عیسی احمد قاسم: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جز ویکی سازی |
||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
مواضع صریح شیخ عیسی قاسم بر ضد حکومت [[بحرین]]، ناخشنودی حکومت را به دنبال داشت و وزیر دادگستری بحرین، به شیخ عیسی قاسم در مورد مواضعش در [[نماز جمعه]] هشدار داد و وی را به منع از اقامه نماز جمعه تهدید کرد.<ref>[http://rasanews.ir/fa/news/143301/ «احتمال ممنوعیت اقامه نماز جمعه رهبر شیعیان بحرین»]، خبرگزاری مهر.</ref> وزیر دادگستری بحرین، در نامه‌اش به شیخ عیسی قاسم، وی را متهم به ایجاد فتنه در کشور و تشویق مردم و زیرپاگذاشتن قانون نموده و خطاب به وی نوشته بود: شما در جایگاهی نیستید که از منبر رسول الله درباره مسلمانان حکم صادر و گروهی را متهم و گروهی را ظالم معرفی کنید.<ref>[http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13900604161251 «آل خلیفه چاره‌ای جز اصلاحات ندارد»]، خبرگزاری فارس.</ref> | مواضع صریح شیخ عیسی قاسم بر ضد حکومت [[بحرین]]، ناخشنودی حکومت را به دنبال داشت و وزیر دادگستری بحرین، به شیخ عیسی قاسم در مورد مواضعش در [[نماز جمعه]] هشدار داد و وی را به منع از اقامه نماز جمعه تهدید کرد.<ref>[http://rasanews.ir/fa/news/143301/ «احتمال ممنوعیت اقامه نماز جمعه رهبر شیعیان بحرین»]، خبرگزاری مهر.</ref> وزیر دادگستری بحرین، در نامه‌اش به شیخ عیسی قاسم، وی را متهم به ایجاد فتنه در کشور و تشویق مردم و زیرپاگذاشتن قانون نموده و خطاب به وی نوشته بود: شما در جایگاهی نیستید که از منبر رسول الله درباره مسلمانان حکم صادر و گروهی را متهم و گروهی را ظالم معرفی کنید.<ref>[http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13900604161251 «آل خلیفه چاره‌ای جز اصلاحات ندارد»]، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
====جمعة التلبیة==== | ====جمعة التلبیة==== | ||
این تهدید، واکنش علما و شیعیان بحرین را به دنبال داشت. در | این تهدید، واکنش علما و شیعیان [[بحرین]] را به دنبال داشت. در [[۱۹ آبان]] [[۱۳۹۱ش]]، کلیه نمازهای جمعه در بحرین از سوی حکومت تعطیل اعلام شد و شیعیان علیرغم موانعی که حکومت در مسیر حرکت به سمت شهر الدراز ایجاد کرده بود و با تحمل ضرب و جرح نیروهای دولتی برای اقامه نماز جمعه، به دراز رفتند و نماز جمعه را به امامت شیخ عیسی قاسم اقامه کردند. این روز در جریان مقاومت مردم بحرین به جمعة التلبیة معروف شده است.<ref>[http://www.alalam.ir/news/1381004 «حشود غفیرة تصلی خلف الشیخ قاسم وتحت شعار "جمعة التلبیة"»]، سایت قناة العالم.</ref> | ||
===رهبری قیام ۱۴ فوریه=== | ===رهبری قیام ۱۴ فوریه=== | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
====تظاهرات لبیک یا بحرین==== | ====تظاهرات لبیک یا بحرین==== | ||
شیخ عیسی قاسم در واکنش به اظهارات پادشاه [[بحرین]] که مخالفان دولت را اندک خوانده بود، در خطبه‌های [[نماز جمعه]] ۱۲اسفند [[۱۳۹۰ش]]، ضمن اعلام شرکت خود از تمامی مردم بحرین خواست تا در راهپیمایی جمعه ۱۹ اسفند با عنوان لبیک یا بحرین شرکت کنند. این تظاهرات در ۱۹ اسفند ۱۳۹۰ش و همزمان با سالروز دخالت نیروهای نظامی [[عربستان سعودی]] برای مقابله با معترضان شیعه بحرینی، با حضور بیش از ۵۰۰ هزار نفر برگزار شد که نسبت به کل جمعیت بحرین، چشمگیر دانسته شده است. تظاهرکنندگان با سردادن شعارهایی خواستار تغییر حکومت بحرین شده با حکومت آل خلیفه بر بحرین مخالفت کردند. آنان همچنین خواستار خروج فوری نیروهای نظامی [[عربستان سعودی]] و آزادی بازداشت‌شدگان سیاسی شدند.<ref>[http://fa.alalam.ir/news/303064 «شیخ عیسی قاسم در جمع ۵۰۰ هزار بحرینی»]، شبکه العالم.</ref> | شیخ عیسی قاسم در واکنش به اظهارات پادشاه [[بحرین]] که مخالفان دولت را اندک خوانده بود، در خطبه‌های [[نماز جمعه]] ۱۲اسفند [[۱۳۹۰ش]]، ضمن اعلام شرکت خود از تمامی مردم بحرین خواست تا در راهپیمایی [[جمعه]] ۱۹ اسفند با عنوان لبیک یا بحرین شرکت کنند. این تظاهرات در ۱۹ اسفند ۱۳۹۰ش و همزمان با سالروز دخالت نیروهای نظامی [[عربستان سعودی]] برای مقابله با معترضان شیعه بحرینی، با حضور بیش از ۵۰۰ هزار نفر برگزار شد که نسبت به کل جمعیت بحرین، چشمگیر دانسته شده است. تظاهرکنندگان با سردادن شعارهایی خواستار تغییر حکومت بحرین شده با حکومت آل خلیفه بر بحرین مخالفت کردند. آنان همچنین خواستار خروج فوری نیروهای نظامی [[عربستان سعودی]] و آزادی بازداشت‌شدگان سیاسی شدند.<ref>[http://fa.alalam.ir/news/303064 «شیخ عیسی قاسم در جمع ۵۰۰ هزار بحرینی»]، شبکه العالم.</ref> | ||
==اقدامات حکومت بحرین== | ==اقدامات حکومت بحرین== | ||
نسخهٔ ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۷
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | شیخ عیسی احمد قاسم |
| زادروز | ۱۹۴۱م |
| شهر تولد | الدراز |
| کشور تولد | بحرین |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات سیاسی | |
| مناصب | رهبری قیام ۱۴ فوریه |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | علامه علوی الغریف و شیخ عبدالحسین حلی |
عیسی احمد قاسم معروف به شیخ عیسی قاسم (متولد ۱۳۱۵ش)، عالم شیعه و فعال سیاسی اجتماعی در بحرین. او سابقه تحصیل در حوزه علمیه قم و نجف و شاگردی سید محمدباقر صدر را دارد و مدتی عضو مجلس قانونگذاری و مجلس ملی بحرین بوده است.
هدف وی از فعالیت‌های اجتماعی مختلف مانند برگزاری نماز جمعه و تأسیس احزاب و تشکل‌ها، دفاع از حقوق شیعیان بحرینی اعلام شده است. او هم‌اکنون رهبر معنوی قیام مردم بحرین شناخته می‌شود و عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت است. حکومت بحرین، در ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ش از وی سلب تابعیت کرد.
معرفی
عیسی احمد قاسم در سال ۱۹۴۱م در روستای دراز در حومه منامه پایتخت بحرین به دنیا آمد. خانواده وی از اقشار متوسط جامعه و پدرش ماهیگیر بود. عیسی پدرش را در ۴ سالگی از دست داد و زیر نظر مادرش بزرگ شد.[۱]
وی پس از گذراندن دوران ابتدایی و متوسطه، دو سال در تربیت معلم مشغول به تحصیل شد و در سال ۱۹۵۹م مجوز تدریس گرفت و پس از آن در مدارس بحرین مشغول به تدریس شد.[۲]
تحصیلات حوزوی
شیخ عیسی قاسم، همزمان با تحصیل در دبیرستان و تربیت معلم، به دروس حوزوی اشتغال داشت. او برای تحصیل دروس حوزوی به النعیم در نزدیک منامه می‌رفت. و نزد علامه علوی الغریفی[۳] و شیخ عبدالحسین حلی شاگردی کرد.[۴]
وی در سال ۱۹۶۲م، در ۲۱ سالگی، برای ادامه تحصیل به نجف رفت و ضمن تحصیل در دانشکده فقه و اخذ مدرک کارشناسی رشته «فقه الشریعه» از آن دانشکده، در دروس سید محمدباقر صدر شرکت کرد.[۵] او در سال ۱۹۶۸م به بحرین بازگشت و به تدریس در مدارس بحرین مشغول شد، اما مجددا در سال ۱۹۷۰ به نجف بازگشت و دروس حوزوی را ادامه داد.[۶]
شیخ عیسی قاسم در ابتدای دهه ۱۹۹۰م برای تحصیل وارد قم شد. اساتید وی در قم عبارت بودند از محمد فاضل لنکرانی، سید کاظم حائری و سید محمود هاشمی شاهرودی. وی در سال ۲۰۰۱م (۱۳۸۰ش) به بحرین بازگشت.
فعالیت‌های سیاسی اجتماعی
عضویت در مجالس قانونگذاری بحرین
شیخ عیسی قاسم، پس از جدایی بحرین از ایران در سال ۱۹۷۱م و تشکیل پارلمان تدوین قانون اساسی بحرین، به عنوان یکی از نمایندگان آن انتخاب شد و در کنار جریان اسلام‌گرای پارلمان، در تدوین مواد و بندهای اسلامی در قانون اساسی بحرین نقش ایفا کرده است. وی همچنین عضو اولین دوره مجلس ملی بحرین بوده است.
تأسیس احزاب و تشکل‌های دینی
شیخ عیسی قاسم، به همراه برخی دیگر از عالمان بحرینی، احزاب و تشکل‌هایی را در کشور بحرین تأسیس کرده است. مهمترین این مراکز عبارتند از:
- جمعیة التوعیة الاسلامیة
- مجلس علمای بحرین
- جمعیة الوفاق الوطنی الاسلامیه: شیخ عیسی قاسم، رهبر معنوی جمعیة الوفاق محسوب می‌شود و دبیرکل آن، شیخ علی سلمان، از شاگردان وی است.[۷]
شیخ عیسی قاسم همچنین در برخی مؤسسات خارج از بحرین، از جمله مجمع جهانی اهل‌بیت حضور و فعالیت داشته است.[۸]
اقامه نماز جمعه
شیخ عیسی قاسم در طول زندگی در بحرین، مواضع خود را در خطبه‌های نماز جمعه در الدراز بحرین بیان می‌کرده است. برخی از این مواضع، واکنش دولت بحرین را برانگیخته است.
مخالفت با سیاست‌های حکومت آل خلیفه
مواضع صریح شیخ عیسی قاسم بر ضد حکومت بحرین، ناخشنودی حکومت را به دنبال داشت و وزیر دادگستری بحرین، به شیخ عیسی قاسم در مورد مواضعش در نماز جمعه هشدار داد و وی را به منع از اقامه نماز جمعه تهدید کرد.[۹] وزیر دادگستری بحرین، در نامه‌اش به شیخ عیسی قاسم، وی را متهم به ایجاد فتنه در کشور و تشویق مردم و زیرپاگذاشتن قانون نموده و خطاب به وی نوشته بود: شما در جایگاهی نیستید که از منبر رسول الله درباره مسلمانان حکم صادر و گروهی را متهم و گروهی را ظالم معرفی کنید.[۱۰]
جمعة التلبیة
این تهدید، واکنش علما و شیعیان بحرین را به دنبال داشت. در ۱۹ آبان ۱۳۹۱ش، کلیه نمازهای جمعه در بحرین از سوی حکومت تعطیل اعلام شد و شیعیان علیرغم موانعی که حکومت در مسیر حرکت به سمت شهر الدراز ایجاد کرده بود و با تحمل ضرب و جرح نیروهای دولتی برای اقامه نماز جمعه، به دراز رفتند و نماز جمعه را به امامت شیخ عیسی قاسم اقامه کردند. این روز در جریان مقاومت مردم بحرین به جمعة التلبیة معروف شده است.[۱۱]
رهبری قیام ۱۴ فوریه
شیخ عیسی قاسم با توجه به سوابق علمی و مبارزاتی، در میان شیعیان بحرین جایگاه ویژه‌ای دارد و رهبر شیعیان بحرین در جریان بیداری اسلامی دانسته می‌شود.
وی در آغاز قیام ۱۴ فوریه، در اعتراض به سیاست‌های دولت بحرین، سکوت اختیار کرد[۱۲] اما بعد، مواضع خود را به صراحت بیان و به عنوان رهبر قیام نقش‌آفرینی کرد و با حضور در جمع معترضان و همچنین عیادت از مجروحان و زندانیان، به بیان اعتراض خود علیه حکومت بحرین ادامه داد.
تظاهرات لبیک یا بحرین
شیخ عیسی قاسم در واکنش به اظهارات پادشاه بحرین که مخالفان دولت را اندک خوانده بود، در خطبه‌های نماز جمعه ۱۲اسفند ۱۳۹۰ش، ضمن اعلام شرکت خود از تمامی مردم بحرین خواست تا در راهپیمایی جمعه ۱۹ اسفند با عنوان لبیک یا بحرین شرکت کنند. این تظاهرات در ۱۹ اسفند ۱۳۹۰ش و همزمان با سالروز دخالت نیروهای نظامی عربستان سعودی برای مقابله با معترضان شیعه بحرینی، با حضور بیش از ۵۰۰ هزار نفر برگزار شد که نسبت به کل جمعیت بحرین، چشمگیر دانسته شده است. تظاهرکنندگان با سردادن شعارهایی خواستار تغییر حکومت بحرین شده با حکومت آل خلیفه بر بحرین مخالفت کردند. آنان همچنین خواستار خروج فوری نیروهای نظامی عربستان سعودی و آزادی بازداشت‌شدگان سیاسی شدند.[۱۳]
اقدامات حکومت بحرین
علاوه بر تهدیدات وزیر دادگستری بحرین، تعداد زیادی از نظامیان مسلح دولت بحرین، در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۲ش به خانه شیخ عیسی قاسم حمله کردند و با شکستن قفل درها و به هم ریختن و تخریب لوازم منزل، به تفتیش آن پرداختند. نظامیان در طول این عملیات، زنان و کودکان حاضر در خانه را در اتاقی حبس کردند. این اقدام اعتراضات گسترده‌ای را در داخل خارج بحرین به دنبال داشت.[۱۴]
سلب تابعیت
دولت بحرین در ادامه فشارهای خود بر شیخ عیسی قاسم، در ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ از وی سلب تابعیت کرد.[۱۵] این اقدام، واکنش‌هایی در داخل بحرین و در سطح بین‌الملل به دنبال داشت.[۱۶]
پاسداشت
همایش «مسیح بحرین» با هدف تقدیر از شیخ عیسی قاسم، ۳۱ فروردین ۱۳۹۳ش در دانشگاه امیرکبیر برگزار شد.[۱۷] جامعة المصطفی العالمیه نیز چهارمین دوره جایزه جهانی المصطفی را با موضوع نکوداشت «آیت‌الله شیخ عیسی قاسم»، با حضور شماری از عالمان جهان اسلام، ۹ دی ۱۳۹۴ش، در تهران برگزار کرد. در این مراسم از ۴۵ جلد از آثار آیت‌الله شیخ عیسی قاسم رونمایی شد و لوح تقدیر و جایزه جهانی المصطفی به نماینده وی تقدیم شد.[۱۸]
انتشار نرم‌افزار سوة الفقاهة و المقاومة
نرم‌افزار "اسوة الفقاهة و المقاومة" شامل متن ۱۴ عنوان کتاب در ۲۷ جلد از آثار آیت‌الله شیخ عیسی احمد قاسم به زبان عربی (۵ عنوان تصویری و ۹ عنوان متنی) همراه با کتاب همایش بین‌المللی نکوداشت ایشان تحت عنوان «أسوة الفقاهة والمقاومة» و تصاویر و چند مستند کوتاه و فیلم‌های مرتبط از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در سال ۱۳۹۶ش منتشر شد.[۱۹]
پانویس
منابع
- «احتمال ممنوعیت اقامه نماز جمعه رهبر شیعیان بحرین»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مهر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «از مسیح بحرین تجلیل شد»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- اسوه فقاهت و مقاومت (مجموعه آثار آیت‌الله شیخ عیسی احمد قاسم)، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، تاریخ انتشار: ۱۳۹۶/۱۰/۲.
- «السیرة المختصرة لسماحة آیة الله الْشیخ عیسی أَحمد قاسم»، سایت الکوثر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ اکتبر ۲۰۱۷م، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «تصاویر/ چهارمین دوره جایزه جهانی المصطفی»، سایت المصطفی نیوز، تاریخ درج مطلب: ۹ دی ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «حزب‌الله سلب تابعیت رهبر شیعیان بحرین را محکوم کرد»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «حشود غفیرة تصلی خلف الشیخ قاسم وتحت شعار "جمعة التلبیة"»، سایت قناة العالم، تاریخ درج مطلب: ۹ نوامبر ۲۰۱۲م، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «مردم بحرین با کفن از شیخ عیسی قاسم حمایت کردند + تصاویر»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «لقبی که رهبر انقلاب به شیخ عیسی قاسم دادند/ مردم بحرین تابعیت آل‌خلیفه را لغو می‌کنند»، سایت مشرق‌نیوز، ۱ تیر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «زندگی و سوابق رهبر انقلابیون بحرین + تصاویر»، سایت مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «تماس تلفنی آیتاللهسیستانی با شیخ عیسی قاسم برای پیگیری انقلاب بحرین/ شیخ عیسی، آمریکا را شیطان بزرگ میداند»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۱ خرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «شیخ عیسی قاسم در جمع ۵۰۰ هزار بحرینی»، شبکه العالم، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «آل خلیفه چاره‌ای جز اصلاحات ندارد»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۴ شهریور ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «الشیخ عیسی أحمد قاسم»، مجله الوسط، تاریخ درج مطلب: ۲ سپتامبر ۲۰۰۵م، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «میان اصلاح و انقلاب: شیخ قاسم، شیعیان بحرینی و جمهوری اسلامی ایران».
- رهنما، حامد، «نگاهی به زندگی و آثار مرحوم علامه الغریفی»، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «معرفی مجمع»، سایت مجمع جهانی اهل بیت، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «واکنش آمریکا به لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم»، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱ تیر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
- «واکنش‌ها به تجاوز به بیت شیخ عیسی قاسم/ سخنان آیت الله قاسم پس از حمله»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ش.
پیوند به بیرون
| دبیرکلها |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| رسانه‌ها | |||||
| منشورات |
| ||||
| همایشها | کنگره بین‌المللی امام حسن مجتبی(ع) • همایش بین‌المللی امام سجاد(ع) • همایش بین‌المللی ناصر کبیر • جایزه بزرگ پیامبر اعظم(ص) • جشنواره بین‌المللی کاریکاتور روز جهانی قدس • همایش علمی پژوهشی سبک زندگی اهل‌بیت(ع) • همایش خانواده بينالملل اسلامی • همایش بین‌المللی حضرت ابوطالب(ع) و ... | ||||
| مؤسسات وابسته | |||||
- ↑ «السیرة المختصرة لسماحة آیة الله الْشیخ عیسی أَحمد قاسم»، سایت الکوثر.
- ↑ «السیرة المختصرة لسماحة آیة الله الْشیخ عیسی أَحمد قاسم»، سایت الکوثر.
- ↑ رهنما، «نگاهی به زندگی و آثار مرحوم علامه الغریفی»، سایت تبیان.
- ↑ «میان اصلاح و انقلاب: شیخ قاسم، شیعیان بحرینی و جمهوری اسلامی ایران».
- ↑ «زندگی‌نامه رهبر انقلابیون بحرین»، سایت مشرق‌نیوز.
- ↑ «صحیفة الوسط؛ شیخ عیسی قاسم»، مجله الوسط..
- ↑ «لقبی که رهبر انقلاب به شیخ عیسی قاسم دادند/ مردم بحرین تابعیت آل‌خلیفه را لغو می‌کنند»، سایت مشرق‌نیوز.
- ↑ «معرفی مجمع»، سایت مجمع جهانی اهل‌بیت.
- ↑ «احتمال ممنوعیت اقامه نماز جمعه رهبر شیعیان بحرین»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «آل خلیفه چاره‌ای جز اصلاحات ندارد»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «حشود غفیرة تصلی خلف الشیخ قاسم وتحت شعار "جمعة التلبیة"»، سایت قناة العالم.
- ↑ «تماس تلفنی آیت‌الله سیستانی با شیخ عیسی قاسم برای پیگیری انقلاب بحرین/ شیخ عیسی، آمریکا را شیطان بزرگ میداند»، خبرگزاری رسا.
- ↑ «شیخ عیسی قاسم در جمع ۵۰۰ هزار بحرینی»، شبکه العالم.
- ↑ «واکنش‌ها به تجاوز به بیت شیخ عیسی قاسم»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «مردم بحرین با کفن از شیخ عیسی قاسم حمایت کردند + تصاویر»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «مردم بحرین با کفن از شیخ عیسی قاسم حمایت کردند + تصاویر»، خبرگزاری ابنا؛ «واکنش آمریکا به لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم»، سایت تابناک؛ «حزب‌الله سلب تابعیت رهبر شیعیان بحرین را محکوم کرد»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «از مسیح بحرین تجلیل شد»، خبرگزاری دانشجو.
- ↑ «تصاویر/ چهارمین دوره جایزه جهانی المصطفی»، سایت المصطفی نیوز.
- ↑ اسوه فقاهت و مقاومت (مجموعه آثار آیت‌الله شیخ عیسی احمد قاسم)، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور.