سید روحالله موسوی خمینی
![]() | ||
شناسنامه | ||
---|---|---|
نام کامل | سید روح الله مصطفوی موسوی خمینی سید روح الله مصطفوی (شناسنامه) | |
لقب | آیت الله، امام، آیت الله العظمی | |
نسب | سید احمد موسوی | |
زادروز | ۱ مهر ۱۲۸۱ ۲۰ جمادیالثانی ۱۳۲۰ ۲۴ سپتامبر ۱۹۰۲ | |
زادگاه | خمین ایران | |
تاریخ درگذشت | ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ ۲۹ شوال ۱۴۰۹ قمری ۴ ژوئن ۱۹۸۹ (۸۶ سال) | |
آرامگاه | بهشت زهرا تهران | |
نام همسر | خدیجه ثقفی | |
فرزندان | پسران: مصطفی و احمد دختران: زهرا، صدیقه و فریده | |
اطلاعات سیاسی | ||
پستها | بنیانگذار و رهبر جمهوری اسلامی ایران | |
پیش از | آیت الله خامنه ای | |
استادان | عبدالکریم حائری میرزا جواد ملکی تبریزی محمد علی شاهآبادی | |
شاگردان | مرتضی مطهری،سید علی خامنهای سید محمد حسینی بهشتی،اکبر هاشمی رفسنجانی،حسینعلی منتظری مجتبی تهرانی،عبدالله جوادی آملی یوسف صانعی،حسین نوری همدانی | |
وبگاه رسمی | www.imam-khomeini.ir | |
امضا | ![]() |
سید روح الله موسوی خمینی (۱۲۸۱-۱۳۶۸ش) مشهور به امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، از بزرگترین مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم هجری.
وی از سال ۱۳۴۱ش مبارزه علنی علیه نظام سلطنتی پهلوی در ایران را آغاز کرد. حکومت وقت دو بار او را بازداشت کرد و بار دوم به ترکیه و سپس عراق تبعید شد. ۱۳ سال در حوزه علمیه نجف به رهبری مبارزان انقلابی و نیز تدریس و تألیف در علوم حوزوی و دینی پرداخت. در سال ۱۳۵۷ شمسی با گسترش مبارزات مردم به ایران بازگشت و بعد از پیروزی انقلاب تا آخر عمر رهبر جمهوری اسلامی ایران بود.
نظریه ولایت مطلقه فقیه که نظریهای فقهی ـ سیاسی مبتنی بر باورهای تشیع است، مهمترین نظریه اوست. وی تلاش کرد حکومت جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن را بر اساس همین نظریه شکل دهد. از نگاه امام خمینی حکومت، فلسفه عملی تمامی فقه بود. نگاه حکومتی او به فقه باعث شد تا ایشان ضمن تأکید بر حفظ چارچوب فقه سنتی، به نوآوری در اجتهاد معتقد شود. نظریه نقش زمان و مکان در اجتهاد و برخی فتاوای تأثیرگذار او را میتوان نتیجه همین نگاه دانست.
مسلمانان و بهویژه شیعیان جهان علاقه فراوانی به او داشتند. مراسم تشییع پیکر او با شرکت حدود ده میلیون نفر، پرجمعیتترین مراسم تشییع جهان شمرده میشود و هرساله در سالروز درگذشت او، با حضور شخصیتهای سیاسی و مذهبی مراسمی در آرامگاه او برگزار میشود.
او جز فقه و اصول در فلسفه اسلامی و عرفان نظری نیز صاحبنظر و دارای تألیفات بود و جزو عالمان اهل اخلاق شمرده میشد. در دوران تدریس در قم در مدرسه فیضیه جلسات درس اخلاق برپا میکرد. در تمام عمر زندگی ساده و زاهدانهای داشت. در دوران مرجعیت که ساکن نجف بود و نیز در ده سال آخر عمر که رهبر جمهوری اسلامی بود در جماران، در خانهای کوچک زندگی میکرد.
محتویات
زندگینامه
در۲۰ جمادیالثانی سال ۱۳۲۰ هجری قمری مطابق با ۱ مهر ۱۲۸۱ هجری شمسی (۲۴ سپتامپر ۱۹۰۲ میلادی) در شهر خمین از توابع شهر اراک و در مرکز ایران به دنیا آمد. پدرش سید مصطفی موسوی از معاصران میرزای شیرازی و تحصیل کرده حوزه علمیه نجف بود. او که در خمین مرجع امور دینی بود، ۵ ماه بعد از ولادت سید روحالله در مبارزه با حاکمان محلی به شهادت رسید. او تا ۱۵ سالگی تحت سرپرستی مادرش هاجره آغاخانم و عمهاش صاحبه خانم قرار گرفت.[۱]
همسر و فرزندان
در سال ۱۳۰۸ش با خدیجه (قدس ایران) ثقفی (۱۲۹۲-۱۳۸۸ش) ازدواج کرد. فرزندان ایشان عبارتند از: دو پسر به نامهای مصطفی و احمد و سه دختر به نامهای زهرا، فریده و صدیقه.
درگذشت و تشییع

امام خمینی در شامگاه ۱۳ خرداد ۱۳۶۸ش در اثر بیماری سرطان در بیمارستان قلب شهید رجایی تهران درگذشت. در ۱۵ خرداد مراسم وداع با پیکر او در مصلای بزرگ تهران برگزار شد. آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی، نماز میت را بر پیکر او اقامه کرد و در ۱۶ خرداد با حضور حدود ۱۰ میلیون نفر، تشییع و در بهشت زهرای تهران دفن شد.[۲] مراسم تشییع جنازه او پرجمعیتترین تشییع جنازه در تاریخ شمرده شده است.[۳]
به مناسبت درگذشت امام خمینی ۱۴ خرداد در ایران تعطیل رسمی است و مراسم مختلفی برگزار میشود. برنامه اصلی در کنار مرقد او با حضور سران کشور و مردم است. سخنران اصلی این برنامه رهبر جمهوری اسلامی است.
زیستنامه علمی
تحصیلات ابتدایی مثل قسمتی از معارف متداول روز و علوم مقدماتی و سطح حوزه علمیه، از جمله ادبیات عرب، منطق و فقه و اصول را نزد معلمان و علمای خمین (نظیر آقا میرزا محمود افتخار العلماء، میرزا رضا نجفی خمینی، آقا شیخ علی محمد بروجردی، آقا شیخ محمد گلپایگانی، آقا عباس اراکی و بیش از همه نزد برادر بزرگش آیت الله سید مرتضی پسندیده) فراگرفت.[۴]
تحصیل در اراک و قم
در سال ۱۲۹۸ش عازم حوزه علمیه اراک شد و اندکی پس از هجرت عبدالکریم حائری (نوروز ۱۳۰۱ ش/ رجب ۱۳۴۰ق) ایشان نیز به دنبال استاد و جمعی دیگر از شاگران به قم آمد.[۵]
در حوزه علمیه قم، علاوه بر مطالعه تتمّه مباحث کتاب مطوّل (در علم معانی و بیان)، تکمیل دروس سطح و دروس خارج فقه و اصول به دیگر رشتههای علمی نیز روی آورد. از این رو همزمان به فراگیری عروض و قوافی، ریاضیات، هیئت و فلسفه پرداخت و عالیترین سطوح عرفان نظری و عملی را به مدت شش سال نزد آیت الله آقا میرزا محمد علی شاه آبادی فراگرفت. امام خمینی با آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی نیز مأنوس بود و از ایشان به نیکی یاد میکرد.
استاد اصلی ایشان در علم فقه و اصول زعیم حوزه قم عبدالکریم حائری بود.[۶]
پس از درگذشت شیخ عبدالکریم حائری یزدی با تلاش امام خمینی به همراه جمعی دیگر از مجتهدان حوزه علمیه قم؛ آیت الله بروجردی به عنوان زعیم حوزه علمیه عازم قم گردید. در این زمان، امام خمینی به عنوان یکی از مدرسان و مجتهدان صاحبرأی در فقه و اصول و فلسفه و عرفان و اخلاق شناخته میشد.[۷]
او از شیخ محمدرضا اصفهانی، شیخ عباس قمی، سید محسن امین عاملی و سید ابوالقاسم دهکردی اصفهانی اجازه روایت دریافت کرده است.[۸]
اساتید
- شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم
- محمدرضا مسجد شاهی اصفهانی صاحب وقایة الاذهان
- میرزا محمدعلی شاه آبادی
- سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
- میرزا جواد ملکی تبریزی
- سید علی یثربی کاشانی
- سید محمدتقی خوانساری
- میرزا علی اکبر حکمی یزدی
- میرزا محمد علی ادیب تهرانی[۹]
تدریس
آیت الله خمینی طی سالهای طولانی در حوزه علمیه قم به تدریس چندین دوره فقه، اصول، فلسفه و عرفان و اخلاق اسلامی در مدرسه فیضیه، مسجد اعظم، مسجد محمدیه، مدرسه حاج ملا صادق، مسجد سلماسی و... همت گماشت و در حوزه علمیه نجف نیز قریب سیزده سال در مسجد شیخ اعظم انصاری معارف اهل بیت و فقه را در عالیترین سطوح تدریس نمود و در نجف بود که برای نخستین بار مبانی نظری ولایت فقیه را در چندین جلسه تدریس نمود.
به گفته شاگردان ایشان، درس امام خمینی از معتبرترین کانونهای درسی حوزه محسوب میشد و در برخی از دورهها تعداد شاگردان به ۱۲۰۰ نفر هم رسیده بود که در میان آنان دهها تن از مجتهدان مسلّم و شناخته شده حاضر بودند.[۱۰]
شاگردان
- علیپناه اشتهاردی
- یحیی انصاری شیرازی
- مجتبی تهرانی
- احمد جنتی
- عبدالله جوادی آملی
- سید عارف حسین حسینی
- سید محمد حسینی بهشتی
- سید محمد علی قاضی طباطبایی
- سید محمد عزالدین حسینی موسوی زنجانی
- عطاءالله اشرفی اصفهانی
- سید محمد رضا سعیدی
- سید عباس خاتم یزدی
- سید علی خامنه ای
- ابوالقاسم خزعلی
- سید مصطفی خمینی
- حسین راستی کاشانی
- جعفر سبحانی
- محمد شجاعی زنجانی
- محمد شریف رازی
- یوسف صانعی
- حسین غفاری
- محمد فاضل لنکرانی
- سید جلالالدین آشتیانی
- محمد علی گرامی
- فضل الله محلاتی
- علی مشکینی
- مرتضی مطهری
- محمد جواد باهنر
- محمد هادی معرفت
- محمد مفتح
- علی قدوسی
- مسلم ملکوتی
- سید رضا صدر
- محمد رضا مهدوی کنی
- حسینعلی منتظری
- حسین نوری همدانی
- اکبر هاشمی رفسنجانی
- سید محمود هاشمی شاهرودی
- سید عبدالکریم هاشمی نژاد
- محمدصادق حائری شیرازی
- محمد امامی کاشانی
کتابها
- کشف اسرار
- تحریر الوسیله
- چهل حدیث
- ولایت فقیه
- جهاد اکبر
- مناسک حج
- آداب الصلاة
- سر الصلاة
- تفسیر سوره حمد
- طلب و اراده
- شرح دعای سحر
- کتاب البیع (۵ جلد)
- کتاب الطهاره (۴ جلد)
- استفتائات (۳ جلد)
- رساله توضیح المسائل
- وصیت نامه سیاسی الهی
- شرح حدیث جنود عقل و جهل
- صحیفه امام (صحیفه نور) ۲۲ جلد
- مصباح الهدایه الی الخلافة و الولایة
- مناهج الوصول الی علم الاصول (۲ جلد)
- تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس
- انوار الهدایه فی التعلیقة علی الکفایة (۲ جلد)
- رسائل (شامل چند رساله در علم اصول مثل «لاضرر و لا ضرار»، استصحاب، تعادل و تراجیح، اجتهاد و تقلید، و تقیه)[۱۱]
رهبری مبارزه با نظام پادشاهی پهلوی
نظام حاکم بر ایران سلطنتی مشروطه بود که به دلیل سرپیچیهای مداوم دو شاه پهلوی عملا به سلطنتی مطلقه تبدیل شده بود. برنامههای نظام حاکم گاه با مبانی دین اسلام و مذهب تشیع سازگار نبود. این عامل باعث اعتراض متدینان و به ویژه علمای مذهبی به رژیم حاکم شده بود.
نخستین حرکت
اعتراض رسمی و آشکار امام خمینی به نظام سلطنتی با صدور بیانیهای در سال ۱۳۴۱ آغاز شد. پس از تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، نخست در ۱۶ مهر سال ۱۳۴۱ش جلسهای با حضور امام خمینی (س) و سایر مراجع قم تشکیل شد. که منجر به صدور اعلامیههایی از سوی علما و شخص امام خمینی گردید.[۱۲]
در ۱۱ آذر سال ۱۳۴۱ تصویبنامه انجمنهای ایالتی و ولایتی به دنبال مبارزات پیگیر امام خمینی لغو شد. ایشان، پیامی برای ختم این غائله صادر کرد.
ادامه اعتراضات
- ۲ بهمن ۱۳۴۱: تحریم رفراندوم غیر قانونی شاه موسوم به «انقلاب سپید»از سوی امام خمینی[۱۳]
- ۲ فروردین ۱۳۴۲: واقعه فیضیه به دست رژیم شاه[۱۴] [۱۵]
- ۱۵ خرداد ۱۳۴۲: دستگیری شبانه امام خمینی و قیام مردم در اعتراض به دستگیری ایشان
- ۴ تیر ۱۳۴۲: انتقال امام از پادگان قصر به سلولی در عشرت آباد
- ۲۱ فروردین ۱۳۴۳: سخنرانی تاریخی امام خمینی در مسجد اعظم قم پس از آزادی از حبس و حصر
- ۴ آبان ۱۳۴۳: سخنرانی کوبنده به مناسبت طرح کاپیتولاسیون[۱۶]
- ۱۳ آبان ۱۳۴۳: بازداشت و تبعید به ترکیه
- ۲۱ آبان ۱۳۴۳: انتقال از آنکارا به بورسای ترکیه
تبعید به نجف
- در تاریخ ۱۳ مهر سال ۱۳۴۴ امام خمینی از ترکیه به بغداد منتقل شد. در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۴۴ از سامرا به کربلا رفت و در روز ۲۳ مهر ۱۳۴۴ وارد نجف شد و بعد از دید و بازدیدهایی که از سوی علما و مراجع نجف انجام شد در ۲۳ آبان ۱۳۴۴ دروس حوزه خود را شروع کرد.
- ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ پیام ایشان به مناسبت چهلم شهدای قم
- ۲ مهر ۱۳۵۷ محاصره منزل امام توسط نیروهای بعثی عراق
- ۱۰ مهر ۱۳۵۷ هجرت از عراق به سوی کویت
- ۱۳ مهر ۱۳۵۷ هجرت از عراق به فرانسه
- ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ بازگشت به میهن اسلامی پس از ۱۵ سال تبعید
رهبری نظام جمهوری اسلامی در ایران
گاهشمار مبارزات امام خمینی | |
---|---|
۱۶ مهر ۱۳۴۱ | صدرو بیانیه علیه تصویب قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی |
۱۱ آذر ۱۳۴۱ | صدور بیانیه بعد از لغو قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی |
۲ بهمن ۱۳۴۱ | تحریم رفراندوم «انقلاب سپید» |
۲فروردین۱۳۴۲ | حمله ماموران امنیتی به مدرسه فیضیه |
۱۳ خرداد۱۳۴۲ | سخنرانی امام خمینی در مدرسه فیضیه عصر روز عاشورا |
۱۵ خرداد۱۳۴۲ | قیام ۱۵ خرداد و بازداشت امام خمینی |
۴ تیر۱۳۴۲ | انتقال امام از پادگان قصر به سلولی در عشرت آباد |
۲۱فروردین۱۳۴۳ | سخنرانی در مسجد اعظم قم پس از آزادی |
۴ آبان۱۳۴۳ | سخنرانی علیه لایحه کاپیتولاسیون |
۱۳ آبان ۱۳۴۳ | بازداشت و تبعید به ترکیه |
۲۱ آبان ۱۳۴۳ | انتقال از آنکارا به بورسا در ترکیه |
۱۳ مهر۱۳۴۴ | انتقال از ترکیه به بغداد در عراق |
۱۶ مهر۱۳۴۴ | حرکت از سامرا به کربلا |
۲۳ مهر۱۳۴۴ | ورود به نجف |
۲۳ آبان۱۳۴۴ | آغاز تدریس در حوزه علمیه نجف |
۱ بهمن۱۳۴۸ | آغاز درسهای ولایت فقیه (حکومت اسلامی) در نجف |
۱ آبان۱۳۵۶ | درگذشت مشکوک سید مصطفی خمینی فرزند امام خمینی |
۱۷ دی۱۳۵۶ | انتشار مقاله توهینآمیز نسبت به امام خمینی در روزنامه اطلاعات |
۱۹ دی۱۳۵۶ | سرکوب راهپیمایی اعتراضی مردم قم |
۲ مهر۱۳۵۷ | محاصره منزل امام در نجف توسط ماموران حکومتی عراق |
۱۰ مهر۱۳۵۷ | حرکت از عراق به سمت کویت و ممانعت دولت کویت از ورود ایشان به کویت |
۱۳ مهر۱۳۵۷ | حرکت از عراق به پاریس |
۲۲ دی۱۳۵۷ | صدور دستور تشکیل شورای انقلاب |
۱۲ بهمن۱۳۵۷ | بازگشت به ایران بعد ۱۵ سال تبعید |
۱۵ بهمن۱۳۵۷ | نصب مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت |
۲۲ بهمن۱۳۵۷ | پیروزی انقلاب اسلامی در ایران |
۱۰ اسفند۱۳۵۷ | بازگشت به قم و سکونت در قم |
۲ بهمن۱۳۵۸ | انتقال از قم به تهران و زندگی در جماران به دلیل بیماری قلبی |
۱۴ خرداد۱۳۶۸ | درگذشت در بیمارستان قلب شهید رجائی در تهران |
۱۵خرداد۱۳۶۸ | وداع مردم با پیکر او در مصلی تهران |
۱۶ خرداد۱۳۶۸ | تشییع از مصلی تهران تا بهشت زهرا و دفن در بهشت زهرا [۱۷] |
در سال ۱۳۵۷ شمسی حرکت انقلابی مردم ایران به پیروزی رسید. امام خمینی در ۱۲ بهمن همان سال به ایران بازگشت و در ۲۲ بهمن نظام سلطنتی رسما شکست خورد. چند ماه بعد در فروردین ۱۳۵۸ شمسی نظام جمهوری اسلامی به رفراندم گذاشته شد و مدتی بعد، قانون اساسی توسط خبرگان منتخب مردم نوشته و به رای گذاشته شد. بر اساس این قانون نیز امام خمینی به عنوان رهبر جمهوری اسلامی معرفی شد. ایشان تا پایان عمر یعنی خرداد ماه ۱۳۶۸ رهبری این نظام را بر عهده داشتند.
تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران، تدوین قانون اساسی، مقابله با درگیریهای داخلی، فرماندهی جنگ در زمان حمله هشت ساله عراق به ایران، پذیرش صلح با عراق، اصلاح قانون اساسی،... مهمترین کارهای او در طول این ده سال به شمار میرود.
روز قدس
چند ماه بعد از پیروزی انقلاب در ایران، در مرداد ماه سال ۱۳۵۸ه.ش که مصادف با ماه رمضان ۱۳۹۹ه.ق بود، امام خمینی آخرین جمعه ماه رمضان هر سال را به عنوان روز قدس اعلام کرد و از مسلمانان جهان خواست طى مراسمى همبستگى بين المللى خود را در حمايت از حقوق قانونى مردم مسلمان اعلام نمايند.[۱۸]
این روز در تقویم رسمی ایران با نام روز جهانی قدس ثبت شده است. از آن پس همه ساله در آخرین جمعه ماه رمضان، در ایران و کشورهای مختلف راهپیمایی برگزار میشود.
نامه به گورباچف رهبر شوروی
در اولین روز سال ۱۹۸۹ میلادی یازدهم دی ماه ۱۳۶۷ش، امام خمینی نامهای برای میخائیل گورباچف، صدر هیأت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی سابق ارسال کرد. این نامه را هیئتی با عضویت آیت الله عبدالله جوادی آملی و دکتر محمد جواد لاریجانی و خانم مرضیه حدیدچی (دباغ) به گورباچف تحویل داد.
این نامه در شرایطی خطاب به رهبر شوروی سابق نگاشته شده بود که تحلیلگران سیاسی نظارهگر تجدید نظر طلبی و آغاز تحولات دنیای کمونیسم بودند. رهبر انقلاب اسلامی با پیشبینی فروپاشی نظام شوروی سابق نوشته بودند: از این پس کمونیسم را باید در موزههای تاریخ سیاسی جهان جستجو کرد.
هم چنین در این نامه ضمن نقد تفکر مادی و دعوت سران کمونیسم به معنویت و توجه به دین، توصیه شده بود که برای شناخت بهتر حقایق دینی دانشمندانی را به قم بفرستند.
برائت از مشرکین
یکی از برنامههایی که در سفر حج از سوی زائران و حجگزاران ایرانی انجام میشد مراسمی بود با عنوان برائت از مشرکین. این برنامه عبارت بود از راهپیمایی و سخنرانی علیه آمریکا، رژیم صهیونیسم و برخی دولتهای دیگری که علیه نظام جمهوری اسلامی ایران فعالیت میکردند و همه ساله در روز ۷ ذیالحجه در مکه انجام میشد.
فتوای قتل سلمان رشدی
در سال ۱۹۸۸م/ ۱۳۶۷ ش کتابی به نام آیات شیطانی منتشر شد که به اعتقاد اکثر مسلمانان حاوی توهینهایی به پیامبر اسلام (ص) بود. در بهمن ماه ۱۳۶۷ امام خمینی طی فتوایی نویسنده آن کتاب را به علت توهین به پیامبر اسلام (ص)، مرتد دانسته و حکم اعدام او را صادر کرد.[۱۹] بعد از مدتی شایع شد که اگر نویسنده کتاب توبه کند حکم قتل او پس گرفته خواهد شد ولی آیت الله خمینی در پاسخ به استفتائی در همین زمینه تاکید کرد که سلمان رشدی (نویسنده کتاب) حتی اگر توبه کند و زاهد زمان هم بشود حکم او تغییر نخواهد کرد.[۲۰]
ایجاد مجمع تشخیص مصلحت نظام
بنابر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی نباید با احکام شرع و قانون اساسی مخالف باشند. تشخیص این سازگاری با شورای نگهبان قانون اساسی است. تعارضهای متعدد دیدگاه مجلس و شورای نگهبان باعث شد که امام خمینی به فکر چارهای برای این معضل باشد. او نخست اعلام کرد که اگر دو سوم نمایندگان تصویب قانونی را لازم بدانند نظر آنان بر نظر شورای نگهبان مقدم است.[۲۱] پس از مدتی در بهمن ماه ۱۳۶۶ش مجمعی به نام مجمع تشخیص مصلحت نظام را تشکیل داد.[۲۲]
بر اساس اصل ۱۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، یکی از وظایف این مجمع حل اختلاف بین شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی است. در نتیجه تصمیمگیریهای این مجمع، گاه ممکن است قوانینی تصویب شود که مخالف احکام اولیه شرع یا مخالف قانون اساسی باشد.
آراء و اندیشهها
ولایت مطلقه فقیه
امام خمینی نخستین بار در نجف و در درسهایی که بعدها با نام حکومت اسلامی منتشر شده، نظریه ولایت فقیه را مطرح کرد.[۲۳] اساس این نظریه آن است که در اندیشه شیعی، حکومت باید زیر نظر یک مجتهد جامع الشرایط اداره شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران این نظریه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران گنجانده شد و نظام جمهوری اسلامی بر اساس این نظریه بنیاد نهاده شد.
امام خمینی در سالهای پایانی عمر خود نظریه ولایت مطلقه فقیه را مطرح کرد و اختیارات حکومتی فقیه را معادل اختیارات پیامبر اسلام (ص) و امامان (ع) دانست. در این نظریه فقیه میتواند احکام اولیه شرع را نیز بر اساس مصلحت نظام اسلامی به طور موقت تعطیل کند.[۲۴]
نقش زمان و مکان در اجتهاد
امام خمینی در اسفند ماه ۱۳۶۷ش پیامی برای حوزههای علمیه صادر کرد که به منشور روحانیت معروف شد. او در بخشی از این پیام، اجتهاد مصطلح در حوزههای علمیه را برای اداره جامعه ناکافی دانست[۲۵] و تاکید کرد که زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهاد هستند. زمان و مکان باعث تغییر نگاه مجتهد به یک موضوع و در نتیجه تغییر حکم خواهند شد.[۲۶] او پیشتر نیز در نامهای که به منشور برادری معروف شد بر ناکافی بودن اجتهاد مصطلح در حوزهها تصریح کرده بود.[۲۷]
دخالت دادن مصلحت در فقه
جواز بازی با شطرنج
بازی با شطرنج از نظر بسیاری از فقیهان شیعه حرام شمرده میشود. امام خمینی در سال ۱۳۶۷ش در پاسخ به یک استفتاء نوشت: در صورتی که شطرنج به عنوان آلات قمار، شناخته نشود، بازی با آن بدون شرطبندی، حرام نیست.[۲۸] این فتوا که به نوعی جدید شمرده میشد، واکنشهایی در پی داشت. یکی از شاگردان آیت الله خمینی نامهای اعتراضآمیز نوشت. امام خمینی در پاسخ، بر فتوای خود را تأکید و از نوع نگاه رایج فقیهان به ادله فقهی انتقاد کرد.[۲۹]
دیوان شعر
نخستین بار یک هفته بعد از درگذشت امام خمینی یکی از اشعار او منتشر شد. این شعر که مضمونی عرفانی داشت به زودی در بین عموم مردم معروف شد.
|
بعد از مدتی دیوان کامل شعر امام خمینی با عنوان دیوان امام منتشر شد. دیوان شعر امام کتابی است که در ۶ فصل شامل غزلیات، رباعیات، قصاید، مسمط، ترجیع بند و اشعار پراکنده تنظیم شده و اولین بار توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در ۴۳۸ صفحه انتشار یافته است.
در این دیوان علاوه بر غزل، رباعیات فراوانی نیز منتشر شده است که تعدادی از آنها خطاب به عروس امام خمینی (همسر سید احمد خمینی) سروده شده است. بسیاری از شعرای معاصر همچون حمید سبزواری، جواد محقق، عبدالجبار کاکایی، رحیم زریان، محمدعلی بهمنی، کامران شرفشاهی، سعید بیابانکی، صابر امامی، عباس چشامی و امیر مرزبان، در ارتباط با این دیوان اظهار نظرهایی کردهاند.
ترجمه اشعار این دیوان که عمدتا در سبک عراقی سروده شدهاند، به هندی، عربی، انگلیسی و چندین زبان دیگر انتشار یافته است.
به جز ترجمه، کتابی نیز با عنوان فرهنگ موضوعی و شرح و تفسیر دیوان امام خمینی منتشر شده است. نویسنده این کتاب قادر فاضلی است.
تبارنامه سید روح الله خمینی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
آثار درباره امام خمینی
به دلیل جایگاه خاص امام خمینی که بنیانگذار و رهبر جمهوری اسلامی ایران و یکی از بانفوذترین مراجع تقلید تاریخ شیعه بود، آثار علمی، هنری و چندرسانهای بسیار زیادی درباره او خلق شده است. به علت گستردگی و پراکندگی این آثار گزارشی جامع از آنها وجود ندارد.
کتابها
- کتابهای خاطرات مرتبط به امام خمینی بخشی از آثار منتشره درباره ایشان است. این کتابها گاه به طور مستقیم به خاطرات مربوط به امام خمینی میپردازند و گاه در ضمن گزارش زندگی یک شاگردان و اطرافیان ایشان، خاطرات مشترک نیز نقل شده است. کتابهای پا به پای آفتاب، که در ۸ جلد گردآوری شده است معروفترین کتاب در این زمینه است. [۳۰] امام به روایت دانشوران، پرتوی از خورشید، خاطرات سالهای نجف در دو جلد،[۳۱] و در سایه آفتاب نوشته محمدحسن رحیمیان [۳۲] از دیگر آثار در این زمینهاند.
- مجموعه اسناد مرتبط با فعالیتهای سیاسی او در دوران مبارزه با نظام سلطنتی پهلوی در ۲۲ جلد منتشر شده است. [۳۳]
- منظومه فکری امام خمینی(ع)، که دربردارنده ۲۴ مقاله از نویسندگان مختلف است. این کتاب با هدف معرفی نظاممند بخشهای فکری و مبانی اندیشه ایشان تألیف شده است. [۳۴]
- دایرة المعارف مصوّر تاریخ زندگی امام خمینی، نویسنده: جعفر شیر علی نیا، سایان، تهران، ۱۳۹۳ش.
مقالات و پایاننامهها
مقالات منتشر شده درباره زندگی یا اندیشههای امام خمینی در جایی جمعآوری نشده است. همه ساله در سالگرد درگذشت او در نیمه خرداد روزنامهها و مجلات بخشی از فضای خود را به مقالههایی با محوریت امام خمینی اختصاص میدهند.
- در پایگاه اینترنتی پرتال امام خمینی چکیده بیش از ۵۵۰ پایاننامه دانشگاهی که موضوع آنها بررسی اندیشهها و زندگی امام خمینی است، منتشر شده است. [۳۵]
آثار چند رسانهای
- فیلم سینمایی فرزند صبح به کارگردانی بهروز افخمی.
- مجموعه تلویزیونی صنوبر به کارگردانی مجتبی راعی [۳۶]
- مستند امام روح الله. ساخته شبکه تلویزیونی المنار لبنان. که به زبان عربی در ده قسمت به مرور زندگی امام خمینی پرداخته است. این اثر به فارسی دوبله و پخش شد. [۳۷]
پانویس
- ↑ انصاری، ص۱۴-۱۵
- ↑ عروج، ناگفته هایی از مراسم خاکسپاری امام (ره).
- ↑ سایت گینس
- ↑ انصاری، حدیث بیداری، ص۱۶
- ↑ انصاری، حدیث بیداری، ص۱۶
- ↑ انصاری، حدیث بیداری، ص۱۷-۱۸
- ↑ انصاری، حدیث بیداری، ص۱۸
- ↑ حافظیان، ابوالفضل، ۱۳۷۸، شماره ۱۲ مجله حکومت اسلامی.
- ↑ پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
- ↑ انصاری، حدیث بیداری، ص۱۹-۲۰
- ↑ پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
- ↑ رجبی، محمد حسن، زندگی نامه سیاسی امام خمینی ره، ص۲۲۹.
- ↑ پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
- ↑ رجبی، محمد حسن، زندگی نامه سیاسی امام خمینی ره، ص ۲۵۰.
- ↑ پرتال پژوهشی و اطلاع رسانی مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
- ↑ صوت سخنرانی امام خمینی بمناسبت تصویب کاپیتولاسیون
- ↑ فصلنامه حضور، شماره ۳۴، زمستان ۱۳۷۹.
- ↑ صحیفه امام، ج۹، ص ۲۶۷
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۶۳
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۶۸
- ↑ صحیفه امام، ج ۱۷، ص ۳۲۱
- ↑ صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۶۴
- ↑ رک: امام خمینی، ولایت فقیه
- ↑ صحیفه امام، ج۲۰، ص۴۵۲
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۹۱
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۲۸۹
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۷۷
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۲۹
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۵۱
- ↑ خبرگزاری کتاب ایران. مرور لینک. ۹۶.۹.۲۲
- ↑ پرتال امام خمینی. مرور لینک.۹۶.۹.۲۲
- ↑ پاتوق کتاب فردا. مرور لینک. ۹۶.۹.۲۲
- ↑ پرتال امام خمینی. مرور لینک ۹۶.۹.۲۲
- ↑ خسروپناه و جمعی از نویسندگان، منظومه فکری امام خمینی، ص۳۳
- ↑ پرتال امام خمینی. مرور لینک ۹۶.۹.۲۲
- ↑ تصویر امام (ره) در تلویزیون و سینما. مرور لینک ۹۶.۹.۲۲
- ↑ سایت مبین مدیا
منابع
- انصاری، حمید، حدیث بیداری، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۳۷۸ش.
- خمینی، سید روح الله (امام)، صحیفه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- خمینی، سید روح الله (امام)، ولایت فقیه.
- خسروپناه، عبدالحسین، و دیگران. منظومه فکری امام خمینی(ره). پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ۱۳۹۶ش.
- رجبی، محمدحسن، زندگینامه سیاسی امام خمینی: از آغاز تا تبعید، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- حافظیان، ابوالفضل، اجازات حسبیه امام خمینی، فصلنامه حکومت اسلامی، ۱۳۷۸، شماره۱۲.
- فصلنامه حضور، شماره ۳۴، زمستان ۱۳۷۹ش.
- عروج، خسرو، ناگفته هایی از مراسم خاکسپاری امام (ره)، سایت تابناک، تاریخ انتشار ۱۴ خرداد ۱۳۹۱، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶.
پیوند به بیرون
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- سایت امام خمینی
- پرتال امام خمینی
- ايدئولوژی انقلابی امام خمینی احيای تشيع
- متن صحیفه نور
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی