مسیلمه کذاب

مسیلمه کذاب
از مدعیان دروغین پیامبری
	نقاشی روبه‌رو شدن فرستادگان مسیلمه کذاب با پیامبر در کتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونی در نسخه‌ای (کتابت ۷۰۷ق)
اطلاعات کلی
نام کامل	مُسَیلَمة بن ثُمامَة بن کبیر بن حبیب حَنَفی وائِلی
لقب/کنیه	ابوثمامه
شهرت	مسیلمه كذاب
نسب	قوم بنی‌حنیفه، قبیله‌ای در یمامه
وفات	کشته شده در ربیع‌الثانی سال ۱۲ قمری توسط سپاهی به فرماندهی خالد بن ولید
اطلاعات دیگر
فعالیت‌ها	ادعای شراکت در نبوت با حضرت محمد(ص) در سال یازدهم قمری • بخشودگی نماز صبح و عشاء و حلال شمردن شراب و زنا برای پیروان خود

مُسَیلَمة بن ثُمامَة حَنَفی وائِلی معروف به مسیلمۀ كَذَّاب (کشته‌شده در ۱۲ق)، در ۱۰ق ادعای پیامبری کرد. و در سال ۱۲ق در نبرد با سپاه خالد بن ولید در جنگ یمامه کشته شد.

مسیلمه پیامبریِ حضرت محمد(ص) را می‌پذیرفت و مدعی بود در نبوت با او شریک است. او زنا و شراب را بر پیروان خود حلال کرد و نماز را از آنان برداشت. همچنین می‌خواست برخی از معجزات پیامبر (ص) را تکرار کند اما کارهایش واژگونه می‌شد.

مسیلمه با سجاح دختر حارث تمیمی که او نیز ادعای نبوت کرد، ازدواج کرد و مهریه‌اش را بخشودگی نماز صبح و عشاء برای پیروانشان قرار داد.

نام، نسب و لقب

مسیلمه از قوم بنی‌حنیفه، قبیله‌ای در یمامه بود ودر قریه ای به نام جبیله به دنیا آمد نام او مسیلمة بن ثمامة بن کبیر بن حبیب حنفی وائلی^[۲] و کنیه‌اش ابوثمامه است.^[۳] در دوران جاهلیت رحمان لقب داشت و به رحمان یمامه شناخته می‌شد.^[۴]

اسم او را هارون و مسلمه نیز گفته‌اند. گفته شده، نام او مسلمه بوده و پس از ادعای نبوت مسلمانان به جهت تحقیر او را مسیلمه (مسلمان کوچک) می‌خواندند.^[۵]

ادعای پیامبری

مسیلمه در سنة الوفود (۹ق)، همراه بزرگان طایفه خود از یمامه به مدینه رفت. در مورد ملاقات آن‌ها با پیامبر اسلام(ص) دو نقل وجود دارد:

مسیلمه با همراهانش به ملاقات پیامبر(ص) رفت. او می‌گفت: اگر محمد مرا جانشین خود قرار دهد، از او تبعیت می‌کنم. پیامبر که تکه‌ای از شاخه نخل در دست داشت فرمود: «اگر چیزی که در دست من است را درخواست کنی، به تو نخواهم داد. در کار خود با آنچه خدا برایت در نظر گرفته دشمنی مکن و اگر رويگردان شوى خداوند دنباله‌ات را خواهد بريد».^[۶]

مسیلمه در مدینه نگهبان بارهای همراهان بود و نزد پیامبر(ص) نرفت.^[۷] آنان پس از اظهار اسلام آوردن به پیامبر گفتند که ما یکی از همراهان خود را مراقب بارها نهاده‌ایم. پیامبر دستور داد هر چه به نمایندگان می‌دهند به مسیلمه نیز بدهند.^[۸]

او پس از بازگشت به وطن ادعای پیامبری کرد^[۹] و در سال یازدهم قمری در نامه‌ای به پیامبر اکرم(ص)، مدعی شد که در نبوت با آن حضرت شریک است. رسول خدا(ص) در پاسخ او را مسیلمه کذّاب خواند.^[۱۰] و حبیب بن زید بن عاصم را به سوی وی فرستاد، اما چون حبیب، پیامبری مسیلمه را تأیید نکرد، مسیلمه او را به شهادت رساند.^[۱۱] پس از رحلت پیامبر(ص) زمینه برای مسیلمه فراهم شد و عده‌ای را در اطراف خویش جمع کرد و به تقلید از قرآن، کلماتی با نثر مُسجّع(موزون) می‌ساخت و بر آنان عرضه می‌کرد؛^[۱۲] از جمله:

«يا ضِفدَع بنت ضفدعين! نِقِّى ما تُنقِّين، اعلاک فی الماء و اسفلک فی الطین، لا الشاربَ تَمنَعِین و لا الماءَ تُکَدِّرِین؛ اى قورباغه، دختر دو قورباغه، آنچه برمی‌گزینی پاکیزه است؛ نيمى از تو در آب است و نيمى در گِل؛ نه مانع آب خوردن کسی می‌شوی و نه آب را گل‌آلود مى‌كنى.»^[۱۳]

جاحظ، از ادیبان معتزلی در قرن دوم و سوم هجری قمری، متاثر از شدت ضعف این عبارت آورده است:‌ نمی‌دانم چه چیزی باعث شده که مسیلمه اسم قورباغه را بیاورد و آن را جزو قرآنی که گمان داشته بر او فرود آمده، قرار دهد؟!^[۱۴]

شریعت او

مسیلمه با سجاح دختر حارث تمیمی که او نیز ادعای نبوت کرده بود، ازدواج کرد^[۱۵] و مهریه او را بخشودگی نماز صبح و عشاء برای پیروانشان قرار داد.^[۱۶]
او شراب و زنا را برای پیروان خود حلال کرد و نماز را از آنان برداشت اما به نبوت پیامبر اسلام گواهی می‌داد.^[۱۷]

معجزات واژگونه

بر پایه برخی گزارش‌ها مسیلمه می‌خواست برخی از معجزات پیامبر(ص) را تکرار کند اما کارهایش واٰژگونه می‌شد. او آب دهان خود را در چاهی انداخت؛ آب آن خشک شد. کودکی را نزدش بردند تا برایش دعا کند؛ چون دست بر سرش کشید، کچل شد، آب وضویش را در باغی ریختند؛ دیگر آنجا گیاه نرویید. دست بر چشم کسی کشید نابینا شد.^[۱۸]

مرگ

در سال ۱۲ق^[۱۹] ابوبکر سپاهی به فرماندهی خالد بن ولید، راهی یمامه کرد،^[۲۰] خالد در عقرباء، با مسیلمه و یارانش جنگید. مسیلمه در ربیع الثانی سال ۱۲ق کشته شد.^[۲۱] در کشتن او وحشی بن حرب (قاتل حمزة بن عبدالمطلب ) عبدالله بن زید بن عاصم و ابودجانه نقش داشتند.^[۲۲] البته وَحشی بن حرب^[۲۳] و عبدالله بن زید بن عاصم^[۲۴] نیز به طور جداگانه قاتل وی معرفی شده‌اند.

پانویس

↑ «قدیمی‌ترین تصویر از پیامبر(ص) و مباهله کجاست + تصاویر»، خبرگزاری فارس.
↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۶.
↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۰۹.
↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶
↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۳.
↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۳۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۶.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۶-۵۷۷.
↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶.
↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۴۶
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۲۰؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۴۳.
↑ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶.
↑ مقریزی، امتاع الأاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۵۲۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۸۴.
↑ جواهری، پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی، ۱۳۹۷ش، ص۳۵۵.
↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۴۴.
↑ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۷.
↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۲۷.
↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۹۴.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۹.
↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۳۱.
↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۹۶
↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۶۶۲.
↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۴۷.

منابع

ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمدالبجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی سقا و ابراهیم ابیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق الناصر، محمد زهیر بن ناصر، دمشق، دار طوق النجاة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
جواهری، سید محمدحسن، پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۷ش.
زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۸۹م.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
«قدیمی‌ترین تصویر از پیامبر(ص) و مباهله کجاست + تصاویر»، خبرگزاری فارس، درج مطلب ۱۳ مرداد ۱۴۰۰ش، مشاهده ۲ خرداد ۱۴۰۲ش.
مقریزی، تقی‌الدین، إمتاع الأاسماع، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.

[1] «قدیمی‌ترین تصویر از پیامبر(ص) و مباهله کجاست + تصاویر»، خبرگزاری فارس.

[2] زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶.

[3] ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۶.

[4] زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۰۹.

[5] زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶

[6] بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۲۰۳.

[7] یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۳۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۶.

[8] ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۶-۵۷۷.

[9] زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶.

[10] طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۴۶

[11] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۲۰؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۴۳.

[12] زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۲۶.

[13] مقریزی، امتاع الأاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۵۲۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۸۴.

[14] جواهری، پاسخ به شبهات اعجاز و تحدی، ۱۳۹۷ش، ص۳۵۵.

[15] ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۴۴.

[16] ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲.

[17] ابن هشام، السیرة النبویه، دارالمعرفه، ج۲، ص۵۷۷.

[18] ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳۲۷.

[19] ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۹۴.

[20] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۹.

[21] یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۳۱.

[22] ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۹۶

[23] ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۶۶۲.

[24] ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۴۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]