پرش به محتوا

محمد یعقوبی

از ویکی شیعه
محمد یعقوبی
شناسنامه
زادروزربیع الاول سال ۱۳۸۰ق
شهر تولدنجف
کشور تولدعراق
دیناسلام
مذهبشیعه امامیه
پیشهمرجع تقلید
اطلاعات سیاسی
مناصبرئیس دانشگاه اسلامی عراق • موسس شبکه النعیم
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتیدسید علی سیستانیمحمداسحاق فیاض
تألیفاتالریاضیات للفقیه • ملامح من تأریخ و خطاب القیاده الدینیه فی العراق • ثلاثه یشکون • دور الأئمه فی الحیاه الإسلامیه
وبگاه رسمیhttps://yaqoobi.net/farsi/

شیخ محمد یعقوبی از مراجع تقلید شیعه ساکن عراق. او از شاگردان سید محمد صدر بود و با ترور صدر به‌عنوان رهبر جریان صدر عراق شناخته شد.

یعقوبی پس از سقوط حزب بعث عراق، فعالیت‌های فرهنگی و سیاسیِ گسترده‌ای آغاز کرد که تأسیس «مؤسسه جماعه الفضلاء» برای طلاب حوزه علمیه، راه‌اندازی «حزب الفضیلة الاسلامی» برای سازمان‌دهی سیاسی، ایجاد اتحادیه‌های اجتماعی مانند «انجمن مهندسان اسلامی» و «اتحادیه زنان»، تشکیل «جامعة الصدر الدینیه» و تأسیس شبکه‌های تلویزیونی اسلامی مانند «شبکه ماهواره‌ای النعیم» از جمله آنهاست.

یعقوبی آثار بسیاری در زمینه‌های دینی، فقهی و اجتماعی نوشته که از مهم‌ترین تألیفاتش می‌توان به «دور الأئمه فی الحیاة الإسلامیه»، «فقه طلبة الجامعات» و «المعالم المستقبلیه للحوزة العلمیه» اشاره کرد. مجموعه آثار محمد یعقوبی در قالب نرم‌افزاری منتشر شده که شامل ۶۰ عنوان کتاب است.

زندگی‌نامه علمی و سیاسی

محمد یعقوبی مشهور به شیخ محمد یعقوبی، فرزند شیخ موسی یعقوبی است. خاندان پدری و مادری‌اش، از شاگردان مکتب‌های عرفانی و اخلاقی جعفر شوشتری و ملا حسینقلی همدانی بودند.[۱] نسب خاندان یعقوبی به قبیله اوس انصاری می‌رسد.[۲] او در ربیع الاول سال ۱۳۸۰ق در عراق متولد شد. در سال ۱۳۸۸ق به‌همراه پدرش که از فعالان دینی، سیاسی و اجتماعی و از همراهان سید محمدمهدی حکیم بود، به بغداد مهاجرت کرد.[۳]

یعقوبی در دهه ۱۳۹۰ق، تحصیلات دینی خود را در حوزه علمیه کوچکی در بغداد که به مدیریت سید علی علوی اداره می‌شد، آغاز کرد. او تحصیلات دانشگاهی‌اش را در بغداد به پایان رساند و در سال ۱۴۰۲ق، مدرک کارشناسی ارشد مهندسی عمران و شهرسازی را از دانشکده عمران دانشگاه بغداد دریافت کرد.[۴] یعقوبی بعدها تحصیلات خود را در حوزه علمیه نجف و نزد استادانی چون محمداسحاق فیاض، سید محمد صدر، سید علی سیستانی و علی غروی تبریزی ادامه داد.[۵]

یعقوبی با آغاز جنگ عراق و ایران و اجباری شدن سربازی در عراق و با وجود خطرات ناشی از فرار از خدمت سربازی و احتمال مرگ، به زندگی در خانه پناه برد و در این مدت، به تحقیق و تألیف مشغول شد. از جمله آثار او در این دوره، کتاب «دور الأئمه فی الحیاة الإسلامیه» است. وی بعدها در سال ۱۴۰۵ق، به‌طور مخفیانه با سید محمدصادق صدر ارتباط برقرار کرد. این رابطه منجر به تألیف چند کتاب نظیر «شهید صدر الثانی کما أعرفه» و «قنادیل العارفین» از سوی محمد یعقوبی شد.[۶] با پایان یافتن جنگ ایران و عراق، یعقوبی به نجف بازگشت و ازدواج کرد.[۷]

در دهه ۱۴۱۰ق و همزمان با قیام شعبانیه، یعقوبی نقش مؤثری در حمایت فکری از انقلابیون ایفا کرد و به‌عنوان مسئول گروه سیاسی و مطبوعاتی قیام منصوب شد. پس از سرکوب قیام توسط رژیم بعث، در سال ۱۴۱۲ق لباس روحانیت را بر تن کرد و به تدریس و فعالیت‌های علمی ادامه داد. در سال‌های بعد، برخی از آثار فقهی و علمی او منتشر و توسط عالمانی از شیعه به اجتهادش شهادت داده شد. از جمله کسانی که اجتهاد او را تأیید کردند، محمدعلی گرامی قمی و محمد صادقی تهرانی بودند.[۸]

پس از تأسیس دانشگاه علوم اسلامی در عراق، سید محمد صدر، یعقوبی را به ریاست این دانشگاه منصوب کرد.[۹] یعقوبی که از شاگردان نزدیک و مورد اعتماد سید محمد صدر بود، توسط وی به‌عنوان جانشین احتمالی در اداره حوزه‌های علمیه معرفی شد. پس از قتل صدر در سال ۱۴۱۹ق، یعقوبی، مراسم خاکسپاری صدر و فرزندانش را در شرایط سخت امنیتی برگزار کرد.[۱۰]

در همان سال، یعقوبی به‌عنوان رهبر میدانی جریان صدر معرفی شد. یعقوبی با تأکید بر استقلال خود از نفوذهای خارجی، فعالیت‌هایش را بر اساس سنت‌های حوزه نجف و به‌دور از دخالت مستقیم در سیاست پیش برد. او بر خلاف مواضع سیاسی سید مقتدی صدر، بر خط‌مشی اعتدالی و علمی پایبند بوده و در مسائل فقهی نیز با نوآوری‌هایی چون استفاده از علم شیمی در استنباط احکام شناخته می‌شود. موضع‌گیری‌های شیخ محمد یعقوبی در قبال شرایط عراق و ارتباط وی با دیگر مراجع، او را به نمادی از اعتدال و تعامل در میان جریان صدر تبدیل کرده است.[۱۱]

دیدگاه‌ها

محمد یعقوبی از جمله فقیهانی است که در مباحث دولت اسلامی، به نظریه ولایت انتصابی فقیه باور دارد و آن را در امتداد ولایت امام معصوم در عصر غیبت می‌داند. او برخلاف برخی فقها، نظریه‌های نظارت و انتخاب را فاقد مبنای فقهی در سنت شیعه می‌داند و بر لزوم حمایت مردم از حکومت دینی تأکید دارد. با این همه و با توجه به شرایط سیاسی پیچیده در عراق، یعقوبی در عمل از تشکیل دولتی بر پایه ولایت فقیه صرف‌نظر کرده و از نوعی «نظارت روحی» فقیه بر دولت ملی حمایت می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که او در مواجهه با واقعیت‌های سیاسی، از موضع‌گیری‌های تئوریک خود فاصله گرفته است.[۱۲]

فعالیت‌ها و اقدامات

محمد یعقوبی پس از سقوط رژیم بعث در عراق، معتقد بود که فعالیت‌های مرجعیت باید به‌صورت گروهی و مؤسساتی انجام شود. او در همین راستا در ۲۷ صفر ۱۴۲۴ق، کنگره‌ای برای تأسیس مؤسسه‌ای به نام «جماعة الفضلاء» برگزار کرد. این مؤسسه از طلاب حوزه علمیه با گرایش‌های اجتماعی و بصیرت‌افزایی تشکیل شده است. از دیگر فعالیت‌هایش در این دوره، اقامه نماز جمعه در حرم کاظمین در ۲۲ صفر سال ۱۴۲۴ق و دعوت مردم به مشارکت در تحولات سیاسی و اجتماعی جدید بود.[۱۳]

یکی دیگر از اقداماتش، تشکیل «حزب الفضیلة الاسلامی» برای سازمان‌دهی سیاسی بود. او همچنین اتحادیه‌های مختلفی مانند اتحادیه اساتید و فارغ‌التحصیلان (جامعیون)، اتحادیه مهندسان (تجمع المهندسین الاسلامی) و اتحادیه زنان (رابطه بنات المصطفی) را برای بهبود شرایط اجتماعی راه‌اندازی کرد.[۱۴]

برخی از مهم‌ترین مؤسساتی که یعقوبی تأسیس کرده عبارتند از:

  1. جامعة الصدر الدینیه با بیش از ۲۰ شعبه و حدود ۲۰۰۰ طلبه.
  2. جامعة الزهراء (س) که مختص زنان بوده و بیش از ۱۴ شعبه دارد.
  3. شبکه‌های تلویزیونی اسلامی مانند النعیم، البلاد، الأمل و سُبُل السلام.
  4. ده‌ها نهاد دینی، فرهنگی، اجتماعی و بشردوستانه.
  5. کانون سادات علوی برای حمایت و سرپرستی سادات علوی.
  6. هیئت بصیرت حسینی، برای برگزاری مراسم‌ مذهبی برای دانشجویان و اساتید.[۱۵]

آثار

شیخ محمد یعقوبی، تألیفات متعددی در حوزه‌های مختلف علمی و دینی دارد. از جمله مهم‌ترین آثارش می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

  • الریاضیات للفقیه،
  • مَلامح من تأریخ و خطاب القیادة الدینیه فی العراق (در پنج جلد)،
  • ثلاثة یَشْکُون(شکوی القرآن، شکوی المسجد، شکوی الامام)،
  • دور الأئمه فی الحیاة الإسلامیه، قنادیل العارفین،
  • المشتق عند الأصولیین (تقریرات درس سید محمد صدر
  • الأسوة الحسنه،
  • المعالم المستقبلیه للحوزة العلمیه،
  • الفقه الإجتماعی،
  • نحن و الغرب،
  • من وَحی الغدیر،
  • فقه طلبة الجامعات.[۱۶]

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال ۱۳۹۶ش مجموعه آثار یعقوبی را با عنوان «نرم‌فزار مجموعه آثار آیت‌الله شیخ محمد یعقوبی» منتشر کرد. در این نرم‌افزار، ۶۰ عنوان کتاب از یعقوبی در قالب ۷۳ جلد، در دو زبان عربی و فارسی منتشر شده بود. موضوعات این آثار معارف و اخلاق اسلامی، فقه و اصول، سیره و تراجم، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی عنوان شده‌اند.[۱۷]

سخنرانی‌های متعددی از او در مناسبت‌های دینی و سیاسی ضبط شده که بخشی از آن‌ها در کتاب «ملامح من تأریخ و خطاب القیادة الدینیه فی العراق» منتشر شده است.[۱۸]

پانویس

  1. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  2. «زندگینامه مرجع عالیقدر شیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  3. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  4. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  5. «زندگینامه مرجع عالیقدر شیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  6. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  7. «زندگینامه مرجع عالیقدر شیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  8. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  9. «زندگینامه مرجع عالیقدر شیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  10. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  11. خدیر، «آیت‌الله محمد یعقوبی؛ مرجعیت با یاد «صدر دوم»»، ۱۴۰۱ش، خبرگزاری عصر ایران.
  12. فراتی، «حاکم مشروع در فقه شیعه از منظر آیت الله شیخ محمد یعقوبی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۴۷-۱۴۸.
  13. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  14. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  15. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  16. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.
  17. «مجموعه آثار آیت‌الله شیخ محمد یعقوبی تولید و عرضه شد»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
  18. «الشیخ محمد الیعقوبی»، دفتر آیت‌الله العظمی شیخ محمد یعقوبی.

منابع