جهانگیرخان قشقایی

مقاله قابل قبول
پیوند کم
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
کپی‌کاری از منابع خوب
استناد ناقص
شناسه ناقص
از ویکی شیعه
جهانگیرخان قشقایی
حکیم‌، فیلسوف، فقیه و عارف شیعه
اطلاعات فردی
تاریخ تولد۱۲۴۳ق
تاریخ وفات۱۳ رمضان ۱۳۲۸ق
محل دفنتخت فولاد
شهر وفاتاصفهان
اطلاعات علمی
استادانمحمدرضا قمشه‌ای • محمدحسن نجفی اصفهانی • محمد باقر نجفی اصفهانی • حاج ملا حسین‌علی تویسرکانی • ملا عبدالجواد
شاگردانرحیم اربابآیت‌الله بروجردیمحمدعلی شاه‌آبادیسید جمال‌الدین گلپایگانیضیاءالدین دریسید حسن مدرسنخودکی اصفهانیآقا نجفی قوچانیمحمدحسین غروی نائینیمحمدحسین تونی


میرزاجهانگیرخان قشقایی (۱۲۴۳-۱۳۲۸ق)، حکیم‌، فقیه و عارف شیعه قرن سیزدهم قمری. وی با اینکه در میان‌سالی به کسب علم روی آورد، چندی نگذشت که از مدرّسان علوم عقلی و نقلی گردید. جهانگیرخان استاد علمای معروفی همچون حاج آقا رحیم ارباب، سید حسین طباطبائی بروجردی، سید حسن مدرس، حسنعلی نخودکی اصفهانی و میرزا محمدحسین نائینی است.

نسب، ولادت و وفات

مدفن جهانگیرخان در تخت فولاد اصفهان

جهانگیرخان قشقایی، فرزند محمدخان قشقایی (مردی عالم و صاحب کمال و از خان‌های دره شور، از ایل قشقایی) بود. مادرش از خانزادگان سمیرم اصفهان و از ساکنان دهاقان بود و به همین سبب مردم اصفهان، جهانگیرخان را دهاقانی نامیده‌اند.[۱]

وی در سال ۱۲۴۳ق در دهاقان (از شهرهای استان اصفهان کنونی) زاده شد.[۲] و در ۱۳ رمضان ۱۳۲۸ق[۳] درگذشت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.[۴]

زندگی‌نامه

جهانگیرخان خواندن و نوشتن را در زادگاهش فراگرفت‌. وی تا حدود ۴۰ سالگی‌، همانند پدرش‌، به زندگی عشایری و دامداری و کشاورزی مشغول بود. در سواری و تیراندازی مهارتی چشمگیر داشت و به موسیقی علاقه‌مند بود.[۵]

حدوداً ۴۰ ساله بود که روزی برای فروش محصولات و خرید مایحتاج سالانه ایل و تعمیر تار به بازار اصفهان رفت و با مشاهده مدرسه صدر، مجذوب شکوه معنوی مدرسه و علمای آن گشت‌. شخصی با مشاهده علاقه جهانگیرخان به مدرسه صدر او را به تهذیب نفس و تحصیل علم و معرفت دعوت کرد.[۶] جهانگیرخان‌، تحت تأثیر سخنان او، و با راهنمایی وی حجره‌ای در یکی از مدارس علمیه اصفهان گرفت و تا پایان عمر در آن شهر ماند. با اینکه وی در میان‌سالی به کسب علم روی آورده بود، چندی نگذشت که از مدرّسان علوم عقلی و نقلی گردید.[۷]

زهد

جهانگیرخان قشقایی
از راست: سید ابوالحسن اصفهانی، جهانگیرخان قشقایی، میرزا عبدالرحیم صاحب فصول.

جهانگیرخان زندگی خود را از اجاره‌بهای سالانه زمینی که داشت می‌گذراند. او تا پایان عمر لباس عشایری پوشید و لباس مرسوم عالمان را بر تن نکرد.[۸]

تدریس

وی حدود ۴۰ سال در مدرسه صدر اصفهان به تدریس علوم عقلی پرداخت‌.[۹] درس حکمت او چنان رایج و مطلوب طلاب بود که درسِ شرح منظومه ملا هادی سبزواری او، به سبب کثرت شاگردان، در خارج از حجره مدرسه صدر و در شبستان مسجد چارچی تشکیل می‌شد.[۱۰]

اساتید

استادان مشهور وی عبارتند از:

  1. محمدرضا قمشه‌ای در فلسفه و حکمت‌
  2. محمد حسن نجفی اصفهانی
  3. محمد باقر نجفی اصفهانی
  4. ملا حسین‌علی تویسرکانی فقه و اصول و ادبیات عرب
  5. ملا عبدالجواد (طبیب معروف اصفهان) در ‌طب

او ریاضی، هیئت و نجوم را از استادان سرشناس آن زمان فراگرفت.[۱۱]

شاگردان

  1. حاج آقا رحیم ارباب
  2. سید حسین طباطبائی بروجردی[۱۲]
  3. شیخ محمد حکیم خراسانی[۱۳]
  4. سیدمحمد داعی الاسلام لاریجانی[۱۴]
  5. ضیاءالدین درّی[۱۵]
  6. میرزا محمدعلی شاه آبادی اصفهانی
  7. محمدحسین فاضل تونی[۱۶]
  8. سیدجمال‌الدین گلپایگانی[۱۷]
  9. حاج میرزا مهدی دولت‌آبادی[۱۸]
  10. سید حسن مدرس[۱۹]
  11. شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی[۲۰]
  12. آقا نجفی قوچانی[۲۱]
  13. میرزا حسین نائینی[۲۲]
  14. شیخ مرتضی طالقانی
  15. شیخ جواد آدینهی که پس از درگذشت استاد تدریس حکمت را در اصفهان به‌عهده داشت‌.[۲۳]
  16. آقاضیاءالدین عراقی

آثار

  1. پس از وفات جهانگیرخان، حکیم خراسانی به جمع‌آوری اشعار او همت گمارد.[۲۴] ولی این دیوان اکنون در دست نیست‌.[۲۵]‌ و فقط غزلیاتی از آن به جای مانده است.
  2. در برخی منابع شرحی فارسی از نهج‌البلاغه به او نسبت داده‌اند.[۲۶]

جایگاه علمی

بسیاری از اندیشمندان درباره مقام علمی و اخلاقی جهانگيرخان قشقايى، اظهار نظر کرده‌ و او را ستوده‌اند. مرتضی مطهری قشقايى را استاد مسلّم فلسفه در اصفهان دانسته و افزوده است: او علاوه بر مقام علمى و فلسفى، در متانت و وقار و انضباط اخلاقى و تقوا نمونه بوده است و تا آخر عمر در همان لباس عادی اول خود باقی بوده و فوق‌العاده مورد ارادت شاگردان و آشنایان بوده‌است.».[۲۷] جلال الدین همایی( مورخ ، ادیب ۱۳۵۹-۱۲۷۸ش) در باره او می‌گوید: «مرحوم جهانگیرخان، فلسفه را در اصفهان از تهمت خلاف شرع و بدنامی کفر و الحاد نجات داد. سهل است که چندان به این علم رونق بخشید که فقها و متشرعان نیز آشکارا با میل و علاقه روی به درس فلسفه نهادند؛ و آن را مایه فضل و مفاخرت می‌شمردند. [۲۸]

پانویس

  1. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵.
  2. حدیقه‌الشعراء، ج ۱، ص۳۸۷؛ طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵؛ دانشمندان و سخن ‌سرایان فارس‌، ج ۲، ص۱۶۱
  3. حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۴۳۲.
  4. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵؛ دانشمندان و سخن ‌سرایان فارس‌، ج۲، ص۱۶۱
  5. تذکره مدینه الادب‌، ج ۳، ص۲۴۵؛ طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵
  6. تذکره مدینه الادب‌، ج ۳، ص؛ اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵؛ دیوان طرب، ص۷۱.
  7. شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری‌، ج ۱، ص۲۸۴.
  8. فوائد الرضویه‌، ج ۱، ص۸۸؛ تاریخ اصفهان‌، ج ۳، ص۳۲۶؛ تذکرةالقبور، ص۲۴۶؛ تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین‌، ص۸۵؛ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴ ص۵۳۲.
  9. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵؛ شمس‌التواریخ، ص۶۰؛ دیوان طرب، ص۷۱.
  10. دیوان طرب، ص۷۰؛ شمس‌التواریخ، ص۶۰.
  11. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۱، ص۳۴۵؛ تذکره‌القبور، ص۲۴۶؛ اصفهان، ص۲۲۹؛ «جهانگیرخان قشقائی‌»، ص۵۸-۵۹.
  12. تاریخ حکماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، ص۸۷.
  13. تذکره‌القبور، ص۴۷۵.
  14. زندگینامه رجال و مشاهیر ایران‌، ج ۳، ص۱۷۲.
  15. رجال اصفهان‌، ج ۱، ص۳۹۸.
  16. در آسمان معرفت، ص۳۶۰.
  17. در آسمان معرفت، ص۳۶۰.
  18. تذکره‌القبور، ص۵۳۱-۵۳۲.
  19. شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ج ۱، ص۳۴۴.
  20. گنجینه دانشمندان، ج ۷، ص۱۱۱‌.
  21. تاریخ حکماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، ص۸۷.
  22. طبقات اعلام الشیعه‌، قسم ۲، ص۵۹۳.
  23. تاریخ حکماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، ص۳۰، ۸۷، ۸۹.
  24. «شیخ محمد حکیم خراسانی‌»، ص۲۴۰، یادداشت وحید دستگردی‌.
  25. رجوع کنید به: طبقات اعلام الشیعه، قسم ۱، ص۳۴۵؛ الاعلام‌، ج ۲، ص۱۴۱.
  26. رجوع کنید به: طبقات اعلام الشیعه، قسم ۱، ص‌۳۴۵؛ شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری‌، ج ۱، ص۲۸۴.
  27. مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴ ص۵۳۲.
  28. https://www.cgie.org.ir/fa/news/24999/حکیمی-که-فلسفه-را-از-تهمت-الحاد-رهانید

منابع

  • آقابزرگ طهرانی‌، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه‌: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، ۱۴۰۴ق.
  • ایزدگشسب‌، اسداللّه‌، شمس‌التواریخ: شرح احوال فقها و حکما و عرفا و شعرا و ادبا، تهران‌: چاپ عبدالباقی ایزدگشسب‌، ۱۳۴۵ش‌.
  • بامداد، مهدی‌، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری‌، تهران‌، ۱۳۵۷ش.
  • جابری انصاری‌، محمد حسن، تاریخ اصفهان‌، اصفهان‌: چاپ جمشید مظاهری (سروشیار)، ۱۳۷۸ش‌.
  • حسن‌زاده آملی‌، حسن، در آسمان معرفت‌: تذکره اوحدی از عالمان ربانی‌، قم‌، ۱۳۷۵ش‌.
  • دیوان بیگی‌، احمد، حدیقه‌الشعراء، تهران‌: چاپ عبدالحسین نوائی‌، ۱۳۶۴-۱۳۶۶ش‌.
  • رکن‌زاده آدمیت‌، محمدحسین‌، دانشمندان و سخن ‌سرایان فارس، تهران‌، ۱۳۳۷-۱۳۴۰ش‌.
  • زرکلی‌، خیرالدین‌، الاعلام، بیروت‌، ۱۹۸۰م.
  • شریف رازی‌، محمد، گنجینه دانشمندان‌، تهران‌، ۱۳۵۲-۱۳۵۴ش‌.
  • صدارت‌، علی، «شیخ محمد حکیم خراسانی‌»، مجله ارمغان‌، سال ۲۰،ش ۴ ۵، تیر و مرداد ۱۳۱۸.
  • صدوقی‌سها، منوچهر، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر برصدرالمتألهین‌، تهران‌، ۱۳۵۹ش‌.
  • طرب اصفهانی‌، ابوالقاسم‌بن رضاقلی، دیوان طرب، با مقدمه و حواشی جلال‌الدین همایی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
  • عبرت نائینی‌، محمدعلی، تذکره مدینه الادب‌، تهران‌: چاپ عکسی، ۱۳۷۶ش‌.
  • قمی‌، عباس‌، فوائد الرضویه‌: زندگانی علمای مذهب شیعه‌، تهران‌، ۱۳۲۷ ش‌.
  • کتابی‌، محمدباقر، رجال اصفهان در علم و عرفان و ادب و هنر، اصفهان‌، ۱۳۷۵ش‌.
  • مرسلوند، حسن‌، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران‌، تهران‌، ۱۳۷۳ش‌.
  • مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران و قم، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش
  • مهدوی‌، مصلح‌الدین، تذکره‌القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان‌، اصفهان:، ۱۳۴۸ش.
  • واعظ جوادی‌، اسماعیل، «جهانگیرخان قشقائی‌»، مجله جاویدان خرد، سال ۱،ش ۲، پاییز ۱۳۵۴ش.
  • هنرفر، لطف‌اللّه، اصفهان‌، تهران، ۱۳۴۶ش‌.

پیوند به بیرون