علی‌اصغر کرباسچیان
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | علامه |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۳ش |
| محل زندگی | تهران |
| تاریخ وفات | ۸ مرداد سال ۱۳۸۲ش |
| محل دفن | قبرستان نو قم |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آیت الله بروجردی، علامه طباطبایی، ابوالحسن شعرانی |
| شاگردان | غلامعلی حدادعادل، شهید محمود قندی، دکتر محمدعلی فیاض بخش |
| محل تحصیل | تهران، قم |
| تألیفات | خلاصة المسائل یا دستور عبادات، توضیح المناسک یا دستور حج، راه خداشناسی یا خلاصه توحید مفضّل |
| سایر | تالیف اولین رساله عملیه احکام به زبان فارسی و ساده |
علی‌اصغر کرباسچیان یا علامه کرباسچیان (۱۲۹۳ش-۱۳۸۲ش) روحانی دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و از شاگردان آیت‌الله بروجردی است. او برای اولین بار رساله توضیح المسائل آیت‌الله بروجردی را به صورتی ساده و عموم‌فهم تدوین کرد. وی بنیان‌گذار مدرسه علوی و مدرسه نیکان بود.
زندگی نامه و تحصیل
علی‌اصغر کرباسچیان در سال ۱۲۹۳ش در منطقه بازار تهران به‌دنیا آمد. پدرش محمدباقر[۱] یا محمدتقی، بازرگانی بسیار متدین و تاجر کرباس بود.[۲] کرباسچیان پس از گذراندن دوره ابتدایی به حوزه علمیه روی آورد.[۳] او در سال ۱۳۱۱ش تحصیل علوم دینی را در مدارس صدر و مروی تهران آغاز کرد و پس از آموختن دورس مقدماتی در سال ۱۳۱۹ به قم رفت و به تحصیلات خود ادامه داد. کرباسچیان پس از نیل به مرتبه اجتهاد، در سال ۱۳۳۴ش به قصد تعلیم و تربیت جوانان به تهران بازگشت.[۴]
۸ مرداد سال ۱۳۸۲ش علامه کرباسچیان در اثر بیماری درگذشت.[۵] پیکر او از مدرسه علوی، تشییع و در قبرستان نو قم در کنار رضا روزبه دفن شد.[۶]
اساتید
- سید رضا دربندی؛
- شیخ آقا بزرگ ساوجی؛[۷]
- ابوالحسن شعرانی؛[۸] او استاد دروس فلسفه و قانون (در طب) کرباسچیان بود.
- آیت الله بروجردی؛ استاد دروس فقه و اصول.[۹]
- علامه طباطبایی.
تدوین اولین رساله عملیه
کرباسچیان اولین شخصی است که به فکر ساده و روان‌سازی رساله توضیح المسائل افتاد. او با یاری جواد خندقی و علی‌اصغر فقیهی(۱۳۸۲ش)[۱۰] در سال ۱۳۳۵ش رساله مختصری مطابق با فتاوای آیت الله بروجردی با متنی ساده و روان، تدوین و پس از تأیید وی تحت عنوان خلاصة المسائل یا دستور عبادات[۱۱] به چاپ رساند. کرباسچیان حتی رونویسی مجدّد همه دست‌نوشته‌ها را به همسرش سپرد.[۱۲]
این رساله تحوّلی در سبک و شیوه رساله‌نویسی فارسی پدید آورد و مورد استقبال همگان از جمله حوزویان قرار گرفت.[۱۳]
برای آن که رساله بدون غلط چاپ گردد، در طول یک‌سال صفحه به صفحه کتاب حروف‌چینی می‌شد، سپس کرباسچیان آن را تصحیح می‌کرد تا در نهایت، اولین کتاب بدون غلط در تاریخ چاپ ایران به طبع رسید. در اولین چاپ، ۱۰۰۰ جلد و به قیمت ۳۵ ریال توزیع شد. در چاپ اول و دوم آن، به علت مخالفتها به سختی فروش رفت.
با این که کتابی در ردّ توضیح المسائل نوشته شد، امّا کرباسچیان به راه خویش ادامه داد. تا این که این کتاب مورد استقبال مراکز و شخصیت‌های علمی قرار گرفت. پس از وفات آیت‌الله بروجردی تا مدت‌ها بعد مراجع تقلید آرا و فتاوای خویش را به صورت حاشیه، ذیل فتاوای آن مرجع فقید می‌گنجاندند و به چاپ می‌رساندند.[۱۴]
به تدریج تمام مراجع تقلید نجف، قم و سایر شهرها این رساله را الگوی خود در بیان فتاوای خود قرار دادند تا امروز که همه رساله‌ها با همان سبک و دسته بندی منتشر می‌شود.[۱۵]
رساله‌نگاری قبل از آیت الله بروجردی وضع نابسامانی داشت. از حیث نظم و ترتیب مطالب، سبک نگارش، کاربرد اصطلاحات فقهی و نیز جامعیت همه ابواب فقهی مشکلاتی داشتند. از این رو با اعتراض مردم روبرو بود.[۱۶]
تأسیس مدرسه
جعفر سبحانی از مراجع تقلید شیعه، معتقد است کرباسچیان احساس می‌کرد اغلب فرهیختگان کشور در سطوح سیاسی، فرهنگی و دانشگاه افرادی هستند که از ایمان و عمل بالایی برخوردار نیستند و فرزندان خانواده‌های باایمان در گوشه‌کنار مملکت از هر مسئولیتی خارج هستند. لذا تصمیم گرفت با تأسیس دبیرستان، این گروه را به مراتب عالی برساند.[۱۷]
وی هدف اصلی تأسیس مدرسه را همان هدف پیامبر اکرم(ص) یعنی اخلاق و معنویات می‌داند و معتقد است برای رسیدن به این هدف لازم است مدرسه از جهت علمی در سطح عالی قرار گیرد.[۱۸]
کرباسچیان با همفکری شیخ هادی مقدس[۱۹] و با همکاری رضا روزبه[۲۰] در سال ۱۳۳۵ش دبیرستان علوی را با مجوز وزارت فرهنگ و به نام علی‌نقی فقهی در نزدیکی مسجد و مدرسه سپهسالار تأسیس و تنها با یک کلاس هفتم آغاز به‌کار کرد.[۲۱]
وی سپس در سال ۱۳۴۲ش دبستان علوی و راهنمائی نیک‌پرور[۲۲] و در سال ۱۳۴۵ش مدرسه نیکان را تأسیس کرد.[۲۳] مجموع مدارس، دانش‌آموزان خود را از اول ابتدایی تا رسیدن به دانشگاه تربیت می‌کرد.[۲۴]
گفته شده است در ابتدای کار، اغلب دروس را خود مؤسسان تدریس می‌کردند و حتی نظافت مدرسه را انجام می‌دادند، لیکن با توسعه مدرسه اساتید مطرح دیگری به همکاری دعوت شد.[۲۵] کسانی چون علی گلزاده غفوری، غلامحسین شکوهی، سید هادی محدث، عباس ملک‌عباسی و علی مدرسی.[۲۶] حتی وی برای تأمین محتوای درسی مدرسه از عالمان بزرگ کمک خواست. چنان که به درخواست وی علامه طباطبائی کتاب تعالیم اسلام را نگاشت.[۲۷]
در اثر مدیریت خاص علی‌اصغر کرباسچیان و فضای مذهبی مدرسه، بیشتر خانواده‌های سنتی و متدین تهران، سعی می‌کردند فرزندان خود را برای تحصیل به این مرکز آموزشی بفرستند. از جمله کسانی که در این مدارس تحصیل کردند کمال خرازی، محمود قندی، محمد نهاوندیان، غلامعلی حدادعادل، محمدهادی نژادحسینیان، محمدتقی بانکی، دکتر محمدعلی فیاض‌بخش، جواد وهاجی، محمد حیاتی، مهدی ابریشم‌چی، علیرضا تشیید[۲۸] و عبدالکریم سروش بودند.[۲۹]
موفقیت مدارس علامه کرباسچیان موجب گردید مدارس دیگری نیز با همان سبک توسط دیگران و یا شاگردان وی تأسیس گردد.[۳۰]
تالیفات
- خلاصة المسائل یا دستور عبادات؛
- راه خداشناسی یا خلاصه توحید مفضّل؛[۳۱] که بازنوشت و تلخیص ترجمه‌ای است که محمدباقر مجلسی از حدیث امام صادق(ع) نموده است.
- توضیح المناسک یا دستور حج (مطابق فتوای آیت‌الله سید حسین بروجردی) ؛[۳۲]
به نوشته مرکز تدوین آثار علامه کرباسچیان، ایشان نگاشته‌های متعددی دارند اما هیچکدام به چاپ نرسیده است.[۳۳] از جمله:
- تقریر درس‌های اخلاق و سخنرانی‌های خود؛
- مکتوباتی که شامل نامه‌های اخلاقی، وصیت نامه فرهنگی- تربیتی و یادداشت‌های پراکنده می‌شوند.
بعد از درگذشت کرباسچیان مطالب او به صورت چندین کتاب تدوین و چاپ گردیده است. از جمله:
- رسائل استاد؛ این کتاب مشتمل بر ۳۳ نامه ایشان می‌باشد.
- توصیه‌های استاد؛
- وصایای استاد؛[۳۴]
- حکایات استاد؛ داستان‌های غیبی از زبان استاد علامه کرباسچیان؛
- در محضر استاد؛ این کتاب در ده مجلد با موضوعات مختلف می‌باشد.
- در مکتب استاد؛ این کتاب نیز در ده مجلد است.
نکوداشت
در سال ۱۳۸۵ همایشی برای نکوداشت علامه و به مناسبت بزرگداشت پنجاهمین سال تاسیس مدرسه علوی برگزار گردید. کتاب یادنامه استاد علامه علی‌اصغر کرباسچیان مجموعه سخنرانی‌های این همایش است که به ضمیمه پنج مقاله دیگر منتشر گردید. آیت‌الله سبحانی در نامه‌ای به این همایش او را انسان زاهد و وارسته‌ای دانست که به خارستان دنیا گام نهاد، اما با هشیاری تمام خاری بر دامن او ننشست.[۳۵]
مدرسه علوی و انجمن حجتیه
برخی گفته‌اند مدرسه علوی یکی از مراکز عمده برای شناسایی و جذب نیروها توسط انجمن حجتیه بوده است اما عناصر انجمن، انتساب شخصِ علامه کرباسچیان را به حجتیه منکر شده و تنها وجود علایق مشترک در عین داشتن مشی مستقل را دلیل اصلی نزدیکی علامه کرباسچیان با انجمن می‌دانستند.[۳۶]
پانویس
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۶، ص۲۴۲.
- ↑ ربانی، تربیت علوی، ۱۳۹۳ش، ص۳۳.
- ↑ رسائل علامه کرباسچیان، ص۳۰
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ «شرح حال استاد»، مرکز تدوین و نشر آثار علامه کرباسچیان.
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ رسائل علامه کرباسچیان، ص۳۰
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ بروجردی، الرسائل الفقیه، طبا، ج۱، ص۳۳.
- ↑ میری، تطور شیوه بیان احکام، دفتر تبلیغات اسلامی، ص۴۴۷
- ↑ مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، ۳۵۰ش، ج۲، ص۱۹۰۹.
- ↑ رک: از «جامع الفروع» تا «توضیح‌المسائل»: رسالۀ عملیه به سبک کنونی را چه کسی پایه گذارد؟ [۱]، وب‌گاه شفقنا.
- ↑ یزدانی، «مروری بر رساله‌های عملیه (۲)»، ص۲۹۱.
- ↑ رک: از «جامع الفروع» تا «توضیح‌المسائل»: رسالۀ عملیه به سبک کنونی را چه کسی پایه گذارد؟ [۲]، وب‌گاه شفقنا.
- ↑ میری، تطور شیوه بیان احکام، دفتر تبلیغات اسلامی، ص۴۴۷
- ↑ میری، تطور شیوه بیان احکام، دفتر تبلیغات اسلامی، ص۴۴۷.
- ↑ سبحانی، سیمای فرزانگان، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۴۹۹.
- ↑ رک: وصایای استاد، مرکز تدوین و نشر آثار علامه کرباسچیان. [۳].
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۴۲۴ق. ج۲، ص۷۲۶.
- ↑ ربانی، تربیت علوی، ۱۳۹۳ش، ص۳۳.
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ لطیفی پاکده، تحلیل انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران، ص۵۴.
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ ربانی، تربیت علوی، ۱۳۹۳ش، ص۳۳.
- ↑ طباطبایی، تعالیم اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۱۹
- ↑ محتشمیپور، خاطرات علی‌اکبر محتشمیپور، ۱۳۷۶ش، ص۷۷-۷۹.
- ↑ کندوکاو در شرح احوال و آرای سروش به زبان خودش»]، سایت عبدالکریم سروش
- ↑ نصیری، اثرآفرینان، ۱۳۸۴ش، ج۴، ص۱۹۳.
- ↑ مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، ۳۵۰ش، ج۲، ص۲۴۴۱.
- ↑ مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، ۳۵۰ش، ج۴، ص۴۷۴.
- ↑ رک: شرح حال استاد، مرکز تدوین و نشر آثار علامه کرباسچیان. [۴]
- ↑ مرکز تدوین و نشر آثار علامه کرباسچیان[۵]
- ↑ سبحانی، سیمای فرزانگان، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۴۹۸.
- ↑ محتشمی پور، خاطرات علی‌اکبر محتشمیپور، ۱۳۷۶ش، ص۷۷-۷۹.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، لبنان،دار الأضواء، چ۳، ۱۴۰۳ق.
- بروجردی، سید حسین، الرسائل الفقیه، قم، موسسة آیت الله العظمی بروجردی، بی‌تا.
- جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، چ۱، ۱۴۲۴ق.
- سبحانی، جعفر، سیمای فرزانگان، قم، موسسه امام صادق، ۱۳۸۶ش.
- رسائل علامه کرباسچیان، در ماهنامه کتاب ماه دین، شماره ۸ (پیاپی ۸۰، خرداد ۱۳۸۳).
- ربانی، جعفر، تربیت علوی، در مجله رشد معلم، دوره ۳۳، ش۴، ۱۳۹۳ش.
- زنجانی، مرتضی، آفات و ثمرات، تهران، فرهنگ سبز، چ۱، ۱۳۸۸ش.
- طباطبایی، محمدحسین، تعالیم اسلام، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش.
- لطیفی پاکده، لطفعلی، تحلیل انقلاب اسلامی، بی‌جا، نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران، بی‌تا.
- مشار، خان بابا، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، بی‌نا، چ۱، ۱۳۵۰ش.
- میری، سید عباس، تطور شیوه بیان احکام، در شکوه فقاهت؛ یادنامه مرحوم آیت‌الله بروجردی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی‌تا.
- محتشمیپور، علی‌اکبر، خاطرات علی‌اکبر محتشمیپور، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- نصیری، محمد(زیر نظر)، اثر آفرینان، تهران، انجمن علمی آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۴ش.
- یزدانی، عباس، «مروری بر رساله‌های عملیه (۲)»، مجله فقه، شماره ۱۵، ۱۳۸۹ش.