کاربر ناشناس
علی بن عیسی اربلی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''ابوالحسن علی بن عیسی هَکّاری'''<small>(۶۲۰ تا ۶۲۵-۶۹۲)</small>، مشهور به '''بهاءالدین اِرْبِلی''' [[محدث|محدّث]]، مورّخ، ادیب و شاعر [[شیعه|شیعی]] قرن هفتم | '''ابوالحسن علی بن عیسی هَکّاری''' <small>(۶۲۰ تا ۶۲۵-۶۹۲)</small>، مشهور به '''بهاءالدین اِرْبِلی''' [[محدث|محدّث]]، مورّخ، ادیب و شاعر [[شیعه|شیعی]] قرن هفتم و نویسنده کتاب [[کشف الغمة فی معرفة الائمة]]، از منابع معتبر دانسته شده در شرح حال [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] (ع) است. | ||
==ولادت و نسب== | ==ولادت و نسب== | ||
بهاءالدین اِرْبِلی در اربل(اربیل) در شمال [[عراق]] زاده شد و همانجا پرورش یافت.<ref>فرّوخ، ج۳، ص۶۶۱</ref> تاریخ دقیق تولّد او معلوم نیست؛ ولی قرائن گویای آن است که وی بین سالهای ۶۲۰ تا ۶۲۵ق به دنیا آمده است. [[ابن حبیب حلبی]] (درگذشته ۷۷۹ق) تاریخ ولادت او را به صراحت ۶۲۵ق دانسته است.<ref> | بهاءالدین اِرْبِلی در اربل(اربیل) در شمال [[عراق]] زاده شد و همانجا پرورش یافت.<ref>فرّوخ، ج۳، ص۶۶۱</ref> تاریخ دقیق تولّد او معلوم نیست؛ ولی قرائن گویای آن است که وی بین سالهای ۶۲۰ تا ۶۲۵ق به دنیا آمده است. [[ابن حبیب حلبی]] (درگذشته ۷۷۹ق) تاریخ ولادت او را به صراحت ۶۲۵ق دانسته است.<ref>ج۱، ص۱۶۱</ref> پدر بهاءالدین [[فخرالدین عیسی]]، معروف به ابن جِجْنی حاکم [[اربل]] و نواحی آن بود و در ۶۶۴ در همانجا درگذشت.<ref>ابن فُوَطی، ۱۹۶۵، ج۴، قسم۳، ص۲۷۴ـ ۲۷۵</ref> | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
اربلی نزد شماری از علمای [[اهل سنت|عامّه]] و [[شیعه|خاصّه]] دانش آموخت و از بسیاری اجازه روایت یافت.<ref>بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۸ـ۱۹؛ افندی اصفهانی، ج۴، | اربلی نزد شماری از علمای [[اهل سنت|عامّه]] و [[شیعه|خاصّه]] دانش آموخت و از بسیاری اجازه روایت یافت.<ref>بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۸ـ۱۹؛ افندی اصفهانی، ج۴، ص۱۶۶ـ۱۶۸؛ امینی، ج۵، ص۴۴۶ـ۴۴۷</ref> برخی از آنان عبارت‌اند از: | ||
# [[سید بن طاووس|رضی الدین علی بن طاوس]] (درگذشت ۶۶۴ق) که اربلی با وی مباحثات علمی داشت. | # [[سید بن طاووس|رضی الدین علی بن طاوس]] (درگذشت ۶۶۴ق) که اربلی با وی مباحثات علمی داشت. | ||
# جلال الدین [[عبدالحمید بن فخار موسوی]] | # جلال الدین [[عبدالحمید بن فخار موسوی]] | ||
# تاج الدین علی بن انجب معروف به [[ابن ساعی بغدادی]] (درگذشت ۶۷۴ق) | # تاج الدین علی بن انجب معروف به [[ابن ساعی بغدادی]] (درگذشت ۶۷۴ق) | ||
# حافظ ابوعبدالله [[محمد بن یوسف گنجی شافعی]] (درگذشت ۶۵۷ق)<ref>بهاءالدین اربلی، کشف الغمّه، ج۱، ص۱۴، ۱۰۸، ۳۴۷، ۳۶۳ـ۳۶۴، ج۲، ص۷۵، ۳۷۲، ج۳، ص۴۳، ۲۶۵؛ قمی، | # حافظ ابوعبدالله [[محمد بن یوسف گنجی شافعی]] (درگذشت ۶۵۷ق)<ref>بهاءالدین اربلی، کشف الغمّه، ج۱، ص۱۴، ۱۰۸، ۳۴۷، ۳۶۳ـ۳۶۴، ج۲، ص۷۵، ۳۷۲، ج۳، ص۴۳، ۲۶۵؛ قمی، ۱۳۵۷ـ۱۳۵۸، ج۱، ص۱۹۹ـ۲۰۰؛ امینی، ج۵، ص۴۴۶</ref> | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
# [[احمد بن عثمان نصیبی]] فقیه مالکی. | # [[احمد بن عثمان نصیبی]] فقیه مالکی. | ||
# [[عبدالرزاق بن فوطی]].<ref>حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۸، ۲۶، ۶۱، ۶۳، ۱۴۷، ۱۶۴، ۲۸۸؛ امینی، ج۵، ص۴۴۷ـ ۴۴۸؛ بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۹ـ۲۰</ref> | # [[عبدالرزاق بن فوطی]].<ref>حرّعاملی، امل الا´مل، ج۲، ص۸، ۲۶، ۶۱، ۶۳، ۱۴۷، ۱۶۴، ۲۸۸؛ امینی، ج۵، ص۴۴۷ـ ۴۴۸؛ بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، مقدمه جبوری، ص۱۹ـ۲۰</ref> | ||
و جمعی نیز نزد او [[کشف الغمة فی معرفة الائمة |کشف الغمّة]] را قرائت کرده‌اند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، | و جمعی نیز نزد او [[کشف الغمة فی معرفة الائمة |کشف الغمّة]] را قرائت کرده‌اند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۱، ص۲۱۸ـ۲۱۹؛ امین، ج۳، ص۱۳۵</ref> | ||
==زندگانی== | ==زندگانی== | ||
اربلی در زمان حکومت [[تاج الدین بن صلایا|تاج الدین بن صَلایا]] در [[اربل]] به دبیری پرداخت و کاتب وی بود و پس از سقوط اربل به دست [[مغول|مغولان]] <ref>رشیدالدین فضل الله، ج۲، ص۷۱۶</ref> به گفته خود در [[رجب]] ۶۶۰ به [[بغداد]] رفت و در زمان [[عطاملک جوینی|علاءالدین عطاملک جوینی]] (حاکم بغداد در آن زمان) در دیوان انشا به دبیری پرداخت.<ref>ابن شاکر کتبی، ج۳، ص۵۷؛ صفدی، ج۲۱، ص379؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۳۴۱</ref> | اربلی در زمان حکومت [[تاج الدین بن صلایا|تاج الدین بن صَلایا]] در [[اربل]] به دبیری پرداخت و کاتب وی بود و پس از سقوط اربل به دست [[مغول|مغولان]] <ref>رشیدالدین فضل الله، ج۲، ص۷۱۶</ref> به گفته خود در [[رجب]] ۶۶۰ به [[بغداد]] رفت و در زمان [[عطاملک جوینی|علاءالدین عطاملک جوینی]] (حاکم بغداد در آن زمان) در دیوان انشا به دبیری پرداخت.<ref>ابن شاکر کتبی، ج۳، ص۵۷؛ صفدی، ج۲۱، ص379؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۳۴۱</ref> | ||
اربلی در بغداد از اطرافیان عطاملک جوینی <ref>بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، ص۴۷</ref> و در سفر و حضر همراه او بود و در منزلی مشرف بر [[دجله]] و معروف به «دیوان شرابی» اقامت داشت و بیشترین آثار خود را در همین زمان تألیف کرد و در ۶۷۸ تعمیر مسجدی معروف به [[جامع باب السیف]] را عهده دار گشت.<ref>بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، ص۸۵ـ۸۶، مقدمه جبوری، ص۱۴؛ وصّاف حضره، ص۱۰۴؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، | اربلی در بغداد از اطرافیان عطاملک جوینی <ref>بهاءالدین اربلی، التذکره الفخریه، ص۴۷</ref> و در سفر و حضر همراه او بود و در منزلی مشرف بر [[دجله]] و معروف به «دیوان شرابی» اقامت داشت و بیشترین آثار خود را در همین زمان تألیف کرد و در ۶۷۸ تعمیر مسجدی معروف به [[جامع باب السیف]] را عهده دار گشت.<ref>بهاءالدین اربلی، رساله الطیف، ص۸۵ـ۸۶، مقدمه جبوری، ص۱۴؛ وصّاف حضره، ص۱۰۴؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۲۷۷ـ۲۷۸، ۳۶۶</ref> | ||
===سعایت دشمنان=== | ===سعایت دشمنان=== | ||
در ۶۸۰ به سعایت دشمنان، اباقاخان مغول، پسر [[هلاکوخان]]، (حکومت: ۶۶۳ـ۶۸۰) به جوینی بدبین شد و دستور داد که جوینی و برخی همراهانش، از جمله اربلی، را به اردوی او در [[همدان]] ببرند، ولی پیش از آنکه آنان به همدان رسند در گردنه [[اسدآباد]] خبر فوت خان مغول منتشر شد و پس از وی تکودار احمد، برادر اباقاخان، ایلخان شد و جوینی مجدداً به حکومت [[بغداد]] گماشته شد و اربلی همچنان با او بود تا اینکه جوینی در ۶۸۱ درگذشت.<ref>وصّاف حضره، | در ۶۸۰ به سعایت دشمنان، اباقاخان مغول، پسر [[هلاکوخان]]، (حکومت: ۶۶۳ـ۶۸۰) به جوینی بدبین شد و دستور داد که جوینی و برخی همراهانش، از جمله اربلی، را به اردوی او در [[همدان]] ببرند، ولی پیش از آنکه آنان به همدان رسند در گردنه [[اسدآباد]] خبر فوت خان مغول منتشر شد و پس از وی تکودار احمد، برادر اباقاخان، ایلخان شد و جوینی مجدداً به حکومت [[بغداد]] گماشته شد و اربلی همچنان با او بود تا اینکه جوینی در ۶۸۱ درگذشت.<ref>وصّاف حضره، ص۱۰۴ـ۱۰۵؛ بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۸ ـ۹</ref> | ||
در ۶۸۷ [[سعدالدوله]] یهودی موصلی ـ وزیر ارغون خان ـ مسلمانان را بسیار آزار کرد، و اربلی نیز مدتی از کار برکنار شد تا اینکه سعدالدوله در ۶۹۰ به قتل رسید.<ref>علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۶؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۴۵۴</ref> اربلی سالهای آخر عمر خود را خانه‌نشین شد و به تألیف پرداخت.<ref>علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۶، ۱۳؛ فرّوخ، ج۳، ص۶۶۲</ref> | در ۶۸۷ [[سعدالدوله]] یهودی موصلی ـ وزیر ارغون خان ـ مسلمانان را بسیار آزار کرد، و اربلی نیز مدتی از کار برکنار شد تا اینکه سعدالدوله در ۶۹۰ به قتل رسید.<ref>علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۶؛ ابن فوطی، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه فی المائه السابعه، ص۴۵۴</ref> اربلی سالهای آخر عمر خود را خانه‌نشین شد و به تألیف پرداخت.<ref>علی بن عیسی بهاءالدین اربلی، ترجمه المناقب، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۶، ۱۳؛ فرّوخ، ج۳، ص۶۶۲</ref> | ||