صدیقه شهیده (لقب)
صِدِّیقۀ شهیده دو لقب برای حضرت فاطمه(س) است. صدّیقه به‌معنای بانوی بسیار راستگوست[۱] و شهیده یعنی بانویی که در راه خدا کشته شده است.[۲] در روایتی از امام کاظم(ع) که آن را صحیح دانسته‌اند،[۳] القاب «صدیقه» و «شهیده»، با هم، بر فاطمه(س) اطلاق شده است: «إنَّ فاطِمَةَ(ع) صِدّیقَةٌ شَهیدَةٌ؛ همانا فاطمه(ع) صدّیقۀ شهیده است.»[۴]
در منابع حدیثی، چنین سلامی بر حضرت فاطمه(س) آمده است: «السَّلامُ عَلَیکِ أَیتُهَا الصِّدِّیقَةُ الشَّهِیدَةُ؛ سلام بر تو، ای صدّیقهٔ شهیده»؛[۵] اما به‌گفته محمدهادی مازندرانی، ظاهراً همهٔ زیارت‌نامه‌های فاطمه(س)، از خود نویسندگان است[۶] و چنین سلامی که در آن «الصدیقة الشهیدة» باشد، منشأ حدیثی ندارد؛ چنان‌که شیخ صدوق اظهار داشته که وی در مسجد پیامبر(ص)، با آن تعبیر، به حضرت فاطمه(س) سلام داده، بدون اینکه چنین سلامی را به معصوم(ع) نسبت دهد.[۷]
در احادیث واژۀ «صدّیقه» به‌تنهایی نیز به‌عنوان لقب حضرت فاطمه(س) ذکر شده است. برای نمونه، امام علی(ع) با این تعبیر از آن حضرت یاد کرده است.[۸] همچنین امام صادق(ع) نُه نام را برای حضرت فاطمه(س) نزد خداوند برشمرده که یکی از آنها صدّیقه است.[۹] امام حسن عسکری(ع) نیز در حدیثی که چگونگی درودفرستادن بر پیامبر(ص) و اوصیایش را آموزش داده، در خصوص حضرت فاطمه(س) چنین فرموده است: «اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی الصِّدّیقَةِ فاطِمَةَ الزَّکِیة...؛ بار خدایا، بر بانوی بسیار راستگو، فاطمۀ پاکیزه درود فرست.»[۱۰]
شیعیان معتقدند فاطمه زهرا(س) به شهادت رسیده است.[۱۱] تهدید به آتش‌زدن خانه حضرت فاطمه(س)، دستور به آتش‌زدن خانه، فشار بر حضرت زهرا(س) میان دیوار و در و سِقط‌شدن جنین چندماهه او، لگدزدن به حضرت زهرا(س)، ضربه‌زدن با غلاف شمشیر به حضرت و زدن تازیانه بر ایشان و شکسته‌شدن استخوان پهلو در این حمله، از جمله گزارش‌هایی هستند که در منابع حدیثی و تاریخی آمده[۱۲] و می‌تواند به شهادت وی اشاره داشته باشد.
پانویس
- ↑ نگاه کنید به لغت‌نامه دهخدا، واژۀ «صدّیق».
- ↑ نگاه کنید به لغت‌نامه دهخدا، ذیل «شهید».
- ↑ محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه فاطمی، ۱۳۹۵ش، ص۶۸۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص۴۵۸، ح ۲؛ علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، ص۳۲۵، ح ۸۱۱.
- ↑ شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج ۲، ص۵۷۳؛ مفاتیح الجنان، در زیارة حضرت رسول خدا و فاطمه زهراء و أئمة بقیع صلوات الله علیهم أجمعین در مدینه طیبه، ص۳۱۷.
- ↑ نگاه کنید به، مازندرانی، شرح فروع کافی، ۱۳۸۸ش، ج ۵، ص۵۲۸.
- ↑ شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج ۲، ص۵۷۳.
- ↑ شهید ثانی، منیة المرید، ۱۳۶۸ش، ص۱۱۵، امام عسکری(ع) (منسوب به حضرت)، تفسیر الإمام العسکری(ع)، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۰، ح ۲۱۶.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ص۱۷۸، ح ۳؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۴۱۴، ح ۳.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجّد، ۱۴۱۱ق، ص۳۹۹؛ سید بن طاووس، جمال الاُسبوع، ۱۳۷۱ش، ص۲۹۶.
- ↑ محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه فاطمی، ۱۳۹۵ش، ص۳۷ و ۶۸۸.
- ↑ محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه فاطمی، ۱۳۹۵ش، ص۶۹۲.
منابع
- امام عسکری(ع) (منسوب به حضرت)، تفسیر الإمام العسکری(ع)، قم، مدرسة الامام المهدی(ع)، اول، ۱۴۰۹ق.
- سید بن طاووس، جمال الاُسبوع، تحقیق جواد قیومی، آفاق، ۱۳۷۱ش.
- شهید ثانی، منیة المرید، تحقیق رضا مختاری، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، اول، ۱۳۶۸ش.
- شیخ صدوق، الخصال، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۲ش.
- شیخ صدوق، علل الشرائع، تحقیق سید محمدصادق بحرالعلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ق.
- شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، دوم، ۱۴۰۴ق.
- شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، تحقیق علی‌أصغر المروارید، بیروت، مؤسّسة فقه الشیعة، اول، ۱۴۱۱ق.
- علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، تحقیق مؤسّسه آل البیت(ع)، مشهد، المؤتمر العالمی للإمام الرضا(ع)، اول، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، پنجم، ۱۳۶۳ش.
- لغت‌نامه دهخدا.
- مازندرانی، محمدهادی، شرح فروع کافی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۸ش.
- محمدی ری‌شهری، محمد، حکمت‌نامه فاطمی، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۵ش.
- مفاتیح الجنان.