پیشوای صادق (کتاب)

پیشوای صادق (کتاب)

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید علی حسینی خامنه‌ای
تاریخ نگارش	۱۳۵۸ش
موضوع	سیره فرهنگی سیاسی امام صادق(ع)
زبان	فارسی
قطع	رقعی
اطلاعات نشر
ناشر	دفتر نشر فرهنگ اسلامی
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	۱۳۸۳ش
نوبت چاپ	اول
شمارگان	۳۰۰۰

پیشوای صادق کتابی مشتمل بر سخنرانی‌هایی از آیت‌الله خامنه‌ای در سیره فرهنگی و سیاسی امام صادق(ع) است که در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی (سال‌های ۱۳۴۵-۱۳۵۰ش) ایراد شده است. همچنین این مطالب در سال ۱۳۵۸ش در قالب مجموعه‌یادداشت‌هایی در روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شد و در سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰ش در قالب کتاب انتشار یافت.

عامل اصلی نگارش این اثر، اصلاح برداشت‌های اشتباه درباره امام صادق(ع) است که گمان می‌شد امام از اقدامات سیاسی پرهیز و با حاکمان وقت سازش کرده است. در این کتاب، با تبیین مفهوم امامت، اهداف آن و توضیح مبنای نظریه انسان ۲۵۰ ساله، به جایگاه و اقدامات امام صادق(ع) اشاره شده است.

موضوع کتاب

پیشوای صادق کتابی است درباره سیره فرهنگی سیاسی امام صادق(ع) مشتمل بر سخنرانی‌های سید علی خامنه‌ای است که در آن زمان از روحانیان فعال علیه حکومت پهلوی در ایران بود و پس از انقلاب اسلامی مسئولیت‌های مختلفی از جمله رهبری نظام جمهوری اسلامی را بر عهده داشته است. گفته‌اند اصلاح برداشت‌های اشتباه برخی از مردم از سیره امام ششم(ع) در سال‌های اولیه انقلاب اسلامی از عوامل نگارش این یادداشت‌ها بوده است. مطابق این برداشت، امام صادق(ع) از اقدام‌های سیاسی پرهیز داشته و با حاکمان وقت سازش کرده است.

در این کتاب، تلاش شده است با استدلال‌های تاریخی اثبات شود که امام صادق(ع) از سیاست دوری نداشته و هرگز با حاکمان وقت سازش نکرده است.

ایده اصلی نویسنده

در کتاب پیشوای صادق، سیره امامان معصوم(ع) را به انسانی ۲۵۰ ساله تشبیه کرده است که بر اساس شرایط زمانی، بهترین شیوه را برای رسیدن به اهداف اسلام، انتخاب کرده‌اند. سکوت، همکاری، آتش‌بس، جهاد، مبارزات سرّی، کار فرهنگی و تبیینی از جمله این فعالیت‌هاست.

در این میان، امام صادق(ع) سهم تأثیرگذاری در تاریخ سیاسی اهل‌بیت(ع) داشته و برای تأسیس حکومت مطلوب ائمه(ع) تلاش کرده است. در این کتاب، با تشریح اهداف امامت و توضیح مبنای نظریه انسان ۲۵۰ ساله، جایگاه امام صادق(ع) و اقدامات وی تشریح شده است.

گزارشی از محتوای کتاب

در نیمه اول کتابِ پیشوای صادق، فلسفه امامت بر مبنای نظریه انسان ۲۵۰ ساله تا زمان امام باقر(ع) تبیین شده است. نویسنده در این بخش از کتاب، سه «قضاوت» درباره امام صادق(ع) مطرح می‌کند؛ دو قضاوت را که به‌گفته نویسنده، میان مردم رواج دارد، نقد کرده و قضاوت سوم را که نظر خود اوست، تبیین می‌کند:

• «قضاوت جانبدارانه»: بر اساس این دیدگاه، امام صادق(ع) فرصتی طلایی برای تعلیم و تربیت به دست آورد و چنان غرق در نشر علم و دین شد که نتوانست به فریضه امر به معروف و نهی از منکر عمل کند. ازاین‌رو ناچار شد در مقابل حاکمان ظلم و جور، به مدحشان بپردازد. این دیدگاه از طرف کسانی ابراز می‌شود که خود را دوست‌دار امام می‌نامند.

• «قضاوت معترضانه»: طبق این نظر، امام صادق(ع) در زمانی که ظلم همه جا را فرا گرفته بود، راه عافیت در پیش گرفت و از رسالت انسانی یک رهبر غفلت ورزید و مشغول درس و بحث شد؛ در حالی که شیعیانش گرفتار تعقیب، زندان، شکنجه، تبعید، قتل و غارت بودند.

اشکالات این دو دیدگاه

به نظر نویسنده، قضاوت اول براساس چند روایت ساختگی شکل گرفته است که دقت در محتوای آن‌ها، ساختگی بودنشان را آشکار می‏‌کند؛ زیرا ساحت امامت پاک‌تر و والاتر از آن است که به تملق و ستایش بی‌جا آلوده شود؛ آن هم نسبت به طاغوت‌ها و ستمگران. قضاوت دوم هم سست و غیرعلمی و شبیه داوری‌های مستشرقان است که در بیشتر موارد آلوده به غرض یا برخاسته از جهل و بی‌خبری است.

قضاوت سوم، دیدگاه نویسنده

از نظر نویسنده داوری صحیح درباره امام صادق(ع) و سایر امامان(ع)، این است که امامان شیعه، همانند خود پیامبر(ص) هدفی جز این نداشتند که نظام عادلانه اسلامی را با همان ویژگی‌ها و اهدافی که قرآن روشن کرده ایجاد کنند یا استمرار بخشند؛ زیرا امامت تداوم نبوت است.

نویسنده در ادامه به تحلیل زندگانی امام صادق(ع) پرداخته و تنها راه آشنایی با زندگی امام را در تشریح نموداری زندگی امام صادق(ع) در سه محور یافته است:

1. تبیین و تبلیغ مسأله امامت
2. تبلیغ و بیان احکام به شیوه فقه شیعی و نیز تفسیر قرآن به روال بینش شیعی
3. وجود تشکیلات پنهانی ایدئولوژیک-سیاسی

انتشار و ترجمه

متن کتاب پیشوای صادق، حاصل سخنرانی‌های سید علی خامنه‌ای در بین سال‌های ۱۳۴۵ش تا ۱۳۵۰ش درباره سیره امام صادق(ع) بوده است. این سخنرانی‌ها ابتدا، در مجموعه‌یادداشت‌هایی از نویسنده، در خرداد ۱۳۵۸ش در هفده شماره روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شد. سپس بین سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰ش به صورت کتاب با عنوان پیشوای صادق چاپ شد. پس از مدتی، به‌علت وجود غلط‌های تایپی، نشر کتاب متوقف شد. بعدها مؤسسه انقلاب اسلامی با رجوع به اصل یادداشت‌ها، آن را اصلاح نمود و در سال ۱۳۸۳ش دفتر نشر فرهنگ اسلامی آن را در ۱۱۳ صفحه منتشر کرد.

مجمع جهانی اهل‌بیت این کتاب را به زبان‌های انگلیسی، عربی و سندی ترجمه کرده است.

جستارهای وابسته

• انسان ۲۵۰ ساله (کتاب)