که پیش از قرن سوم، محدثانی از شیعه در کاشان حضور داشته‌اند، اما هنوز تشیع مذهب غالب مردم این شهر نبود و در منابع قرن ششم هجری مذهب مردم این شهر مذهب امامی معرفی شده است. وی براین باور است که با توجه به گزارش کتاب النقض از جشن مردم قم و کاشان از شنیدن خبر ظهور شخصی به‌نام «مهدی» در سال ۲۹۷ق، می‌توان فهمید که از ابتدای سده چهارم قمری بخش معتنابهی از مردم این شهر شیعه بوده‌اند.

برای روشن شدن پیشینه تشیع در کاشان، باید تاریخ تشیع کاشان را در قرون مختلف به تفصیل مورد بررسی قرار داد:

تشیع در قرن اول تا قرن سوم در کاشان

در صدر اسلام کاشان گاه جزو اصفهان و گاه زیرمجموعه قم بوده است. لذا حاکم اصفهان یا قم بر کاشان نیز حکمرانی می‌کرده است. نخستین حاکم کاشان بعد از اسلام، عروة بن زید (صحابی مشهور شرکت‌کننده در فتح ایران) دانسته شده است؛ چراکه طبق نقل برخی مورخان، مسلمانان به فرماندهی عروه قم و کاشان را فتح کردند. سپس به درخواست عمَر خلیفه دوم عروه مدتی در کاشان ماند تا دستور جدید برسد. او گرایش شیعی داشت و در جنگ صفین در کنار امیر المؤمنین علی(ع) بود. گفته شده بیشتر حاکمانی که از سوی حکومت‌ها برای حکومت بر کاشان گماشته شد، گرایش شیعی داشتند.

گفته شده کاشان تا زمان هارون عباسی مورد توجه خلفای اموی و عباسی نبوده است، اما حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب بنای شهر کاشان در دروه اسلامی را به زبیده همسر هارون الرشید نسبت می‌دهد. اهالی کاشان در قرن دوم هجری در محلی به نام «چهل حصاران» اقامت داشتند؛ این منطقه ناحیه‌ای در دشت فین است که در قرن پانزدهم قمری جزو اراضی جنوب غربی کاشان در خارج قرار دارد و بقعه معروف ابولؤلؤ در آنجا واقع است. به همت زبیده خاتون حصاری به دور آن کشیده شد و خندقی در پیرامون آن حفر گردید، اما بعدها این حصار در اثر زلزله سال ۲۳۹ هجری از بین رفت.

صادقی معتقد است وجود بقعه‌هایی از امامزادگان و یاران ائمه اطهار(ع) در کاشان که بنابر مشهور مربوط به قرن اول و دوم هجری است، از نشانه‌های تشیع در کاشان است. قبور هلال بن علی (فرزند امام علی(ع)) در آران و بیدگل در نزدیکی کاشان وابولؤلؤ (قاتل خلیفه دوم) در قرن اول و علی بن محمد باقر(ع) (شهادت ۱۱۶ق) نماینده امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در مشهد اردهال در قرن دوم هجری ازجمله این بقعه‌هاست.

افندی نویسنده کتاب تحفه فیروزیه شجاعیه معتقد است تعصب در شیعگی اهل کاشان به برکت آمدن باباشجاع (ابولؤلؤ) به کاشان است و به سعی علما و مجتهدانی که در شهر و نواحی آن خصوصاً راوند جمع شده بودند حاصل شده است.

همچنین در کتب رجالی از محدثانی نام برده شده که در قرن اول و دوم در کاشان می‌زیسته‌اند. وثاب و فرزندش یحیی در قرن اول، عیسی بن عمرو در قرن دوم، علی بن محمد بن شیره کاشانی، ابراهیم بن شیبه اسدی، علی بن عیسی کاشانی فرزند عیسی بن عمرو و ابن رزام کاشانی در قرن سوم ازجمله این افراد هستند. گفته شده وجود این افراد از دیگر نشانه‌های وجود تشیع در قرون ابتدایی هجری در کاشان است. با توجه به اینکه کاشان در صدر اسلام نیز زیر مجموعه اصفهان بوده، بسیاری از راویان به «کاشانی اصفهانی» معروفند.

با توجه به مطالب فوق، برخی از نویسندگان زمان ورود تشیع به کاشان را نیمه دوم قرن سوم هجری دانسته‌اند.

تأثیر تشیع مردم قم بر تشیع مردم کاشان

همانطور که پیش از این اشاره شد کاشان گاه زیرمجموعه اصفهان و گاه زیرمجموعه قم بوده است، تا جایی که مولف تاریخ قم، قاشان را در توابع قم ذکر می‌کند. مردم قم در اوایل قرن دوم و پس از ورود اشعریان به قم، شیعه شدند. اما مردم اصفهان تا قرن چهارم بیشتر سنی مذهب، بلکه ناصبی و دشمن اهل بیت(ع) بودند و تنها تعداد کمی از اهالی آنجا شیعه بودند. به‌باور برخی، مردم کاشان تحت تأثیر تشیع مردم قم و رفت و آمد ایشان به این شهر، شیعه شده‌اند.

تشیع در قرن چهارم و پنجم در کاشان

در قرن چهارم و پنجم هجری تشیع در قم افول کرد و به ری منتقل شد. به‌تبع آن، کاشان نیز چهره شیعی خود را از دست داد؛ تا جایی که ابن‌حوقل جهانگرد که در قرن چهارم می‌زیست می‌نویسد: مردم قم اغلب شیعه و مردم کاشان بر مذهب حشویه هستند.

البته در دوران آل بویه که حکومت آنان حکومتی شیعی به‌شمار می‌رود به کاشان توجه شده و کاشان از نظر صنعتی و آبادی، پیشرفت کرده است؛ تا جایی که مقدسی در احسن التقاسیم از کاشان آن دوره به شهری آباد یاد می‌کند که کشتزارهایش بسیار، گرمابه‌هایش نیکو، نعمت فراوان، کاریز در زیر و روی زمین دارد. همچنین صاحب کتاب حدود العالم کاشان را شهری پرنعمت معرفی می‌کند که از آنجا دبیران و ادیبان برخاسته‌اند.

تشیع در قرن ششم در کاشان

کاشان در قرن ششم شهری شیعه‌نشین با مدارس علمیه (همچون مدرسه مجدیه)، مساجد و آثار باشکوه معرفی شده که علما و مشاهیر سیاسی خوشنامی داشته است، که دو عالم برجسته شیعی یعنی سید فضل‌الله راوندی و قطب‌الدین راوندی ازجملۀ این افراد است.

نمایی از مسجد جامع کاشان مربوط به دوره سلجوقی

یاقوت حموی ذیل نام «قاشان» می‌نویسد: اهل آنجا همه شیعۀ امامی هستند. مولانا جلال‌الدین بلخی (مولوی) عارف و شاعر قرن هفتم هجری داستانی در مورد شخصی به نام «عمَر» آورده که در کاشان دنبال نان می‌گشت و کسی به او نان نمی‌داد، چون نامش عمر بود. محمد بن علی بن سلیمان راوندی، نویسنده کتاب راحة الصدور و آیة السرور فی تاریخ آل سلجوق، که شخصیتی ضد شیعه است مردم کاشان را رافضی‌های متعصبی می‌داند که مستحق لعن هستند. همچنین نقل شده که مخالفان شیعه در قرن ششم این شعر را می‌خواندند:

حمدلله که ما مسلمانیم

نه ز قمیم و نه ز کاشانیم

با توجه به این مطالب، مشخص می‌شود در قرن ششم هجری کاشان به شهری که اهالی آن شیعه امامی هستند، مشهور بوده است.

یکی از مهمترین عوامل گسترش تشیع در کاشان در قرن ششم، حمله سلجوقیان به کاشان دانسته شده است. مدارای مذهبی سلاطین سلجوقی باعث شد شیعیان به سرعت قدرت اجتماعی و حتی سیاسی پیدا کرده و به مناصب بالا در حکومت سلجوقیان دست پیدا کنند و برخی شهرها همچون قم، کاشان، آوه و ری محل تجمع شیعیان شود. به ادعای برخی در این دوره، بیشتر وزرا، مستوفیان و دبیران سلاطین سلجوقی اهل کاشان بودند. به گزارش قزوینی در کتاب النقض، در این قرن نماز جمعه در مساجد جامع شهرهای شیعه، ازجمله کاشان برقرار می‌شده است.

تشیع در قرن هفتم تا قرن نهم در کاشان

پس از حملۀ مغولان و حکومت ایلخانان در قرن هفتم هجری، آبادانی کاشان نیز همچون دیگر شهرهای ایران به ویرانی تبدیل شد. جوینی تاریخ‌نگار در این‌باره می‌نویسد: «بعضی از لشکریان به محاصره کاشان مشغول شدند و به سه روز بگرفتند و قتل و غارت و نهب بسیار کردند و از آنجا به ری رفتند. البته هجوم مغول به کاشان چندین بار اتفاق افتاد، که نقل شده در یکی از این حملات که در آغاز دوره ایلخانی و هجوم سپاهیان هلاکوخان بود، خواجه نصیرالدین طوسی (وزیر شیعه هلاکوخان) به احترام دانشمند بزرگ شیعه فضل‌الدین کاشانی (معروف به باباافضل)، لشکر هلاکوخان را از غارت کاشان بازداشت.

پس از روی کار آمدن غازان خان و سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) و با آمدن علامه حلی به ایران، مرکزیت تشیع از حلّه به ایران منتقل شد. به‌گفته میرزا عبدالله افندی، صاحب ریاض العلماء، ملاحسن کاشی از علما و شعرای اهل کاشان در قرن هفتم و هشتم هجری در تشیع سلطان محمد خدابنده نقش بسزایی داشت و در رواج تشیع، مقامش برابر با محقق کرکی و علامه حلی است.

ابن بطوطه جهانگرد (درگذشته ۷۷۹ق) کاشان را در قرن هشتم یکی از شهرهای شیعه‌نشین در کنار کربلا، حلّه، بحرین، قم، ساوه، آوه و طوس معرفی کرده است.

گفته شده عالمان بزرگی در علم حدیث و فقه در قرن هشتم و نهم از اهالی کاشان بودند که ملاحسن کاشی، نصیرالدین علی کاشی، حسن بن حسین بن حسن سرابشنوی، محمد بن محمد بن فتحان، عبدالملک بن اسحاق، حسین بن ابی الحسن، محمد بن علی بن حیدر مقرئ کاشانی، فضل‌الدین کاشانی (معروف به باباافضل) عارف و صوفی شیعی و دیگران از جملۀ این افراد هستند. افندی نیز اسامی محمد بن محمد ایوب مفید کاشانی، ابوالنعیم بن محمد بن محمد کاشانی و اسعد بن حمید بن احمد بن اسعد کاشانی را به‌عنوان اسامی برخی از علمای کاشان در کتاب خود ذکر کرده است.

تشیع در دوران صفویه در کاشان

پادشاهان صفوی که حکومتی شیعی را به‌پا کرده بودند، به دلیل نزدیکی این شهر به پایتخت (اصفهان) و پیشینه شیعه‌گری اهالی کاشان توجه ویژه‌ای به این شهر داشتند. همین امر موجب رونق فرهنگی و اقتصادی کاشان در دوران صفویه شد.

گفته شده از اوایل حکومت صفویه و در زمان شاه طهماسب اول، کاشان به دلیل مرکزیت امور شرعی، پایتخت مذهبی ایران شناخته شد و به دار المؤمنین مشهور گشت؛ تا آنجا که شاه طهماسب که شیفته شخصیت محقق کرکی بود، از او که از ایران به عراق مهاجرت کرده بود تقاضا کرد به ایران بازگردد. شاه طهماسب مقام شیخ الاسلامی، را که بالاترین مقام دینی به شمار می‌­رفت به او داد و دستش را در امور مملکت بازگذاشت. محقق کرکی در کاشان اقامت گزید و بر مسند اجتهاد تکیه داد و مفتیانی به هر کجا می‌گمارد.

پس از ایشان و در دوران شاه عباس دوم نیز با به‌خاطر وجود فیض کاشانی این جایگاه در کاشان محفوظ بود. فیض کاشانی در کاشان و قمصر، نماز جمعه اقامه می‌کرد. هر چند فیض دعوت شاه صفی را برای اقامت در اصفهان نپذیرفت، اما به دعوت شاه عباس دوم برای اقامه نماز جمعه در مسجد جامع عتیق به اصفهان رفت.

نقاشی از شهر کاشان در دوره صفویه اثر ژان شاردن

کاشان از قاجار تا انقلاب اسلامی

گفته شده کاشان در دوران قاجار به‌ویژه در زمان سلطنت ناصرالدین شاه، از سه جهت معروف شد: یکی عزل، تبعید و قتل امیر کبیر در کاشان، دوم تأسیس شرکت اسلامیه که برای اولین بار با هدف تولید منسوجات ایرانی، در این شهر پا گرفت و سوم مسئله بابیت و فعالیت آنها در کاشان.

در جریان مشروطیت، برخی از علمای کاشان ازجمله شیخ یحیی کاشانی (زاده ۱۲۹۳ق) از نویسندگان مشروطه‌خواه، سید احمد فخر الواعظین کاشانی از سخنرانان مشروطه‌خواه و ملا عبدالرسول مدنی کاشانی داماد و شاگرد ملا حبیب الله شریف کاشانی در این نهضت نقش داشتند. ملا عبدالرسول به پیشنهاد ملا حبیب الله با نوشتن کتاب رساله انصافیه در حمایت از مشروطه مشروعه، مروج نهضت مشروطه بود.

حضور سید ابوالقاسم کاشانی در نهضت ملی شدن صنعت نفت،؟؟؟ ترور دکتر سلیمان برجیس رئیس فرقه بهائیت کاشان در سال ۱۳۳۱ش،؟؟؟ تظاهرات هیئت قاسم بن الحسن سرپله کاشان در عاشورای سال ۱۳۴۲ش؟؟؟ و ترور نافرجام محمدرضا پهلوی توسط شهید رضا شمس آبادی از اهالی کاشان در سال ۱۳۴۴ش در کاخ مرمر؟؟؟ ازجمله فعالیت‌های اهالی کاشان علیه حکومت پهلوی است که نشانگر آن است که مردم کاشان در کنار سایر مردم ایران در شکل‌گیری انقلاب اسلامی نقش داشته‌اند.؟؟؟

بزرگانی همچون سید مهدی یثربی، حسین راستی کاشانی، محمد امامی کاشانی و محسن قرائتی از کاشان برخاسته‌اند.؟؟؟؟ همچنین بعد از انقلاب، از کاشان به‌عنوان پایتخت نهج البلاغه یاد شده است.

بناهای مذهبی و شیعی کاشان

بناهای مذهبی تاریخی فراوانی در عصرهای مختلف در کاشان ساخته شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

امامزادگان و زیارتگاه‌های کاشان

حرم علی بن محمد باقر(ع) معروف به سلطان‌علی در مشهد اردهال و حبیب بن موسی(ع) که مقبره شاه عباس اول نیز در آنجا واقع شده، از مهمترین زیارتگاه‎‌های کاشان به‌شمار می‌رود.

افزون بر این امامزادگان، سادات دیگری نیز در کاشان دفن شده‌اند که به‌گفته برخی از مورخان هر چند در مورد انتساب بلاواسطۀ آنان به ائمه(ع) تردید وجود دارد، اما قطعا فاصله چندانی با امام(ع) ندارند. همچون امامزاده ابراهیم (نوه امام کاظم(ع))، سلطان عطابخش (از فرزندان امام کاظم(ع))، هارون بن موسی بن جعفر، احمد بن موسی بن جعفر، سلیمان بن موسی بن جعفر، طاهر و منصور فرزندان موسی بن جعفر، حسن بن موسی بن جعفر. همچنین بقعه‌ای با عنوان بقعه پنجه شاه در کاشان وجود دارد که به باور عوام، محل دفن دست حضرت عباس(ع) است و دختر مالک اشتر آن را از کربلا به کاشان آورده است. سید فضل الله راوندی در همین مزار دفن شده و قبر او با عنوان «ضیاء الدین ابی الرضا» محل زیارت و احترام است.

مساجد

کاشان نیز همچون سایر شهرهای مذهبی دارای مساجد فراوانی است. برخی از این مساجد اثر تاریخی به‌شمار می‌روند، که می‌توان به مسجد جامع کاشان مربوط به دوره سلجوقی و مسجد آقابزرگ مربوط به دوره قاجار اشاره کرد.

افزون بر این مساجد، مسجد میرعماد (مسجد میدان) (مربوط به دوره سلجوقی)، مسجد امام جواد(ع)، مسجد میانچال، مسجد حبیب موسی برخی از مساجدی هستند که دوران صفوی ساخته شده‌اند و مساجدی همچون مسجد رباط، مسجد محله پاچنار، مسجد شاطر علی، مسجد تبریزی‌ها، مسجد حکیم باشی در دوران قاجار بنا گشته‌اند.

حوزه‌های علمیه و مدارس علمی دینی

در زمان سلجوقیان مدارس علوم دینی مخصوص شیعیان رونق زیادی داشته است. این مدارس بیشتر در شهرهای منطقه جبال مانند کاشان وجود داشت. بنابر گزارش کتاب النقض برخی از این مدارس در زمان سلجوقیان ساخته شده و امرای سلجوقی از ساخت مدارس شیعی ممانعت نمی‌کردند.

مدارس علمیه فراوانی در طول تاریخ در کاشان ساخته شده، که مدارس صفویه، مجدیه، شرفیه، عزیزیه و خواجه معین الدین از مدارسی است که در قرن ششم بنا نهاده شده‌اند. مدرسۀ مجدیه از آثار مجدالدین عبدالله فضل بن محمود کاشانی (درگذشته ۵۳۵ قمری) است. او پس از احداث این مدرسه، تولیت آن را به سید فضل‌الله راوندی سپرد و او در این مدرسه مشغول به تدریس شد. همچنین مدرسه آقابزرگ که ساخت آن در زمان محمدشاه قاجار آغاز گردید و در سال‌های نخستین سلطنت ناصرالدین‎ شاه (۱۲۶۴-۱۳۱۳ق)، به پایان رسید.

مدرسه امام خمینی کاشان

مدرسه امام خمینی کاشان که قبلاً مدرسه سلطانی یا مدرسه شاه نام داشت، بزرگترین مدرسه علمیه کاشان است. ساخت این مدرسه در طی سال‌های ۱۲۲۱ تا ۱۲۲۹ق در دوران فتحعلی شاه قاجار توسط «میرزا ابوالقاسم اصفهانی» حاکم وقت کاشان (حسین خان صدر اعظم) ساخته شد، خود شاه برای افتتاح مدرسه به کاشان آمد و تولیت آن را به ملا احمد نراقی سپرد. این مدرسه به همراه مدرسه میانچال، مدرسه آیت‌الله یثربی، مدرسه آیت‌الله مدنی، مدرسه آیت‌الله مصطفوی، مدرسه باب‌العلم (آیت‌الله اعتمادی) از حوزه‌های دایری است که در قرن ۱۵ هجری قمری در کاشان رونق دارد.

دانشمندان سرشناس دینی

دانشمندان و علمای نامدار بسیاری اهل کاشان بوده‌اند، که قطب‌الدین راوندی (درگذشته: ۵۷۳ق) محدث، مفسر، متکلم، فقیه و مورخ شیعه و از شاگردان طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان، سید فضل‌الله راوندی (درگذشته: ۵۷۰ق) محدث و ادیب شیعه، غیاث‌الدین جمشید کاشانی (۷۵۸_۸۰۸ش) ریاضیدان سرشناس و اخترشناس مشهور که در غرب به «الکاشی» معروف است. ملا فتح‌الله کاشانی (درگذشته: ۹۸۸ق) از مفسران و عالمان شیعه در دوره شاه طهماسب صفوی، محمدمحسن فیض کاشانی (۱۰۰۷_۱۰۹۱ق) ملقب به فیض کاشانی، محمدمهدی نراقی از علمای شیعه در قرن ۱۲ و ۱۳ هجری، نویسنده کتاب اخلاقی جامع السعادات و فرزند او، ملا احمد نراقی (۱۱۸۵–۱۲۴۵ق) فقیه و نویسنده کتاب اخلاقی معراج السعادة و محمد کاشانی معروف به آخوند کاشی (۱۲۴۹-۱۳۳۳ق) از مدرّسان و مروّجان فلسفۀ ملاصدرا در اصفهان ازجملۀ این علما هستند.

شاعران و هنرمندان

کاشان شهر شعر و ادب نیز به‌شمار می‌رود، که به اسامی برخی از این شعرا اشاره می‌گردد.

• ملاحسن کاشی از شاعران شیعی قرن هفتم هجری قمری.
• محتشم کاشانی (۹۰۵_۹۹۶ق) شاعر فارسی‌سرای در عهد صفوی.
• کمال‌الملک (محمد غفاری) (۱۲۲۶_۱۳۱۹ش) نقاش مشهور عصر قاجار و پهلوی.
• سهراب سپهری (۱۳۰۷_۱۳۵۹ش) شاعر، نویسنده و نقاش.
• علی انسانی (زادۀ: ۱۳۲۶ش]]) شاعر و مداح اهل‌بیت(ع).

آیین‌ها و مراسم مذهبی

بسیاری از آیین‌های مذهبی متداول در ایران، (همچون نخل‌گردانی، مقتل‌خوانی، سحرخوانی، چهل منبر، دیدار سادات و ختم انعام) در شهر کاشان نیز تداول دارد. اما آیین قالی‌شویان مختص به کاشان است. در این آیین که همه ساله در دومین جمعه ماه مهر مصادف با شهادت امامزاده سلطان‌علی بن محمد باقر در مشهد اردهال برگزار می‌شود، اهالی فین کاشان در یک مراسم نمادین، با چوب‌دستی‌هایی، قالیچه‌ای را در نهر آبی که در نزدیکی آن‌جاست شست‌وشو می‌دهند.