کشف المحجة لثمرة المهجة (کتاب)

کشف المحجة لثمرة المهجة

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید بن طاووس
موضوع	اخلاق
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	مکتب الاعلام الاسلامی
تاریخ نشر	۱۴۱۲ق

کشفُ المَحَجّة لِثَمَرة المُهجَة کتابی در وصایا و موعظه‌های اخلاقی به زبان عربی، نوشته سید بن طاووس(درگذشت ۶۶۴ق). این کتاب، حاوی مجموعه‌ای از وصایا و سفارش‌های رفتاری و اخلاقی ابن طاووس به فرزندانش محمد و علی است. کشف المحجه در ۱۵۹ فصل گردآوری شده است. فیض کاشانی، کتاب را تلخیص کرده و دو ترجمه فارسی نیز از آن عرضه شده است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید بن طاووس

سید رضی الدین علی بن موسی بن جعفر بن طاووس مشهور به سید بن طاووس، (۵۸۹-۶۶۴ق) از نوادگان امام حسن(ع) و امام سجاد(ع) از بزرگترین عالمان شیعه و نویسنده کتاب‌های بسیاری است. وی استاد بزرگانی همچون علامه حلی و پدر او (شیخ یوسف سدیدالدین) است. او به سبب اخلاق نیک و خصلت‌های اخلاقی بسیار، تقوا و مراقبه فراوان، حالات عرفانی و کراماتش به جمال العارفینمعروف و مشهور است.

نام کتاب

مؤلف در فصل ۱۳ می‌گوید که نام کتاب را «کشف المحجة لثمرة المهجة» نام‌گذاری کردم. وی همچنین دو نام دیگر «إسعاد ثمرة الفؤاد علی سعادة الدنیا و المعاد» و «کشف المحجة بأکف الحجة» را برای این کتاب ذکر می‌کند.

محتوای کتاب

سید بن طاووس در این کتاب که نگارش آن را در سال ۶۵۰ هجری آغاز کرده، تهرانی در الذریعه تاریخ نگارش کتاب را درسال ۶۴۹ق یعنی در۶۱ سالگی سید بن طاووس گزارش کرده در حالی که فرزندش ۶ ساله بوده است. ابواب را در ۱۵۹ فصل تنظیم نموده که هر بخش شامل شرح و توصیه‌هایی با مضامین تربیتی و اخلاقی است. سید ابن طاووس با استفاده از آراء تربیتی‌اش که برگرفته از قرآن، نهج‌البلاغه و اسلاف صالحه‌اش است اصول عقاید و فروع دین را به فرزندان خود می‌آموزد.

برخی فصول کتاب

مؤلف در فصل اول به بیان شرف نسب خویش پرداخته و در فصول بعدی به بیان سال ولادت، تولد دو فرزندش محمد و علی و نیز سال تألیف این کتاب و نیز علت اختصاص این کتاب به فرزندش محمد و غیره مبادرت ورزیده است.
در فصل پانزدهم راه‌های شناخت خداوند را بیان و در فصل بعد به دقت و تأمل در سه کتاب نهج البلاغة و کتاب مفضل بن عمرو و اِهلیلجه (کتاب طب روایی از امام صادق(ع)) سفارش اکید نموده است.
از بخش ۱۴۳ تا ۱۵۰ را به فواید علم فقه و معرفی کتب بزرگان و خودش در ابواب مختلفی پرداخته و در مورد عبادات پنجگانه نماز، زکات، روزه، حج و جهاد، مطالب مفید و عمیقی بیان می‌کند.

تلخیص و ترجمه

فیض کاشانی این کتاب را خلاصه نموده و بر بعضی از فقرات آن تعلیقاتی نگاشته است و این خلاصه را «تسهیل السبیل بالحجة فی انتخاب کشف المحجة لثمرة المهجة» نام نهاده است.تهرانی در الذریعه نام کتاب را «تسهیل السبیل فی الحجه» و تاریخ فراغت از نگارش را سال ۱۰۴۰قمری گزارش کرده است.
ترجمه فارسی این کتاب نیز از سوی چند تن از مترجمان از جمله اسدالله مبشری (درگذشت:۱۳۶۹ش)با عنوان «کشف المحجة یا فانوس» به چاپ رسیده است. ترجمه دیگر از محمدباقر شهیدی گلپایگانی با نام «برنامه سعادت» است.

نسخه‌های کتاب

• نسخه کتابخانه امام رضا(ع) در مشهد مقدس به شماره ۸۲۵۷ که به خط نسخ توسط محدث نوری نگاشته شده است.
• نسخه کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم به شماره ۴۰۹۶ که به خط نسخ محمد بن شمس الدین یحیی ابن جوینی حنفی در ۱۲ شوال سال ۸۹۳ق پایان یافته است.

منابع

• ابن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجة، تحقیق محمد حسّون، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
• کیخا، عصمت، میراث سیاسی: مباحث سیاسی در کشف المحجه سید بن طاووس، علوم سیاسی - دانشگاه باقرالعلوم(ع)، بهار ۱۳۸۳ - شماره ۲۵.
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.