التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) |
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
== ویژگی‌های کتاب == | == ویژگی‌های کتاب == | ||
شیخ طوسی در التبیان نگاهی جامع داشته و همه علوم قرآنی را در تفسیر قرآن به کار بسته است؛ علومی چون لغت‌شناسی، قرائت، اِعراب، اسباب‌النزول، ناسخ و منسوخ، و مکی و مدنی‌بودن.<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۶۲.</ref> همچنین تفسیر و تأویل، محکم و متشابه، وجوه اعجاز قرآن و بررسی اسامی قران و سوره‌ها.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ق، ص۲۴۸. | شیخ طوسی در التبیان نگاهی جامع داشته و همه علوم قرآنی را در تفسیر قرآن به کار بسته است؛ علومی چون لغت‌شناسی، قرائت، اِعراب، اسباب‌النزول، ناسخ و منسوخ، و مکی و مدنی‌بودن.<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۶۲.</ref> همچنین تفسیر و تأویل، محکم و متشابه، وجوه اعجاز قرآن و بررسی اسامی قران و سوره‌ها.<ref>معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ق، ص۲۴۸.</ref> | ||
تفسیر قرآن به قرآن،<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۹۳.</ref> استفاده از روایات صحیح که مخالف با قران و عقل نباشند<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۷-۱۲۸.</ref> و طرح گسترده مباحث کلامی<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹.</ref> از دیگر ویژگی‌های کتاب است. | تفسیر قرآن به قرآن،<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۹۳.</ref> استفاده از روایات صحیح که مخالف با قران و عقل نباشند<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۷-۱۲۸.</ref> و طرح گسترده مباحث کلامی<ref>ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹.</ref> از دیگر ویژگی‌های کتاب است. | ||
نسخهٔ ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۲
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۲ بهمن ۱۴۰۱ توسط کاربر:P.motahari برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ طوسی (متوفای ۴۶۰ق) |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | کلام |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱۰ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار احیاء التراث العربی |
التبیان فی تفسیر القرآن، کتابی در تفسیر قرآن اثر شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق) که آن را اولین تفسیر کامل شیعی دانسته‌اند. این کتب حاوی تفسیر همه آیات قرآن است و علاوه بر آن، از روش‌های متعدد تفسیری در آن استفاده شده است. این تفسیر از منابع کهن تفسیری به‌شمار می‌آید و بسیاری از مفسران شیعه، از آن سرمشق گرفته‌اند.
شیخ طوسی در این تفسیر، علاوه بر نقل روایات معصومان(ع) و صحابه، با تکیه بر عقل و توجه به علوم مختلف، آرای مفسران گذشته و معاصران خود را بررسی و ارزیابی کرده است. از این رو، برخی این تفسیر را دربردارنده انواع علوم و فنون قرآنی، همچون صرف، نحو، اشتقاق، معانی، بیان، حدیث، فقه، کلام و تاریخ دانسته‌اند.
مؤلف
محمد بن حسن طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق)، مشهور به شیخ طوسی، فقیه بزرگ شیعه در قرن پنج قمری بوده است.[۱] او بعد از وفات سید مرتضی، رهبری دینی شیعه را عهده‌دار شد و با تربیت شاگردان بسیار و تألیف ده‌ها کتاب، خدمتی بزرگ به شیعه کرد.[۲]
شیخ طوسی نویسنده دو کتاب از کتب اربعه است که مهم‌ترین منابع حدیثی شیعه‌اند: تهذیب الاحکام و الاستبصار.[۳]
انگیزه تألیف
به‌گفته شیخ طوسی در مقدمه کتاب، تفاسیر قرآن، تا آن زمان، یا همه قرآن را در بر نمی‌گرفت یا آن را از نگاه علوم مختلف تفسیر نمی‌کرد؛ بلکه تنها یک دانش مثل، لغت‌شناسی یا صرف‌ونحو را شامل می‌شد. در برخی از تفاسیر هم به ذکر روایات بسنده می‌شد و روایات، خوب، تحلیل نمی‌شدند.[۴] تفاسیری هم که جامع بود، مطلب را بیش از حد تفصیل می‌دادند و شامل ممظالب نامرتبط بسیار بودند.[۵]
او نوشته است با توجه به این کاستی‌ها، هدفش این بوده که تفسیری از قرآن ارائه دهد که هم همه علومِ فهم قرآن در آن به کار رفته باشند؛ مانند قرائت، معانی، اِعراب، کلام و همچنین پاسخ به شبهات کلامیِ مذاهبِ دیگر. هم کتابی میانه باشد: نه چنان مفصل باشد که خواننده را خسته کند و نه چنان مختصر باشد که معنا را درست نرساند.[۶]
جایگاه تفسیر التبیان
التبیان را نخستین کتاب تفسیر کامل و جامع شیعی می‌دانند.[۷] به‌گفته محمدهادی معرفت، التبیان از همه کتاب‌های تفسیری زمان خود پیشی گرفت؛ زیرا برخلاف آن‌ها، تنها به یک جنبه تفسیر اکتفا نمی‌کرد و همه دید‌گاهای مفسران پیش از خود را در بر می گرفت.[۸] او این کتاب را «تفسيرى متوسط و در عين حال جامع و كامل و شامل همه محاسن تفاسير گذشته» دانسته است.[۹]
مهدوی راد، قرآن‌پژوه، التبیان تأثیر بسیاری بر مفسران پس از خود داشته است. از جمله آن‌ها طبرسی است که این کتاب را ستوده و و روش آن را الگوی خود در کتاب تفسیری‌اش مجمع‌البیان، معرفی کرده است.[۱۰]
ویژگی‌های کتاب
شیخ طوسی در التبیان نگاهی جامع داشته و همه علوم قرآنی را در تفسیر قرآن به کار بسته است؛ علومی چون لغت‌شناسی، قرائت، اِعراب، اسباب‌النزول، ناسخ و منسوخ، و مکی و مدنی‌بودن.[۱۱] همچنین تفسیر و تأویل، محکم و متشابه، وجوه اعجاز قرآن و بررسی اسامی قران و سوره‌ها.[۱۲]
تفسیر قرآن به قرآن،[۱۳] استفاده از روایات صحیح که مخالف با قران و عقل نباشند[۱۴] و طرح گسترده مباحث کلامی[۱۵] از دیگر ویژگی‌های کتاب است.
در این کتاب، پس از ذکر هر آیه، نخست واژه‌های نامفهوم آن بررسى و اختلاف قرائت بیان می‌شود. سپس دیدگاه‌های مختلفی تفسیری درباره ان بررسی می‌شود. آنگاه مفهوم آيه با رعايت ايجاز لفظ و كمال معنا بيان می‌شود. همچنين اسباب نزول آيه و مسائل كلامى و فقهی مربوط به آن ذکر می‌شود. و اندیشه‌های مخالف با رعایت ادب نقد می‌شود.[۱۶]
گزیده‌های تفسیر تبیان
آقا بزرگ تهرانی، در کتاب الذریعه، دو کتاب تفسیری از علمای شیعه با عنوان مُختَصَر‌ُالتّبیان معرفی کرده که خلاصه التبیان‌اند: یکی از آن‌ها نوشته ابن‌ادریس حلی است.[۱۷]دیگری را هم ابوعبدالله محمد بن هارون، معروف به ابن‌کال نوشته است.[۱۸]
چاپ‌ها
این کتاب به صورت مکرر چاپ شده است از جمله:
- چاپ سنگی در دو جلد به اهتمام میرزا علی‌آقا شیرازی و سید عبدالرسول روغنی‌زاده اصفهانی در سال ۱۳۶۵ق.
- چاپ حروفی آن در ده جلد با تحقیق و تصحیح احمد شوقی و احمد حبیب قصیر و با مقدمه آقا بزرگ تهرانی در سال ۱۴۰۹ق.
پانویس
منابع
- بحرالعلوم، سید محمد مهدی، الفوائد الرجالیة، تهران، مکتبة الصادق، ۱۳۶۳ش.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- صدر، حسن، تأسیس الشّیعة لعلوم الاسلام، بغداد، بی نا، ۱۳۷۰ش، چاپ افست تهران، بی‌تا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۱۵ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مکتبة الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۹ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیرعاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
- گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران، انتشارات سمت، چاپ سیزدهم، ۱۳۹۲ش.
- معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران(ترجمه)، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۸۰ش.
- المصابیح فی تفسیر القرآن: گنجی کهن در تاریخ تفسیر شیعه ۲، سایت مطالعات قرآنی.
پیوند به بیرون
- مقاله التبیان فی تفسیر القرآن در دانشنامه جهان اسلام
- شیخ طوسی و منابع تفسیری وی در التبیان
- سیمای کلامی تفسیر تبیان
- روایت در تفسیر تبیان
- تبیان در تفسیر قرآن
- تفسیر طوسی (شیخ طوسی و منابع تفسیری وی در «التبیان»)
- جایگاه اشعار و امثال در تفسیر تبیان شیخ طوسی
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۲ش، ص۱۸۱.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۲ش، ص۱۸۳.
- ↑ گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۲ش، ص۱۸۵.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱-۲.
- ↑ طوسی، التبیان، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲.
- ↑ کریمی‌نیا، «شیخ طوسی و منابع تفسیری وی در التبیان»، ص۸۲.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ق، ص۲۴۷.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ق، ص۲۴۸.
- ↑ مهدوی راد «التبیان فی تفسیر القرآن»، ص۱۸۶-۱۸۷؛ نگاه کنید به طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۷۵.
- ↑ ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۶۲.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ق، ص۲۴۸.
- ↑ ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۹۳.
- ↑ ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۱۲۷-۱۲۸.
- ↑ ایرانی، روش شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ق، ص۲۴۸.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۱۸۴.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص ۱۸۵.