عزیز مصر

مقاله قابل قبول
رده ناقص
بدون جعبه اطلاعات
استناد ناقص
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از پوطیفار)

عزیز مصر یا پوطیفار (فوطیفار) در قرن‌های قبل از اسلام به ویژه در مصر، به نخست‌ وزیر، صدر اعظم پادشاه، فرمانده سربازان و خدمه درباریان می‌گفتند. در تورات او را رئیس نگهبانان، نیروهای امنیتی و مسئول زندان دانسته‌اند. این مقام از طرف شاه مصر به شخصی داده می‌شد. قرآن چهار مرتبه به عزیز اشاره کرده که دوبار به یوسف(ع) و دوبار منظور پوطیفار بوده است. داستان یوسف(ع)‌ و همسر عزیز مصر؛ زلیخا،‌ از داستان‌های معروف قرآن است.

تاریخچه

عزیز مصر یا پوطیفار (فوطیفار) در قرن‌های قبل از اسلام به ویژه در مصر، به نخست‌ وزیر، صدر اعظم پادشاه، فرمانده سربازان و خدمه درباریان می‌گفتند.[۱] در تورات او را رئیس نگهبانان، نیروهای امنیتی و مسئول زندان دانسته‌اند. این مقام از طرف شاه مصر به شخصی داده می‌شد.[۲] برخی فرعون مصر را با عزیز یکی دانسته‌اند؛ اما برخی این قول را صحیح ندانستند و آن را رد کرده‌اند.[۳]

در قرآن چهار مرتبه نام عزیز آمده، ولی به منصب او اشاره نشده است.[۴]

همسر پوطیفار

همسر عزیز مصر، زُلِیْخا بود که داستان او و حضرت یوسف(ع) در قرآن آمده است.[۵] به گزارش قرآن، زلیخا از حضرت یوسف کامجویی کرد، اما یوسف با دیدن برهان پروردگارش (رَأَیٰ بُرْهَانَ رَبِّهِ) سوی در گریخت.[۶] زلیخا خود را به یوسف رساند و پیراهنش را پاره کرد.[۷] جلوی در، یوسف و زلیخا با عزیز مصر روبه‌رو شدند.[۸] زلیخا و یوسف هر یک، دیگری را به خیانت متهم کردند.[۹] در آن هنگام فردی از خویشاوندان زلیخا شهادت داد که اگر پیراهن یوسف از پشت پاره شده باشد، یوسف راست گفته است؛[۱۰] از‌این‌رو عزیز مصر، یوسف را از گناه تبرئه و از او خواست از آن واقعه چشم‌پوشی کند.[۱۱] بر اساس برخی گزارش‌ها، شاهدی که به نفع یوسف شهادت داد، خواهرزادۀ سه ماهۀ زلیخا بود[۱۲] که به قدرت خدا به سخن در آمد.[۱۳] با این حال در گزارش‌های دیگر آن شاهد، مردی حکیم معرفی شده است.[۱۴] به گفته برخی مفسران، به درخواست زلیخا، یوسف به زندان انداخته شد.[۱۵]

زلیخا زنی زیبا، ثروتمند[۱۶] و بت‌پرست بود.[۱۷] او از همسرش صاحب فرزند نمی‌شد.[۱۸] بر اساس برخی منابع، پس از آن‌که زلیخا در دوران پیری توبه کرد و یکتاپرست شد، با دعای یوسف(ع) جوان شد و به ازدواج او در آمد.[۱۹] گفته شده از ازدواج آنها، دو فرزند به دنیا آمد.[۲۰] اما برخی پژوهشگران بر این باورند که این روایت‌ها به دلیل‌های مختلفی مانند اشکال داشتن سند و متن، قابل استناد نیست و محتوای آنها از تورات برگرفته شده است.[۲۱]

سریال یوسف پیامبر

تصویر جعفر دهقان در نقش عزیز مصر در مجموعه یوسف پیامبر.

سریال یوسف پیامبر به کارگردانی فرج الله سلحشور از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش شد و یکی از شخصیت‌های مطرح در این فیلم پوطیفار یا همان عزیز مصر به بازیگری جعفر دهقان بود.

پانویس

  1. انصاری، «عزیز مصر»، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۵۶.
  2. انصاری، «عزیز مصر»، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۵۶.
  3. طائفی فیجانی، «عزیز مصر کیست»، ۱۳۸۱ش، ص۶۲.
  4. سوره یوسف، آیات ۳۰-۵۱-۷۸-۸۸.
  5. اسدی، «زلیخا»، ص۴۱۶.
  6. سوره یوسف، آیه ۲۳-۲۵.
  7. سوره یوسف، آیه ۲۵.
  8. سوره یوسف، آیه ۲۵.
  9. سوره یوسف، آیه ۲۵-۲۶.
  10. سوره یوسف، آیه ۲۶-۲۷.
  11. سوره یوسف، آیه ۲۸-۲۹.
  12. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۴۷.
  13. قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۴۳.
  14. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۴۷.
  15. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۵۴؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۱۶۳.
  16. قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۷.
  17. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۴۵.
  18. کاشانی، تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ۱۳۳۶ش، ج۵، ص۲۸.
  19. فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۲.
  20. قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۹، ص۲۱۴.
  21. معارف و دیگران، «بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، ص۲۶.

منابع

  • اسدی، علی، «زلیخا»، در دایرة المعارف قرآن کریم، ج۱۴،‌ قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۵ش.
  • انصاری، مسعود، دانشنامه قرآن، تهران، انتشارات دوستان، انتشارات ناهید، ۱۳۷۷ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
  • قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
  • بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
  • شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
  • طائفی فیجانی، رضا، «عزیز مصر کیست»، در مجله بشارت، شماره ۳۰، تابستان، ۱۳۸۱ش.
  • کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، کتابفروشی محمد حسن علمی، تهران، ۱۳۳۶ش.
  • فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۶۴ش.
  • معارف، مجید و دیگران، «بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، در دو فصلنامه حدیث‌پژوهی، سال هفتم، شمارۀ سیزدهم، بهار و تابستان ۱۳۹۴.