دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ مجموعه‌ای ۱۴ جلدی، در بردارنده تاریخ کامل زندگانی امیرالمؤمنین همراه با ذکر گزارش‌های تاریخی، بیان روایات و تحلیل‌های مفصل است. این کتاب را محمد محمدی ریشهری با همکاری گروهی از محققان پدید آورده است. اصل کتاب به زبان عربی بوده که پس از انتشار آن، با عنوان «دانشنامه امیرالمؤمنین» به فارسی ترجمه شده و به نام ترجمه آن شهرت یافته است. دانشنامه امیرالمؤمنین در دو بخش عربی و فارسی، عنوان کتاب سال ولایت را از آن خود کرده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | محمد ریشهری |
| موضوع | امام علی(ع) |
| سبک | تاریخی و روایی |
| زبان | عربی-فارسی |
| به کوشش | گروهی از محققان |
| تعداد جلد | ۱۴ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دارالحدیث |
| محل نشر | قم |
| وبسایت ناشر | http://www.darolhadith.ir/ |
نویسنده
محمد محمدی ریشهری در آبان ۱۳۲۵ش در شهر ری متولد شد. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی، درسال ۱۳۳۹ش، وارد حوزه علمیه شهر ری شد و در سال ۱۳۴۰ش، برای ادامه تحصیل به قم رفت و تا زمان انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ش به جز مدّت کوتاهی که به دلایل سیاسی به حوزه‌های علمیه مشهد و نجف مهاجرت کرد، به تحصیل و تدریس در حوزه علمیه قم اشتغال داشت.[۱]
کلیات
دانشنامه امیرالمؤمنین به‌مناسبت نام‌گذاری سال ۱۳۷۹ش در ایران به نام امام علی بن ابی‌طالب(ع)، تدوین شد.[۲] متن اصلی کتاب به زبان عربی است و در سال ۱۳۷۹ش با عنوان «موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب فی الکتاب و السنة و التاریخ» در ۱۲ جلد انتشار یافت. «دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن و حدیث و تاریخ» عنوان ترجمه‌شده آن است که در سال ۱۳۸۱ش در ۱۴ جلد منتشر گردید.[۳] محمدی ریشهری، مجموعه دانشنامه امیرالمؤمنین را با همکاری محمدکاظم طباطبایی و محمود طباطبایی‌نژاد گردآوری کرده و کار ترجمه متون عربی را عبدالهادی مسعودی به سرانجام رسانده است.[۴]
محتوا
دانشنامه امیرالمؤمنین دربردارنده تاریخ کامل زندگانی و سیره امیرالمؤمنین از ابتدا تا انتها، همراه با توضیح‌ها و تحلیل‌ها است. مطالب کتاب در شانزده بخش آمده که هر بخش، مشتمل بر چند فصل تدوین شده و فصل‌ها دارای عناوین متعدد است. مباحثِ زیرْفصل‌ها به‌صورت عدد اعشاری، مشخص گردیده و مجموع آن در ۶۶۸۶ شماره ذکر شده است. شیوه ارائه مباحث بدین‌گونه است که در یک صفحه متن عربی و در صفحه دیگر، ترجمه آن ارائه شده است.[۵]
بخش‌های شانزده‌گانه
- بخش یکم: تبار امام علی
- بخش دوم: امام علی با پیامبر
- بخش سوم: کوشش‌های پیامبر برای رهبری علی
- بخش چهارم: امام علی پس از پیامبر
- بخش پنجم: سیاست امام علی
- بخش ششم: جنگ‌های امام علی
- بخش هفتم: روزگار محنت و سختی
- بخش هشتم: شهادت‌طلبی امام علی
- بخش نهم: دیدگاه‌هایی درباره شخصیت امام علی
- بخش دهم: ویژگی‌های امام علی
- بخش یازدهم: دانش امام علی
- بخش دوازدهم: داوری‌های امام علی
- بخش سیزدهم: کرامت‌های امام علی
- بخش چهاردهم: مهروزی به امام علی
- بخش پانزدهم: دشمنی با امام علی
- بخش شانزدهم: یاران و کارگزاران امام علی.[۶]
ویژگی‌ها
ری شهری در مقدمه دانشنامه امیرالمؤمنین، جامعیت و استفاد از منابع معتبر را از ویژگی‌های آن دانسته است.[۷] به گفته او، دانشنامه با طرحی نو، پردازش ابتکاری و نظمی جدید، سیره علوی را در بخش‌های مختلف در اختیار پژوهش‌گران و محققان قرار می‌دهد.[۸] برخی دیگر از ویژگی‌های کتاب عبارتند از:
- پرهیز از تکرار،
- استناد به منابع شیعه و اهل سنت،
- ارائه قریب به هفت‌هزار متن تاریخی و حدیثی همراه با تحلیل و جمع‌بندی،
- کاربردی بودن محتوا و هم‌ساز بودن با واقعیت‌ها و نیازهای امروز جامعه،
- ابتکار در نگارش و ارائه مطالب به‌صورت نمودار درختی،
- ارائه توضیح‌ها و تفسیرها در صورت لزوم برای افراد،
- طراحی مکان‌ها و نقشه‌های تاریخی توسط متخصصان.[۹]
تلخیص‌ها و ترجمه‌ها
کتاب دانشنامه امیرالمؤمنین به فارسی ترجمه و تلخیص شده است. عبدالهادی مسعودی، مهدی مهریزی، جواد محدثی، محمدعلی سلطانی، سید ابوالقاسم حسینی ژرفا کتاب را به فارسی ترجمه و مهدی غلامعلی آن را با عنوان گزیده دانشنامه امیرالمومنین تلخیص کرده است.[۱۰] حذف توضیحات از پانویس‌ها و ذکر یک منبع برای هر حدیث از جمله ویژگی‌های گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین است.[۱۱] دیگر گزیده‌ها و ترجمه‌های کتاب عبارت‌اند از:
- اطلس غدیر و عاشورا، ترسیم نقشه‌ها: علی بابا عسکری، قم: دار الحدیث، چاپ سوم، ۱۳۹۴ش، رحلی، ۴۷ صفحه، فارسی؛
- موسوعة الإمام علی بن أبی طالب (ع) فی الکتاب و السنّة و التاریخ، قم: دار الحدیث، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش، وزیری، ۸ جلد، عربی؛
- منتخب موسوعة الإمام علی بن أبی طالب(ع)، تلخیص: مهدی غلامعلی، قم: دار الحدیث، چاپ اوّل، ۱۳۸۸ش، وزیری، ۹۸۷ صفحه، عربی؛
- ترجمه ترکی استانبولی موسوعة الامام علی بن ابی طالب(ع) فی الکتاب و السنة و التاریخ، با عنوان Imam ali ansiklopedisi، ترجمه: میکائیل گورل و دیگران، استانبول: ASR، چاپ اوّل، ۲۰۱۴م، ۷ جلد.[۱۲]
- ترجمه انگلیسی گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) با همکاری مجمع جهانی اهل‌بیت و مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث (همراه با متن عربی) در ۲ جلد در سال ۱۳۹۷ش [۱۳]
همچنین نسخه دیجیتالی دانشنامه امیرالمؤمنین(ع) و موسوعة الامام علی بن ابی طالب(ع) منتشر شده است.[۱۴]
کتاب سال ولایت
در سال ۱۳۷۹ش، مجموعه «موسوعة الامام علی بن ابی‌طالب فی الکتاب و السنة و التاریخ»، جایزه دومین دوره کتاب سال ولایت و همچنین در سال ۱۳۸۲ش نسخه ترجمه‌شده این اثر با عنوان «دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ» عنوان «ترجمه برگزیده» را در ششمین دوره کتاب سال ولایت از آن خود کرد.[۱۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «نگاهی کوتاه به زندگی‌نامه محمدی ریشهری»، پایگاه رسمی محمد محمدی ریشهری.
- ↑ ریشهری، دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ص۱۳.
- ↑ ریشهری، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۹۱ش، ص۱۳.
- ↑ ریشهری، دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ص۱۰.
- ↑ «دانشنامه اميرالمؤمنين(ع)، بر پايه قرآن، حديث و تاريخ»، پایگاه اطلاع‌رسانی انتشارات دار الحدیث.
- ↑ ریشهری، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۹۱ش، ص۱۴-۱۷.
- ↑ ریشهری، دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ص۴۰.
- ↑ ریشهری، دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ص۲۱.
- ↑ ریشهری، دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ص۴۱-۴۶.
- ↑ ریشهری، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۹۱ش، ص۱۲.
- ↑ ریشهری، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۹۱ش، ص۱۴.
- ↑ «دانشنامه اميرالمؤمنين(ع)، بر پايه قرآن، حديث و تاريخ»، پایگاه رسمی محمد محمدی ریشهری.
- ↑ «ترجمه انگلیسی «گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)» منتشر شد»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
- ↑ «دانش نامه امیر المؤمنین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ»، پایگاه رسمی محمد محمدی ریشهری.
- ↑ ریشهری، دانشنامه امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ص۷-۸.
منابع
- «ترجمه انگلیسی «گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین(ع)» منتشر شد»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، درج مطلب: ۲۴ مهر ۱۳۹۷ش، مشاهده ۶ دی ۱۴۰۱ش.
- محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۶ش.
- محمدی ریشهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، قم، دارالحدیث، ۱۳۹۱ش.
- «نگاهی کوتاه به زندگی نامه آیت‌الله محمدی ریشهری»، پایگاه رسمی محمد محمدی ریشهری، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ش.
- «دانشنامه امیر المؤمنین(ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ»، پایگاه رسمی محمد محمدی ریشهری، تاریخ بازدید: ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ش.