مَفاتیحُ الحَیاة کتابی حدیثی درباره سبک زندگی اسلامی، اثر جمعی از نویسندگان حوزه علمیه قم با نظارت عبدالله جوادی آملی است. محققان برای تالیف این اثر، با بررسی بیش از شش هزار روایت، کوشیده‌اند احادیث را به صورت کاربردی برای استفاده عموم مردم و برای معنابخشی به زندگی انسانی و تصویر سبک زندگی اسلامی در ابعاد مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این کتاب بگنجانند. تعامل انسان با خود، همنوعان، مردم و نظام اسلامی، حیوانات و خلقت زیست‌محیطی پنج محور اصلی مفاتیح الحیات است. در بخش ضمیمه کتاب نیز فصولی همچون کارها در روزهای ماه قمری، سنت‌ها، اشارات زمان و اشارات سنت‌ها و نیز مباحثی همچون آئین نوروز، یلدا و چهارشنبه‌سوری، استخاره و تفأل مورد توجه قرار گرفته است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | عبدالله جوادی آملی |
| موضوع | حدیث |
| زبان | فارسی |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مرکز بین‌المللی نشر اسراء |
| تاریخ نشر | اردیبهشت سال ۱۳۹۱ش |
مفاتیح الحیات بیش از ۲۸۰ بار تجدید چاپ شده و به زبانهای مختلفی همچون عربی، ترکی، اردو، انگلیسی، ترکمنی ترجمه شده یا خواهد شد. این کتاب به عنوان پرفروش‌ترین کتاب ایران نیز شناخته شده است.
نویسندگان
نویسندگان این اثر گروهی از محققان و مدرسان حوزه علمیه قم به نام‌های محمدحسین فلاح‌زاده، یدالله مقدسی، سیدکمال‌الدین عمادی، محمود لطیفی و جعفر آریانی هستند که تحت نظارت آیت‌الله جوادی آملی به تالیف این اثر اشتغال داشته‌اند.[۱]
هدف کتاب
هدف جوادی آملی و محققان این اثر، ارایه کتابی کاربردی برای عموم مردم برای معنابخشی به زندگی انسانی در ابعاد مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بوده است.[۲] محققان برای تالیف این اثر بیش از شش هزار روایت را دیده و بررسی کرده‌اند.[۳] از امتیازات این کتاب می‌توان به مختصر و مفید بودن و همچنین فصل‌بندی خاص آن اشاره کرد.
جوادی آملی همچنین در مقدمه کتاب، پیام آن را نه فقط گشودن راه زندگی متمدنانه و متدینانه بشر، بلکه باز کردن رازِ مُهر شده کیفیت زندگی همه زندگان دانسته است.[۴]
محتوا
جوادی آملی در مقدمه مفاتیح الحیات تصریح کرده که این کتاب بر مبنای مباحث جهان‌شناسی، معرفت‌شناسی، تکالیف الهی انسان و بایدها و نبایدهای زندگی انسان الهی بوده است. وی با در نظر گرفتن مرحله چهارم از سیر عرفانی، بیان می‌کند که تمدن هر جامعه در آینه تدین آن ظهور می‌کند، سپس این ظهور را در ساحت مسائل روزمره اجتماعی و سیاسی در ترازوی تحلیل قرار می‌دهد.[۵]
نویسنده، در ادامه با بیان ضرورت حق‌مداری و نگاه عدالت‌مدارانه در پایه‌ریزی و بنیان‌گذاری یک تمدن متدینانه، زندگی الهی را شامل سه بخش جهان‌دانی، جهان‌داری و جهان‌آرائی عنوان نموده و این سه مرحله را مورد تبیین قرار می‌دهد. وی همچنین بنیان‌گذاری و پایه‌ریزی تمدن و جامعه دین‌مدار را متوقف بر سلامت و عدالت سه عنصر قانون‌گذار، هیات حاکم و مردم می‌داند و با اشاره به اصل جهان‌شمولی دین مبین اسلام از حیث کلیت و دوام، اقتضای برآورده شدن انتظار در این سه شأن را بررسی می‌نماید.[۶]
متن اصلی این کتاب شامل پنج بخش کلی است:
- تعامل انسان با خود
- تعامل انسان با همنوعان
- تعامل مردم و نظام اسلامی
- تعامل انسان با حیوان
- تعامل انسان با خلقت زیست‌محیطی.[۷]
تعامل انسان با خود
بخش نخست کتاب خود به ۱۲ فصل به شرح زیر تقسیم می‌شود:[۸]
- اهمیت تفکر و تدبر
- یادگیری و دانش‌اندوزی
- کار و تلاش
- حفظ تن و حُرمت اِضرار به نفس
- نظافت و بهداشت
- خوردن و آشامیدن
- لباس و پوشش
- زینت و آراستگی
- مسکن و امکانات زندگی
- مسافرت
- خواب و بیداری
- تفریحات سالم و ورزش
تعامل انسان با همنوعان
بخش دوم کتاب شامل ۶ فصل است:[۹]
فصل شهروندان این بخش، یکی از مهم‌ترین و حجیم‌ترین فصول این کتاب است که در آن دستورالعمل‌ها و احادیث بسیاری درباره چگونگی تعامل با همسایگان و همشهری‌ها درج شده است. در این فصل همچنین نحوه تعامل و برخورد با معلمان، مدرسان، عالمان و دانشمندان، خانواده‌های مصیبت‌دیده در شهر و در نهایت شیوه‌های برخورد با جوانان و سالمندان، همراه با احادیث و روایت‌های مستند و صحیح، شرح و توضیح شده است.
تعامل مردم و نظام اسلامی
این فصل از چهار بخش تشکیل شده است:[۱۰]
- نظام سیاسی: اهمیت تشکیل نظام اسلامی و نیاز به حاکم عادل
- نظام اجتماعی
- شهرسازی و شهرداری
- امور اقتصادی
تعامل انسان با حیوان
بخش چهارم شامل سه فصل و بدین ترتیب است:[۱۱]
- نگهداری از حیوان
- بهره‌گیری از حیوان
- حقوق حیوان
در فصل نخست نام حیواناتی چون گوسفند، شتر، اسب، گربه، خروس و نوعی از کبوتر، به عنوان حیواناتی که نگهداری از آن‌ها در احادیث توصیه شده، درج شده است.
تعامل انسان با خلقت زیست محیطی
این فصل کتاب، مسائل عمیق و نوین تعامل انسان با محیط زیست از دیدگاه روایات را مورد تدقیق قرار داده و شامل ۹ بخش است:[۱۲]
- محیط زیست
- آب و هوا و خاک حاصلخیز
- درختکاری و جنگل‌ها
- فضای سبز و مراتع
- باد و باران
- نهرها و دریاها
- راه‌ها و جاده‌ها
- مواد سوختی
- گردشگری و دیدار شگفتی‌های تاریخی و طبیعی
خاتمه
بخش خاتمه کتاب نیز شامل فصولی چون کارها در روزهای ماه قمری، سنت‌ها، اشارات زمان و اشارات سنت‌ها می‌شود. این بخش از کتاب حاوی مباحثی چون آئین نوروز، یلدا و چهارشنبه سوری است. همچنین در این خاتمه مباحثی در مورد استخاره و تفأل عنوان گردیده است.[۱۳] نویسنده کتاب شب نشینی و دید و بازدید و صله رحم را به عنوانِ سنت‌های خوبِ شب یلدا نام برده و بهره‌گیری علمی از فرصت آن با طرح مسائل علمی و تاریخی را توصیه کرده و یادآور شده که مؤمنان در چنین فرصت‌هایی با زوایای زندگی و سیره معصومان علیهم السلام در جهت رشد و کمال علمی و معنوی آشنا شوند. [۱۴]
سبک کتاب
سبک مفاتیح الحیات در ارائه مطالب شبیه به سبکی است که شیخ صدوق در ثواب الاعمال و عقاب الاعمال و همچنین مجلسی در حلیة المتقین به کار برده‌اند.[۱۵] با این حال تفاوت‌های بسیاری در رویکرد این آثار به چشم می‌خورد؛ مفاتیح الحیات بر خلاف کتاب‌های ذکر شده که حاصل تلاش‌های یک محدث بوده‌اند با نگاهی فقهی و مجتهدانه به موشکافی روایات پرداخته و علاوه بر نقل احادیث به بررسی درونمایه آن‌ها مبادرت ورزیده‌است. نگاه زمان‌شناسانه، سازگار و قابل تطبیق با وضعیت کنونی جهان، دیگر شاخصه مهمی است که این کتاب را از دیگر کتب متمایز می‌سازد.[۱۶]
گفته شده مفاتیح الحیات باید جلد دوم کتاب مفاتیح الجنان به‌شمار آید با این تفاوت که مفاتیح الجنان، کتاب دعا و ذکر است و مفاتیح الحیات کتاب آداب و سبک زندگی.[۱۷]
چاپ و ترجمه
مفاتیح الحیات برای نخستین بار در اردیبهشت سال ۱۳۹۱ش در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از سوی مرکز نشر اسرا در ۷۷۶ صفحه رونمایی شد.[۱۸] این اثر با استقبال گسترده همراه شد و تا اردیهبشت سال ۱۳۹۷ش، طی ۲۸۸ بار تجدید چاپ، یک میلیون و پانصد هزار نسخه از آن منتشر شده‌است.[۱۹] به گفته مدیر مرکز چاپ و نشر مرکز اسرا، این کتاب به عنوان پرفروش‌ترین کتاب ایران طی چهل سال پس از انقلاب اسلامی ایران شناخته شده‌است.[۲۰] این کتاب از سال ۹۴ در قطع کوچک‌تری (قطع جیبی) نیز به چاپ رسید.
این کتاب تاکنون به زبانهای عربی،[۲۱] اردو،[۲۲] ترکمنی[۲۳] ترجمه شده‌است و قرار است به زبانهای دیگری همچون انگلیسی، ترکی، روسی، فرانسوی، پشتو و میانماری، تائی[۲۴] و اندونزیایی[۲۵] نیز ترجمه شود.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «مفاتیح‌الحیات به چاپ ۱۹۰ رسید/ توزیع هفته آینده انجام می‌شود»، خبرگزاری ایکنا.
- ↑ «سیر پژوهشی و آماده‌سازی کتاب مفاتیح الحیات»، وبگاه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا.
- ↑ «سیر پژوهشی و آماده‌سازی کتاب مفاتیح الحیات»، وبگاه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا.
- ↑ جوادی آملی، مفاتیح الحیاه، ۱۳۹۱ش، ص۵۸.
- ↑ جوادی آملی، مفاتیح الحیاه، ۱۳۹۱ش، ص۴۴.
- ↑ جوادی آملی، مفاتیح الحیاه، ۱۳۹۱ش، ص۴۴- ۴۵.
- ↑ جوادی آملی، مفاتیح الحیاه، ۱۳۹۱ش، ص۵ - ۳۰.
- ↑ تعامل انسان با خود، بنیاد اسرا.
- ↑ تعامل انسان با همنوعان، بنیاد اسرا.
- ↑ تعامل مردم و نظام اسلامی، بنیاد اسرا.
- ↑ تعامل انسان باحیوان، بنیاد اسرا.
- ↑ تعامل انسان باخلقت زیست محیطی، بنیاد اسرا.
- ↑ جوادی آملی، مفاتیح الحیاه، ۱۳۹۱ش، ص۷۴۵ - ۷۶۵.
- ↑ جوادی آملی، مفاتیح الحیاة،۱۳۹۱ش.
- ↑ «مفاتیح الحیاة به زبانهای مختلف ترجمه می‌شود»، خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ آقایی، «معرفی کتاب: مفاتیح الحیاه»، فصلنامه علمی - تخصصی محفل.
- ↑ «مصاحبه اختصاصی با آیت الله استادی»، وبگاه بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسرا.
- ↑ «مفاتیح الحیات آیت الله جوادی رونمایی شد»، خبرگزاری تابناک.
- ↑ «مفاتیح الحیات در آستانه چاپ ۲ میلیون نسخه»، خبرگزاری رجانیوز.
- ↑ «مفاتیح الحیات در آستانه چاپ ۲ میلیون نسخه»، خبرگزاری رجانیوز.
- ↑ «مفاتیح الحیات آیت‌الله جوادی آملی به زبان عربی ترجمه شد»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «ترجمه کتاب مفاتیح الحیات آیت الله جوادی آملی در هند»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «عرضه جدیدی از ترجمه مفاتیح الحیات»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «ترجمه کتاب مفاتیح الحیات به ۱۰ زبان»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «کتاب مفاتیح الحیات به زبان اندونزیایی ترجمه می‌شود»، خبرگزاری مهر.
یادداشت
منابع
- جوادی آملی، عبدالله، مفاتیح الحیاه، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ ششم، ۱۳۹۱ش.
- «سیر پژوهشی و آماده‌سازی کتاب مفاتیح الحیات»، وبگاه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا.
- «مصاحبه اختصاصی با آیت الله استادی»، وبگاه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا.
- «معرفی کتاب: مفاتیح الحیاه»، فصلنامه علمی - تخصصی محفل (شماره هشتم)، زمستان ۱۳۹۱ش.
- «مفاتیح الحیات آیت الله جوادی رونمایی شد»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «مفاتیح‌الحیات به چاپ ۱۹۰ رسید/ توزیع هفته آینده انجام می‌شود»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۴ بهمن ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱ش.
- «مفاتیح الحیاة به زبانهای مختلف ترجمه می‌شود»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «مفاتیح الحیات در آستانه چاپ ۲ میلیون نسخه»، خبرگزاری رجانیوز، ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «مفاتیح الحیات آیت‌الله جوادی آملی به زبان عربی ترجمه شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «ترجمه کتاب مفاتیح الحیات آیت الله جوادی آملی در هند»، خبرگزاری مهر، ۱۴ مرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «عرضه جدیدی از ترجمه مفاتیح الحیات»، خبرگزاری تسنیم، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «ترجمه کتاب مفاتیح الحیات به ۱۰ زبان»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۰ دی ۱۳۹۶ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
- «کتاب مفاتیح الحیات به زبان اندونزیایی ترجمه می‌شود»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۴ تیر ۱۳۹۴ش، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۵ اسفند ۱۴۰۱.
پیوند به بیرون
- آیت الله جوادی آملی در دیدار با پژوهشگران مفاتیح الحیات
- سخنان آیت الله استادی در مراسم رونمایی از کتاب مفاتیح الحیاة
- مفاتیح الحیات؛ بنیاد اسراء