ثواب الاعمال و عقاب الاعمال (کتاب)

کتاب ثواب الاعمال

ثوابُ الأعمال و عقابُ الأعمال، به زبان عربى، اثر شیخ صدوق، ابو جعفر، محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى(متوفای 381 ق)، از چهره‏ هاى برجسته شيعه در قرن چهارم هجرى است. شيخ صدوق، در اين كتاب، روايات فراوانى را در بيان اعمال پسنديده و پاداش اعمال نيک (ثواب الاعمال) و اعمال ناپسند و مجازات اعمال بد انسان (عقاب الاعمال) آورده است. این کتاب همواره مورد توجه همگان بوده و از مهم ترین آثار حدیثی شیعه به شمار می آید.

درباره مؤلف

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، از بزرگ ترین علمای قرن چهارم هجری قمری بوده است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق. بوده است و در ۳۸۱ق. درگذشت و در ری مدفون شد. وی بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم بود. او حدود ۳۰۰ اثر علمی از خود بجا گذاشته بوده است که بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر اوست.

مقالهٔ اصلی: شیخ صدوق

انگیزه نگارش

مؤلف، در باره انگيزه نگارش كتاب مى ‏نویسد: آنچه مرا به تأليف اين كتاب فراخواند، چيزى نبود جز اين فرمايش پيامبر( ص) که «راهنما بر انجام عمل نيک، مانند انجام دهنده آن است» و آن را، «ثواب الاعمال» نام نهادم به اميد آنكه خداوند مرا از پاداش آن محروم نفرمايد و به جز اميد به پاداش الهى و خوشنودى خداوند سبحان چيز ديگرى مقصود من نبوده است.

روش تألیف

كتاب، داراى دو بخش است؛ بخش اول، با عنوان «ثواب الاعمال»، شامل 788 حديث است كه در ضمن 389 عنوان، به ‏صورت ثواب ذكر شده است و بخش دوم، با عنوان «كتاب عقاب الاعمال»، شامل 331 حديث است كه در ضمن 131 عنوان، به‏ صورت عقاب تنظيم گرديده است.

عناوین کتاب

• بخش اول( كتاب ثواب الاعمال)، شامل عناوين متعددى است از قبيل:

ثواب كسى كه «لا اله الا الله» بگويد؛ ثواب كسى كه صد مرتبه «لا اله الا الله» بگويد؛ ثواب عاقل؛ ثواب مسواک زدن؛ ثواب تجديد وضو؛ ثواب رفت و آمد به مساجد؛ ثوابى كسى كه قرآن، حديث او و مسجد، خانه او شود؛ ثواب نماز در مسجد الحرام؛ ثواب سجده شکر؛ ثواب كسى كه قبر امام حسین(ع) را زیارت كند؛ ثواب قارى قرآن؛ ثواب طالب علم؛ ثواب جهاد در راه خدا؛ ثواب هم‏نشينى با اهل دين؛ ثواب شاد كردن دل مؤمن؛ ثواب صدقه و...

• بخش دوم( كتاب عقاب الاعمال)، نيز شامل عناوين مختلفى است، مانند:

عقاب كسى كه فرمان خدا را سبک و حقير بشمارد؛ عقاب كسى كه اهل بيت پيامبر را خشمگين نمايد؛ عقاب قدریه؛ عقاب كسى كه بر ناتوانى بگذرد و او را يارى نكند؛ عقاب كسى كه نماز خود را سبک بشمارد؛ عقاب خوردن مال يتيم؛ عقاب كسى كه زکات واجب را ترک كند؛ عقاب كسى كه مؤمنى را خوار نمايد؛ عقاب قسم دروغ؛ عقاب حاکم ستمگر؛ عقاب ترک امر به معروف و نهی از منکر؛ عقاب قطع رحم؛ عقاب خودبينى و...

ویژگی های کتاب

• ترغیب مردم به کسب فضایل اخلاقی و انجام واجبات و ترک محرمات
• کنار هم قرار گرفتن احادیث یک موضوع و تفاوت بین ثوابهای ذکر شده
• بررسی سندی کتاب.

اعتبار و جایگاه کتاب

اين كتاب، مانند ديگر كتاب‏هاى شيخ صدوق، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايى شيعه به شمار مى ‏آيد و روايات آن، در بسيارى از مجموعه ‏هاى روايى بزرگ شيعه، مانند بحارالانوار و وسائل الشیعة و... نقل شده و به آنها استناد شده است.

نسخ

1. نسخه‏ اى در كتاب‏خانه سيد جلال الدين ارموى، مشهور به محدث ارموی كه تاريخ نگارش آن، 1056 ق و به خط محمد تقى شيرازى ابن نظام الدين بن محمود انصارى مى ‏باشد.
2. نسخه ‏اى در كتاب‏خانه سيد جلال الدين ارموى كه تاريخ نگارش آن، 1069 ق و به خط محمد مؤمن ابهرى است.

ترجمه و چاپ

این کتاب توسط مترجمان متعددی به فارسی ترجمه شده و دارای چاپ های سنگی و حروفی بسیاری است. این کتاب در سال 1364 ش با تحقیق سید حسن خرسان توسط منشورات رضی در قم به چاپ رسید.

پیوند به بیرون

آشنایی با منابع دست اول شیعه (ثواب الاعمال و عقاب الاعمال)

منابع

• صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، رضی، 1368 ش.