کشف الریبة عن احکام الغیبة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شهید ثانی |
| موضوع | اخلاق |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالاضواء |
کَشف الرِیْبَة عن أحکام الغِیْبَة کتابی اخلاقی و به زبان عربی اثر شهید ثانی (متوفای ۹۶۵ق) است. در این کتاب، تعریف غیبت و اقسام و احکام آن، و احادیث و روایات باب غیبت و مباحث اخلاقی آن بیان شده است. این اثر از زمان نگارش آن، فقهای بزرگی در موسوعه‌های فقهی به آن استدلال نموده و شروح و حواشی بر آن نوشته شده و ترجمه و خلاصه آن نیز نگاشته شده است.
بعدها شهید ثانی کتابی به نام مستثنیات الغیبة تألیف نمود که در ۷ مورد استثناهای غیبت را ذکر کرده و به نظر آقا بزرگ تهرانی در الذریعة، احتمالا این کتاب، جبران بعضی از مباحثی است که در کتاب کشف الریبة نیامده است.
درباره مؤلف
زین‌الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی معروف به شهید ثانی از نوادگان علامه حلی و از علما و فقهای نامدار شیعه در قرن دهم هجری قمری است. از او تألیفات بسیاری بر جای مانده که کتاب الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة معروف‌ترین آنها در فقه جعفری است. او در سال ۹۶۵ق به‌دست افراطیون مذهبی به قتل رسید و به شهیدثانی شهرت یافت.
انگیزه تألیف و علت نام‌گذاری
به گفته شهید ثانی، هنگامی که اکثر کسانی که به علم و فضل و عدالت منتسب هستند، در حالی به خواندن نماز و گرفتن روزه و انجام عبادات دقت می‌نمایند و از بسیاری از محرمات مثل زنا، نوشیدن شراب و دیگر گناهان پرهیز می‌کنند که قسمت زیادی از وقتشان را صرف مجالسی می‌کنند که در آن، آبروی برادران دینی‌شان و یا مسلمانان دیگران را می‌برند در حالی که این کار را گناه نمی‌دانند و از عذاب الهی نمی‌ترسند.
مؤلف کتاب تصریح می‌کند علتی که آنان را وادار به این کار می‌کند در حالی که معاصی دیگر را انجام نمی‌دهند، یا غفلت از حرمت آن و عذاب‌های الهی و یا مناقشه در آیات و روایات است. از این رو بر خود واجب دانسته تا کتابی را بنویسد که در آن بعضی از روایات و آیات وارد شده در مورد غیبت گردآوری شده است و نام آن را «کشف الریبة عن أحکام الغیبة» نامیده و به دنبال آن، مباحثی از سخن‌چینی و حسد ذکر نموده و در آخر نیز با روایاتی که تشویق به برادری و دوستی و رحمت دارد، آن را به پایان رسانید.[۱][یادداشت ۱]
ساختار و محتوا
در این کتاب، تعریف غیبت و اقسام و احکام آن و احادیث و روایات باب غیبت و مباحث اخلاقی آن ذکر شده و در خاتمه کتاب ۱۲ روایت در تشویق به محبت و دوستی مؤمنین و حقوق متقابل مسلمانان و مؤمنان نسبت به یکدیگر بیان شده است که روایت دهم آن نامه‌ای از امام صادق(ع) به عبدالله نجاشی معروف به الرسالة الأهوازیة است.[۳][یادداشت ۲] حضرت در پاسخ او نامه‌ی مفصلى نگاشت و مطالب مهمى در آداب حکومت و احکام و حدود الهى را به او گوشزد نمود.
سبک نگارش آن فقه استدلالی بوده و روایات متعددی در آن بررسی و به آنان استناد شده و نظرات فقها در آن کمتر مطرح شده است.[۴]
فصل‌ها
- تعریف لغوی و اصطلاحی غیبت
- حرمت غیبت در قرآن
- حرمت غیبت در روایات
- اقسام غیبت
- راه‌های علاج
- موارد جواز غیبت
- گناهانی که ملحق به غیبت هستند.
- کفّاره غیبت
- خاتمه.[۵]
حواشی، شروح، ترجمه‌ها
این کتاب دارای حاشیه‌ای از سید محمد حسینی لواسانی تهرانی معروف به عصار است که در سال ۱۳۰۵ق توسط عصار با اصل کتاب چاپ شد. آقا بزرگ تهرانی در الذریعة درباره آن عبارت «هو کتاب نفیس» را گفته است.[۶]
از جمله ترجمه‌های این کتاب:
- کتاب یک‌بار توسط سید میرزا علی بن محمد حسینی شهرستانی(متوفای ۱۳۴۴ق) ترجمه شده و بار دیگر به‌وسیله میرزا حسن بن عبد الرزاق لاهیجی(متوفای ۱۱۲۱ق) ترجمه شده است. وی علاوه بر ترجمه به تلخیص مباحث آن و تحقیقات بیشتری در بعضی از زمینهها اقدام نموده و نام آن را«تألیف المحبة» یا «تزکیة الصحبة» نامیده است.[۷]
- «اندر بیان احکام غیبت و سخن چینی» ترجمه کشف الریبه عن احکام الغیبه و النمیمه، مترجم سید محمدعلی شهرستانی، به کوشش اکبر جدّی و رضا مختاری خویی، ناشر میراث خطی شیعه .۱۳۹۹ش.[۸]
- غیبت، گناه کبیره یا یک بیماری روانی، ترجمه کشف الریبة عن احکام الغیبة،ترجمه سید ابراهیم میرباقری، انتشارات انصاریان.
- غیبت و احکام آن؛ رضا رجب‌زاده، مشهد.
در الذریعة به خلاصه دیگری از این کتاب نیز اشاره شده که در کتابخانه شیخ ابو المجد محمدرضا اصفهانی موجود بوده و او وجود این نسخه را برای صاحب الذریعة تأیید کرده است. این مختصر در سال ۱۰۲۱قمری توسط علی بن عبد در اصفهان نوشته شده است.[۹]
شیخ مرتضی مظاهری اصفهانی نیز کشف الریبة را در سال ۱۳۷۹ق به فارسی ترجمه کرده و به عنوان تلخیص و منتخب کشف الریبه به چاپ رسانده است.
چاپ‌ها
- در سال ۱۳۰۵ق همراه با شرح عصار که در حواشی آن آمده چاپ شده است.
- پس از آن در سال ۱۳۱۹ق، همراه با محاسبة النفس چاپ گردید.
- چاپ دیگری همراه با کتاب محاسبة النفس سید بن طاووس و محاسبة النفس کفعمی است.
کتاب با خط نَسخ توسط حسن بن عبدالکریم هریسی(درگذشت: ۱۳۶۲ش) نوشته شده و متن کتاب به صورت تصحیح‌شده و با چاپی زیبا در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.[۱۰]
پانویس
- ↑ شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲-۵.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۳۶-۳۷
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج ۱۸، ص ۳۷.
- ↑ کتاب‌شناخت جامع الاحادیث.
- ↑ شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، فهرست کتاب.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۳۷.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۳۷؛ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۲۱ق، ج ۵، ص۱۳۳.
- ↑ https://dalilema.ir/2680-اندر-بیان-احکام-غیبت-و-سخن-چینی--ترجمه-کشف-الریبه-عن-احکام-الغیبه-و-النمیمه-.
- ↑ تهرانی، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج۲۰،ص ۲۰۴ و ۲۰۵.
- ↑ کتاب‌شناخت جامع الاحادیث.
یادداشت
- ↑ تهرانی در الذریعه کتاب را بنام«كشف الريبة في أحكام الغيبة و النميمة» معرفی کرده است. و کتاب دیگری را نیز بنام«كشف الريبة في حكم الغيبة» که به زبان فارسی از ميرزا علي بن الحاج ميرزا محمد حسين الشهرستاني الحائري» معرفی کرده که ظاهراً ترجمه همان کتاب عربی «كشف الريبة في أحكام الغيبة و النميمة» شهید ثانی است. [۲]
- ↑ عبدالله بن النجاشى بن غنیم بن سمعان ابوبجیر (جدِّ رجالى معروف شیعه ابوالعباس احمدبن على بن احمد بن العباس النجاشى) که از معاصرین امام صادق (ع) بوده و در ابتدا مذهب زیدی داشته و بر اثر ملاقات با امام صادق (ع) به مذهب حق گرویده است پس ازآن که از طرف منصور به ولایت اهواز منصوب گشت نامه‌اى به امام صادق (ع) نوشته و از حضرت تقاضا نمود آن چه او را به حق تعالى و رسول او نزدیک مى کند برایش بیان فرماید.
منابع
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، کشف الریبة، دار المرتضوی للنشر، ۱۳۹۰ق.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت، دار الاضواء.
- کتاب شناخت جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.