غسالخانه

سالن غسالخانه بهشت زهرا در تهران

غَسّالخانه مکانی برای شستن، غسل‌دادن و کفن کردن مردگان است. لزوم رعایت مسائل شرعی، اصول بهداشتی و سبک زندگی شهری در جوامع مختلف انجام غسل میت در خانه‌ها را با مشکل مواجه کرده و مردم را به ساختن غسالخانه واداشته است.

گفته شده مسلمانان صدر اسلام تا مدتها مکان مخصوصی به نام غسالخانه نداشته و مردگان را در خانه یا جایی که دسترسی به آب داشت غسل می‌دادند. در غسالخانه‌های کنونی در شهرهای ایران قسمت‌هایی چون محل انتظار، سالن غسّال، ‌ دوش و رختکن، و سردخانه ساخته می‌شود.

فقیهان شیعه، احکام متعددی را در ارتباط با غسالخانه بیان کرده‌اند؛ امام خمینی فروش غسالخانه وقف شده و تبدیل آن به غسّالخانه بهتر را جایز ندانسته است. ناصر مکارم شیرازی خواندن نماز در غسالخانه را مکروه دانسته است.صافی گلپایگانی بنابر احتیاط واجب و حسین نوری همدانی غسل میت با دستگاه‌های مکانیزه و بدون دخالت انسان را کافی ندانسته‌اند؛ ولی مکارم شیرازی و علوی گرگانی در صورت رعایت مسائل شرعی و نیت قربت مسئول دستگاه، فتوا به صحت آن داده‌اند.

تعریف و اهمیت

غسالخانه، مکانی برای شستن، غسل‌دادن، حنوط و کفن کردن مردگان است. غسالخانه مجهز به تابوت و تخته یا سنگ مرده‌شورخانه می‌باشد و در کنار بیشتر قبرستان‌ها وجود دارد. غَسّال، صیغه مبالغه از واژه غَسل(شستن) و در اصطلاح به کسی گفته شده که شغلش شستن و غسل دادن و کفن کردن مردگان است و در فارسی مرده‌شور یا مرده‌شوی نامیده شده است.سالن تطهیر و تطهیرکننده نام دیگری است که در سالیان اخیر برای غسالخانه و مرده شور بکار می رود.

فقیهان شیعه، غسل دادن میّت را از جمله واجبات کفایی پس از مرگ دانسته‌اند. لزوم رعایت مسائل شرعی، رعایت اصول بهداشتی و توسعه آپارتمان‌نشینی و سبک زندگی شهری در جوامع مختلف انجام غسل میت در خانه‌ها را با مشکل مواجه کرده و مردم را به ساختن غسالخانه واداشته است.

تاریخچه

گفته شده مسلمانان صدر اسلام تا مدتها مکان مخصوصی به نام غسالخانه نداشتند و مردگان را در خانه یا جایی که دسترسی به آب داشت غسل می‌دادند. با رواج ساخت غسالخانه، آن را معمولاً در کنار آسیاب، قبرستان یا جایی نزدیک به نهر آب می‌ساختند و گاهی در آخرین نقطه‌ای بود که آب از روستا خارج می‌شد. به گزارش تاوِرنیه، جهانگرد فرانسوی در عهد صفویه غسالخانه‌ها را در کنار آبهای جاری احداث می‌کرده‌اند.

در تهران در سال ۱۳۱۰ش، به‌دستور رضا شاه، گورستان مِسگرآباد و غسالخانه‌ای احداث شد و در اختیار مردم قرار گرفت. در غسالخانه‌های کنونی در شهرهای ایران قسمت‌هایی چون محل انتظار، سالن غسال و سردخانه ساخته می‌شود.

از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ش شایعه شستشوی اموات با دستگاه مکانیزه و بدون دخالت مرده‌شور توسط شهرداری مشهد منتشر شد. این شایعه از سوی معاون قبرستان بهشت زهرا تکذیب شده است. اکبر توکلی، مدیر وقت سازمان بهشت زهرا رعایت مسائل شرعی و غسل میت را در شستشوی مکانیزه ناممکن دانسته است.

احکام

فقیهان شیعه، احکام متعددی در ارتباط با غسالخانه در میان بخش‌های فقهی مختلف آورده‌اند؛ از جمله؛

• ناصر مکارم شیرازی استفاده از زکات مال در ساختن غسالخانه را جایز و بکارگیری زکات فطره را در آن بنابر احتیاط واجب ممنوع می‌داند.
• امام خمینی فروش غسالخانه وقف شده و تبدیل آن به غسالخانه بهتر را جایز ندانسته است.
• محقق حلی، شهید اول و شهید ثانی هدایت آب مصرفی در غسل میت به چاه مخصوص خودش را مستحب دانسته‌اند و محقق حلی هدایت آن به چاه مستراح را مکروه شمرده است.
• برخی از فقها مانند ناصر مکارم شیرازی خواندن نماز در غسالخانه را مکروه دانسته است.
• به گفته علامه حلی در هنگام غسل دادن، قرار دادن میت بر روی تخت یا تخته مرده شوری که از جنس ساج باشد مستحب است و در این مساله اختلاف نظری در میان فقیهان شیعه نیست. ابن‌زهره حکم فقیهان را قرار دادن میت بر روی هر چیزی دانسته که بالاتر از سطح زمین باشد و بر آن ادعای اجماع کرده است.مستحب است که سر میت بالاتر از پاهایش باشد.
• سید ابوالقاسم خویی، امام خمینی، سید علی سیستانی و گروهی از مراجع بعد از تمام شدن غسل، به پاک شدن تخته یا سنگی که روی آن میت را غسل می‌دهند فتوا داده‌اند.
• ابن‌زهره زیر سقف قرار دادن میت هنگام غسل را مستحب شمرده و بر آن ادعای اجماع کرده است و موضوع این حکم از دیدگاه امام خمینی زیر سایه قرار دادن میت است.
• صافی گلپایگانی بنابر احتیاط واجب و حسین نوری همدانی غسل میت با دستگاه‌های مکانیزه و بدون دخالت انسان را کافی ندانسته‌اند؛ ولی ناصر مکارم شیرازی و علوی گرگانی در صورت رعایت مسائل شرعی و نیت قربت مسوول دستگاه، فتوا به صحت آن داده‌اند.