آیه ۱۱ سوره قلم
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| شماره آیه | ۱۱ |
| جزء | ۲۹ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | به قولی در رابطه با ولید بن مغیره نازل شده است. |
| مکان نزول | مکه |
| درباره | عیب‌جویی و سخن‌چینی |
آیه ۱۱ سوره قلم عیب‌جویی[۱] و سخن‌چینی[۲] را از صفاتِ دشمنانِ دین معرفی می‌کند.[۳] علامه طباطبایی این دو صفت را از صفات رذیله اخلاقی برشمرده است.[۴] واژه نمیم (سخن‌چینی) تنها یکبار در قرآن، آیه ۱۱ سوره قلم، به‌کار رفته است.[۵]
دو تعبیر عیب‌جویی و سخن‌چینی در این آیه، مرتبط با آیه قبل بوده و چنین معنا شده که پیامبر به سوگند افراد عیب‌جو و سخن‌چین اعتنا نکند.[۶] برخی این آیات را نازل شده در مورد ولید بن مغیره دانسته‌اند.[۷]
«هَمَّاز» به معنای عیب‌جویی است که بر دیگران طعنه می‌زند[۸] و با کلام و عمل خود موجب ناراحتی آنان می‌گردد.[۹]
هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِیمٍ
آنکه عیب جوست، و برای سخن چینی در رفت و آمد است
آیه ۱۱ سوره قلم
«مَشَّاءٍ بِنَمِیمٍ» فردی است که برای سخن‌چینی میان مردم می‌رود[۱۰] تا دشمنی و ناراحتی ایجاد کند.[۱۱] این افراد گفتارهای دیگران را برای بدگویی نقل می‌کنند.[۱۲] دوستی و مهربانی در میان مردم را از بین می‌برند و فتنه را زنده می‌کنند.[۱۳] این عمل را از گناهان بزرگ و خطرناک‌ترین آن‌ها دانسته‌اند؛ زیرا موجب از بین رفتن وحدت جامعه و پاکی در آن می‌شود.[۱۴] به این افراد دوبِهَم‌زَن نیز گفته می‌شود.[۱۵]
پیامبر اسلام افرادی که برای سخن‌چینی به میان مردم بروند را در کنار کسانی که میان دوستان جدایی بیندازند و افرادی که برای انسان‌های خوب عیب‌جویی کنند، از بدترین مردمان دانسته است.[۱۶] همچنین امام صادق(ع) فردی که برای سخن‌چینی به میان مردم برود و شراب‌خوار و خونریز را از افرادی دانسته که وارد بهشت نخواهند شد.[۱۷]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۸۵.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۵۷۹.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۳۷۲.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۳۷۲.
- ↑ قرشی، قاموس القرآن، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۱۱۴.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۳، ص۱۳۱.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۹، ص۳۷۵.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۲۰۹.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۶، ص۲۱۰.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۶۰۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۳۸۵.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۲۰۹.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۶، ص۲۱۱.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۶، ص۲۱۱.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۳، ص۱۳۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۱۰۸.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۸۰.
منابع
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دارالعلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.
- کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دارمحبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.