نماز باران
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
نماز باران یا نماز اِستِسقاء، نمازی مستحب است که برای درخواست باران در زمان خشکسالی اقامه میشود. در احادیث، برای رفع خشکسالی، بر انجام استسقا از جمله خواندن این نماز تأکید شده و در منابع روایی گزارشهایی از پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) درباره اقامه نماز باران نقل شده است.
در منابع فقهی، احکام و آدابی برای نماز باران بیان شده است؛ از جمله اینکه خواندن آن در هنگام قحطی مستحب است، و توصیه شده پیش از برگزاری آن سه روز روزه گرفته شود. همچنین آمده است که مردم در روز سوم به فضای باز یا بیابان رفته، نماز را به جماعت اقامه کنند و با تضرع و دعا از خداوند طلب باران نمایند.
در تاریخ شیعه، مواردی از استسقا شهرت یافته است؛ استسقای امام رضا(ع) که شیخ صدوق گزارش کرده و پس از آن باران نازل شد، و نماز بارانِ سید محمدتقی خوانساری در خشکسالی سال ۱۳۲۳ش در قم که در پی آن نیز باران شدیدی بارید.
چیستی و جایگاه
نماز باران یا نماز استسقا نمازی است که برای طلب باران از خداوند در زمان خشکسالی و بیآبی اقامه میشود.[۱] استسقا شامل نماز و دعا میگردد.[۲] بر پایه منابع حدیثی، پیامبر(ص)،[۳] امام علی(ع)[۴] و امام رضا(ع)[۵] استسقا کردهاند. همچنین دعاهایی برای طلب باران نقل شده است[۶] مانند دعای نوزدهم صحیفه سجادیه.
در کتابهای حدیثی[۷] و فقهی[۸] بخشی با عنوان نماز استسقا وجود دارد که شرایط، آداب و احکام مربوط به اقامه این نماز را بیان میکند.
استسقا پیش از اسلام نیز سابقه داشته است؛ ابنشهرآشوب نقل کرده، در دورهای از خشکسالی، ابوطالب همراه گروهی از خاندان عبدالمطلب به مسجدالحرام رفت و پس از استسقا، باران نازل شد.[۹]
شیوه خواندن نماز باران
نماز استسقا دو رکعت دارد و تکبیرها و قنوتهای آن مانند نماز عیدین است؛ با این تفاوت که در قنوت، بهجای دعاهای نمازهای عید، از خداوند رحمت و باران درخواست میشود.[۱۰]
پس از پایان نماز، امام جماعت ردای خود را برعکس بر دوش میاندازد و بر منبر میرود. سپس رو به قبله، با صدای بلند، صد بار تکبیر میگوید. آنگاه رو به سمت راست، صد بار «سُبحاناللّه»، و رو به سمت چپ، صد بار «لاحَولَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّه» میگوید. سپس رو به مردم کرده، صد بار «الحمدلله» بر زبان میآورد. در ادامه، دستها را بالا میبرد و از خداوند طلب باران میکند و مردم نیز با او دعا میکنند. پس از این، خطبهای ایراد میکند و در آن با تضرع بسیار، از خداوند درخواست رحمت و باران مینماید.[۱۱]
احکام نماز باران
برخی از مستحبات و آداب نماز استسقا به شرح زیر است:
- مستحب است مردم سه روز روزه بگیرند و در روز سوم، برای اقامه نماز، از خانه خارج شده و به بیابان بروند.[۱۴]
- بهتر است روز سوم دوشنبه باشد و اگر نشد، جمعه.[۱۵]
- بهتر است این نماز در مساجد برگزار نشود.[۱۶]
- در این نماز، به جای اذان و اقامه گفته میشود: «اَلصَّلاة اّلصَّلاة».[۱۷]
- مستحب است سالخوردگان و کودکان را نیز با خود ببرند[۱۸] و میان کودکان و مادرانشان جدایی بیندازند.[۱۹] بهگفته صاحبجواهر، این کار به قصد ایجاد فضای گریه و زاری و جلب رحمت خداوند صورت میگیرد.[۲۰]
استسقاهای مشهور
شیخ صدوق گزارش کرده است که امام رضا(ع) بهدرخواست مأمون خلیفه عباسی در پی یک خشکسالی، استسقا کرد و پس از آن باران فراوان بارید.[۲۱] نمونههای دیگری نیز از نماز باران ذکر شده است، از جمله محمدصادق قمی (درگذشت: ۱۲۹۸ش)[۲۲] و سید محمدتقی خوانساری در سال ۱۳۲۳ش،[۲۳] در قم که هر بار پس از اقامه نماز استسقا باران نازل شد.
همچنین در خشکسالی سال ۱۹۰۰م در زنگبار، سید عبدالحسین مرعشی از روحانیان شیعه مقیم آنجا از شیعیان خواست نماز استسقا بهجا آورند و پس از آن باران باریدن گرفت.[۲۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۲۷.
- ↑ عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، دارالفضیله، ج۲، ص۳۷۸؛ سعدی، القاموس الفقهی، ۱۴۰۸ق، ص۱۷۵.
- ↑ حر عاملی، وسایلالشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۷، ۸، ۹.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیبالاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵۱.
- ↑ حر عاملی، وسایلالشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۸-۹.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۸، ص۳۳۱-۳۳۴.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۶۲-۴۶۳؛ شیخ طوسی، تهذیبالاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۴۷-۱۵۴.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸-۹۹؛ علامه حلی، تحریر احکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۹۱-۲۹۲؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۲۷-۱۵۵.
- ↑ ابنشهرآشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۳۷؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۶-۱۴۸.
- ↑ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۲۷.
- ↑ علامه حلی، تحریر احکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۹۱؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۴.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۳۷؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸-۹۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۰؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۸-۹۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۱؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۵۲.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۲؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۴؛ محقق حلی، شرایعالاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۹۹.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۴۴.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ ملاصاق قمی
- ↑ شریفرازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۱، ۳۲۴، شبیری زنجانی، جرعهای از دریا، ۱۳۸۹ش،ج۴، ص۵۳۰.
- ↑ روغنی، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، ۱۳۸۷ش، ص۸۱.
منابع
- ابنشهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آلابیطالب علیهمالسلام، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابوجیب، سعدى، القاموس الفقهی لغةً و اصطلاحاً، دمشق، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- حر عاملى، محمد بن حسن، وسایلالشیعه، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آلالبیت، قم، مؤسسه آلالبیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- روغنی، زهرا، شیعیان خوجه در آئینه تاریخ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- شریفرازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۲ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، تحقیق و تصحیح مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، المقنع، قم، مؤسسه امام هادی(ع)، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- شیخ طوسى، محمد بن حسن، تهذیبالاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- عبدالرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیة، قاهره، دارالفضیله.
- علامه حلّى، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة على مذهب الامامیه، تحقیق و تصحیح ابراهیم بهادرى، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تحقیق و تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- نجفى، محمدحسن، جواهر الكلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون