اجل معلق
اَجَل مُعَلََّقْ، مرگی که زمان آن نامعین و تغییرپذیر است. اجل معلق در برابر اجل حتمی است. بر پایه منابع اسلامی، اموری همانند صدقه، صله‌رحم، خوش‌رفتاری با همسایگان، ترک گناه و زیارت امام حسین، مرگ انسان را به تأخیر می‌اندازند. برخی امور نیز باعث کوتاه‌شدن عمر می‌شوند، از جمله ارتکاب برخی از گناهان همانند زنا، آزار پدر و مادر، قسم دروغ، قطع رحم و ادعای امامت به دروغ.
واژه‌شناسی
واژه اجل در لغت به معنای «فرا رسیدن مدت» یا «پایان یافتن مدت» است.[۱] در اصطلاح به معنای زمان پایان‌یافتن زندگی انسان‌ها و دیگر موجودات و فرا رسیدن مرگ آن‌هاست.[۲] این واژه و مشتقات آن، ۵۶ مرتبه در قرآن به کار رفته است.[۳] طبق منابع اسلامی، اجل معلق در برابر اجل مسمی است. علامه طباطبایی می‌گوید اجل مسمی، مرگی است که زمان آن در ام‌الکتاب ثبت شده و غیر قابلتغییر است. اجل غیر مسمی در لوح محفوظ نوشته شده و زمان آن قابل تغییر است.[۴] در روایات، از اجل معلق با نام‌های «اجل مشروط»، «اجل اخترامی» و «اجل موقوف» نیز یاد شده است.
عوامل افزایش یا کوتاهی عمر
بر پایه آیات قرآن و احادیث، انجام‌دادن بعضی از کارها، باعث به تأخیر افتادن مرگ یا کوتاه‌تر‌شدن عمر انسان‌ها می‌شود.[۵] برخی از مفسران با استناد به آیه ۱۰ سوره ابراهیم و آیات دوم تا چهارم سوره نوح، معتقدند تقوا و ایمان به خدا و پیامبران، مرگ را به تأخیر می‌اندازد.[۶] از امام صادق(ع) نقل شده است که «کسانی که بر اثر گناهان خویش می‌میرند بیش از کسانی هستند که به مرگ طبیعی خود می‌میرند و کسانی که با نیکوکاری عمرشان طولانی می‌شود، بیش از کسانی هستند که به صورت طبیعی عمرشان زیاد می‌شود».[۷]
در روایات اسلامی، اموری همانند صدقه، صله رحم، خوش‌رفتاری با همسایگان، ترک گناه، زیارت امام حسین، تخفیف در دَین، شکر فراوان و قرائت سوره توحید پس از هر نماز از عوامل زیادشدن عمر انسان ذکر شدند.[۸] همچنین ارتکاب برخی از گناهان مانند زنا، آزار پدر و مادر، قسم دروغ و قطع ارتباط با بستگان، بستن راه مسلمانان و ادعای امامت به دروغ نیز از عوامل کوتاه‌شدن عمر انسان دانسته شدند.[۹]
در برخی از منابع اسلامی آمده که حضرت عیسی از کنار مراسم عروسی فردی عبور می‌کرد، فرمود این قوم فردا عزدار این عروس خواهند شد؛ اما فردای آن روز، عروس زنده ماند. پس از زنده ماندن او، عیسی(ع) و قومش نزد او رفته و گفتند دیشب چه کار خیری انجام داده‌ای، جواب داد به نیازمندی کمک کردم. عیسی(ع) به او گفت به اتاقت بازگرد و لباس‌هایت را بررسی کن. او برگشت و ماری را در لباس‌هایش پیدا کرد. فرمود این صدقه، از خطر این مار و مرگ شما جلوگیری کرده است.[۱۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ فیومی، مصباح المنیر، ۱۴۰۵ق، ص۶.
- ↑ سرمدی، «مدخل اجل» در دانشنامه قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ سرمدی، «مدخل اجل» در دانشنامه قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۴۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ش، ج۷، ص۱۰.
- ↑ دایرةالمعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ذیل واژه أجل.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ش، ج۱۲، ص۳۰.
- ↑ مَنْ يَمُوتُ بِالذُّنُوبِ اکْثَرُ ممَّنْ يَمُوتُ بِالْاجالِ وَ مَنْ يَعيشُ بِالْاحسانِ اکْثَرُ مِمَّنْ يَعيشُ بِالْاعْمار؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ش، ج۱۲، ص۳۰.
- ↑ دایرةالمعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ذیل واژه أجل.
- ↑ دایرةالمعارف قرآن کریم، ۱۳۸۲ش، ج۲، ذیل واژه أجل.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴، ص۲۹۰، به نقل از بیات، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آنها در روایات»، ص۳۰
منابع
- بیات، محمد حسین، «اجل معلق و اجل مسمی از منظر آیات و تجلی آنها در روایات»، در مجله سراج منیر، شماره ۲۲، بهار ۱۳۹۵ش.
- دایرةالمعارف قرآن کریم، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی- بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- سرمدی محمود، در دانشنامه قرآنی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، نشر ناهید-دوستان، ۱۳۷۷ش.
- طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- فیومی، احمدبن محمد، مصباح المنیر، قم، دارالهجرة، ۱۴۰۵ق.
