قبرستان باب‌الصغیر
قبرستان باب الصَغیر از قبرستان‌های مهم و قدیمی دمشق و مدفن برخی فرزندان امامان شیعه، صحابه و تابعین. قدمت باب الصغیر به نخستین سال‌های ورود اسلام به سرزمین شام می‌رسد. مقام رؤوسالشهداء (مدفن سرهای شهدای کربلا) در نزدیکی باب الصغیر واقع شده و بر اهمیت آن افزوده است. برخی از اندیشمندان، زهّاد و پادشاهان مشهور نیز در این قبرستان دفن شده‌اند.
تاریخچه، موقعیت و اهمیت
قبرستان باب الصغیر یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های دمشق است که تاریخچه آن به سال‌های نخستین ورود اسلام به این سرزمین برمی‌گردد. این قبرستان در نزدیکی یکی از دروازه‌های قدیمی شهر دمشق با نام باب الصغیر واقع شده است. اهمیت آن به جهت مقبره برخی صحابه، فرزندان ائمه، تابعین، اندیشمندان، زهاد و سلاطین مشهور در آن است.
مشاهیر مدفون
در منابع تاریخی به وجود قبور شخصیت‌هایی در این قبرستان اشاره شده است که امروزه نشانی از آنها به چشم نمی‌خورد، از جمله می‌توان به قبور محمد بن عمر بن علی(ع)، همسر وی خدیجه دختر امام زین‌العابدین(ع) و ام‌الحسن دختر جعفر بن حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب اشاره کرد.[۱] از سوی دیگر، در منابع تاریخی، از برخی زیارتگاه‌های کنونی نامی برده نشده است، مانند مزارات عبدالله بن زین‌العابدین(ع)، عبدالله بن امام جعفر صادق(ع) و زیارتگاه سرهای شهدای کربلا.[۲]
مدفن سرهای شهدای کربلا
در کنار باب الصغیر زیارتگاه مدفن سرهای ۱۶ تن از شهدای کربلا قرار دارد که اسامی آنها بدین شرح است: عباس، عبدالله، محمد، جعفر، عثمان و عمر فرزندان امام علی(ع)، علی‌اکبر و عبدالله فرزندان امام حسین(ع)، قاسم بن حسن، جعفر بن عقیل، محمد بن مسلم بن عقیل، عون بن عبدالله بن جعفر، حبیب بن مظاهر، عبدالله بن عقیل، عبدالله بن عوف و حر بن یزید.[۳] اما سید محسن امین، با استناد به کتیبه‌ای که پس از سال ۱۳۲۱ق در این زیارتگاه دیده که در آن تنها نام سه تن از شهدای کربلا برده شده بود، اینجا را مدفن سرهای سه تن از شهدای کربلا یعنی حضرت عباس، علی‌اکبر و حبیب بن مظاهر دانسته است.[۴] [یادداشت ۱]
زیارتگاه سرهای شهدا دارای صحن مستقل و از محوطه قبرستان کاملاً جداست. بنا در میان صحن قرار دارد و برروی قبر، ضریحی نقره‌ای از سوی داعی شیعیان اسماعیلی بهره هند نصب شده است. در داخل ضریح، شانزده عمامه پارچه‌ای به نشانه شانزده سر شهدای کربلا وجود دارد. ضلع شرقی صحن، متصل به صحن مسجدِ نسبتاً جدیدی است که در شبستان آن محرابی منتسب به امام زین‌العابدین (ع) وجود دارد. در داخل صحن نیز چاه آبی وجود دارد که به باور زائران، با آب آن سرهای شهدای کربلا شستشو داده شده است.[۵]
همچنین در نزدیکی محل دفن سرهای شهدا مسجد امام زین‌العابدین، قدیمی‌ترین مسجد دمشق قرار دارد که اسیران کربلا در آن اقامت داشتند.[۶]
پانویس
- ↑ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ۱۹۹۵ق، ج۲، ص۴۶۸.
- ↑ خامه‌یار، زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب ائمه (ع) در سوریه، ۱۳۹۰ش، ص۸۷-۱۲۶.
- ↑ حسینی جلالی، مزارت اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۶.
- ↑ فهری، مراقد اهل البیت، ۱۴۲۸ق، ص۳۹-۴۰.
- ↑ قبرستان باب الصَغیر، سایت حج و زیارت.
- ↑ حسینی جلالی، مزارت اهل البیت و تاریخها، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۸.
یادداشت
- ↑ بنابر نقلی قبیله‌ی حر (بنی‌تمیم) از جداشدن سر حر بن یزید ریاحی جلوگیری کردند. ر.ک به: سماوی، إبصار العین، ۱۴۱۹ق، ص۲۲۰
منابع
- حسینی جلالی، محمدحسین، مزارات اهل البیت و تاریخها، مؤسسه اعلمی، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- حموی بغدادی، یاقوت، معجم البلدان، دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م.
- سماوی، محمد بن طاهر، إبصار العین فی أنصار الحسین علیه‌السلام، قم، انتشارات دانشگاه شهید محلاتی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق
- فهری، سید اجمد، مراقد اهل البیت فی الشام، مکتب الامام الخامنئی، سوریه، ۱۴۲۸ق.
- زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب ائمه (ع) در سوریه نوشته احمد خامه‌یار فصلنامه وقف میراث جاویدان، شماره ۷۶، زمستان ۱۳۹۰ش.
پیوند به بیرون