ابن شعبه حرانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ←التمحیص |
جز ←التمحیص |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
=== التمحیص === | === التمحیص === | ||
{{اصلی|التمحیص}} | {{اصلی|التمحیص}} | ||
[[پرونده:کتاب التمحیص.jpg|چپ|بندانگشتی]] | [[پرونده:کتاب التمحیص.jpg|چپ|بندانگشتی|200px]] | ||
[[التمحیص]]، درباره سبب و شیوه‌های آزمایش‌های الهی مؤمنان ([[شیعه]]) و همراه روایاتی درباره صبر و زهد و رضاست. | [[التمحیص]]، درباره سبب و شیوه‌های آزمایش‌های الهی مؤمنان ([[شیعه]]) و همراه روایاتی درباره صبر و زهد و رضاست. | ||
نسخهٔ ۶ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۴:۰۰
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسن بن علی بن حسین بن شُعبَه حَرّانی |
| محل زندگی | سوریه |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | تحف العقول، التمحیص. |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | محدث |
اِبنِ شُعبه حَرّانی، محدث امامی و مؤلف کتاب مشهور تُحَف ُالعقول است. قطیفی در کتاب الوافیه خود، وی را «شیخِ عالم فاضلِ عاملِ فقیه» خوانده است. بر اساس نوشته حسین بن علی بن صادق بحرانی در رساله‌ای که درباره اخلاق و سلوک تألیف کرده، ابن شعبه از قدمای اصحاب امامیه محسوب شده است.
معرفی
حسن بن علی بن حسین بن شُعبَه حَرّانی، مشهور به ابن شعبه حرانی، منسوب به خاندان شُعبه است که در اصل اهل حلب بوده و محدّثان بزرگی در میان آنان ظهور کرده است.[۱] از تاریخ تولد و وفاتش، اطلاعی در دست نیست. در منابع کهن رجالی شیعه نیز اطلاعاتی درباره وی وجود ندارد.
قدیمی‌ترین اظهار نظر درباره شخصیت علمی و دینی حرّانی، از ابراهیم بن سلیمان قطیفی، از علمای قرن دهم است. بنا به نقل سید نورالله حسینی شوشتری،[۲] قطیفی در کتاب الوافیه خود از حرّانی با عنوان «شیخِ عالم فاضلِ عاملِ فقیه» نام برده است. بر اساس نوشته حسین بن علی بن صادق بحرانی در رساله‌ای که درباره اخلاق و سلوک تألیف کرده، ابن شعبه از قدمای اصحاب امامیه محسوب شده و شیخ مفید از تُحف العقولِ وی، مطالبی نقل کرده است.[۳] اظهار نظر علمای بعدی، همه از ابن صادق بحرانی و قطیفی گرفته شده است.[۴]
آقا بزرگ تهرانی از نوشته بحرانی استنباط کرده که حرّانی از کسانی بوده که شیخ مفید، از وی نقل روایت کرده و همچنین هم‌عصر شیخ صدوق بوده،[۵] ولی بنا بر منابع رجالی، مفید از کسی بدین نام، حدیثی نقل نکرده است.[۶]
آثار
مهم‌ترین کتاب ابن شعبه حرانی تحف العقول فیما جاء من الحِکم و المواعظ من آل‌الرسول است و برخی کتاب التمحیص را نیز به حرّانی نسبت داده‌اند.
تحف العقول
کتابی که سبب شهرت حرّانی شده و در انتساب آن به او هیچ‌اختلافی وجود ندارد، تحف العقول است. این کتاب مشتمل بر احادیثی در اصول و فروع دین و کلیات و دسته‌ای از سنّت‌ها و آداب دین و پند و اندرزهای امامان(ع) و سخنان حکیمانه آنان است.[۷] در این کتاب گزیده‌ای از سخنان پیامبر(ص) و امامان شیعه، به‌جز امام دوازدهم(عج) آمده است. در پایان کتاب نیز، سخنان خدا با حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع)، اندرزهای مسیح در انجیل و جز آن و سرانجام سفارش مفضّل بن عمر به شیعیان آمده است.
تحف العقول در قرون اخیر همواره مورد توجه علمای شیعه بوده تا آنجا که قطیفی آن را بی‌نظیر خوانده است.[۸] در کتاب‌های حدیثی و فقهی از آن نقل قول کرده‌اند.[۹]
خویی ضمن اعتراف به فضل و ورع و ممدوح بودن حرّانی،[۱۰] کتاب وی را به دلیل مُرسل بودن احادیث آن، فاقد اعتبار دانسته و در هیچ یک از احکام شرعی، استناد به روایات تحف‌العقول را جایز نشمرده است.[۱۱] گفتنی است که تحف‌العقول در میان نُصَیریه حرمتی خاص داشته و بسیاری از پیروان این مذهب آن را از بر دارند.[۱۲]
التمحیص
التمحیص، درباره سبب و شیوه‌های آزمایش‌های الهی مؤمنان (شیعه) و همراه روایاتی درباره صبر و زهد و رضاست.
درباره انتساب التمحیص میان صاحب‌نظران اختلاف وجود دارد: قطیفی، حرّ عاملی و افندی اصفهانی آن را تألیف حرّانی دانسته[۱۳] و علامه مجلسی[۱۴] و محدث نوری[۱۵] در انتساب آن به حرّانی یا ابن همام اسکافی تشکیک شده است. موحدی ابطحی در مقدمه التمحیص[۱۶] به نقد و بررسی ادله کسانی که کتاب را به حرّانی یا ابن همام اسکافی نسبت داده‌اند پرداخته است. موحدی ابطحی نتیجه می‌گیرد که اصل کتاب از محمد بن همام است و شک در این است که التمحیص را شخصِ دیگری از او روایت کرده، که در این صورت روایات آن با واسطه است، یا کتاب به املای ابن‌همام است که در این صورت این کتاب نظیر امالی مشایخ حدیثی چون شیخ مفید و سید مرتضی و شیخ طوسی خواهد بود.
پانویس
منابع
- آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه.
- ابن شعبه، تحف العقول عن آل الرسول صلی اللّه علیهم، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۳ش.
- اسکافی، محمد بن همام، التمحیص، قم، ۱۳۸۰ش.
- افندی اصفهانی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق النّاضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، ۱۳۶۳-۱۳۶۷ش.
- توحیدی، محمدعلی، مصباح الفقاهة، تقریرات درس آیةالله خوئی، قم، ۱۳۷۷ش.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، تحقیق احمد حسینی، بغداد، ۱۹۶۵م، چاپ افست قم، ۱۳۶۲ش.
- حلبی، علی بن حسن، اشارة السبق، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، ۱۴۱۴ق.
- شوشتری، نوراللّه بن شریف الدین، مجالس المؤمنین، تهران، ۱۳۵۴ش.
- ضیائی، علی اکبر، فهرس مصادرالفرق الاسلامیة، ج۱، بیروت، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- قمی، عباس، کتاب الکنی و الالقاب، صیدا، ۱۳۵۷-۱۳۵۸، چاپ افست قم، بی‌تا.
- مجلسی، بحار الانوار.
- معلم، محمدعلی، اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، تقریرات درس آیت الله داوری، قم، ۱۴۱۶ق.
- نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دانشنامه جهان اسلام
- ↑ نگاه کنید به: حلبی، اشارة السبق، مقدمه جعفر سبحانی، ۱۴۱۴ق، ص۹.
- ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۵۴ش، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ نگاه کنید به: قمی، الکنی والألقاب، ۱۳۵۷-۱۳۵۸ش، ج۱، ص۳۲۹-۳۳۰.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به: حرّ عاملی، امل الأمل، ۱۳۶۲ش، قسم ۲، ص۷۴؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۲۴۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۳، ص۴۰۰.
- ↑ اسکافی، التمحیص، ۱۳۸۰ش، مقدمه محمدباقر موحدی ابطحی، ص۱۳-۱۴.
- ↑ ابن شعبه، تحف العقول، ۱۳۶۳ش، ص۳.
- ↑ رجوع کنید به: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۵۴ش، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ رجوع کنید به: مجلسی، بحار الأنوار، ج۱، ص۲۹؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۳۶۳-۱۳۶۷ش، ج۲۵، ص۱۸۰؛ نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۸۷.
- ↑ رجوع کنید به: توحیدی، مصباح الفقاهة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵.
- ↑ توحیدی، مصباح الفقاهة، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۹؛ نیز رجوع کنید به: معلم، اصول علم الرجال، ۱۴۱۶ق، ص۲۷۴-۲۷۷.
- ↑ ضیائی، فهرس مصادر الفرق الإسلامیة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۱.
- ↑ رجوع کنید به: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۵۴ش، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۱۷.
- ↑ نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷.
- ↑ اسکافی، التمحیص، ۱۳۸۰ش، ص۱۰-۱۴.