پرش به محتوا

عمر بن عبدالعزیز: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
جز تمیزکاری
جز تمیزکاری منابع
خط ۲۱: خط ۲۱:
| همزمان با        =[[امام باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]]
| همزمان با        =[[امام باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]]
| مرکز حکومت      =[[شام]]
| مرکز حکومت      =[[شام]]
| اقدامات مهم      =جلوگیری از [[سب علی(ع)]]، بازگرداندن [[فدک]]
| اقدامات مهم      =جلوگیری از [[سب علی(ع)]]، بازگرداندن [[فدک]] و برداشتن [[منع کتابت حدیث|ممنوعیت کتابت حدیث]]
| آثار برجا مانده  =
| آثار برجا مانده  =
| پیش از          =یزید بن عبدالملک
| پیش از          =یزید بن عبدالملک
| پس از            = [[سلیمان بن عبدالملک]]
| پس از            = [[سلیمان بن عبدالملک]]
}}
}}
'''عُمَر بن عَبدالعَزیز بن مَروان''' ([[سال ۶۳ هجری قمری|۶۳]]-[[سال ۱۰۱هجری قمری|۱۰۱ق]]) هشتمین خلیفه [[اموی]] بود که از سال [[سال ۹۹ هجری قمری|۹۹]] تا ۱۰۱ق حکومت کرد. هر چند وی را به جهت برخی از کارهایش ستوده‌ و در روایاتی از [[امامان شیعه]] نیز از وی به نیکی یاد شده، اما بنا به روایتی از [[امام باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] به خاظر نشستن در جایگاهی که حق [[امامان شیعه]] بوده، در آسمان‌ها [[لعن]] شده است.
'''عُمَر بن عَبدالعَزیز بن مَروان''' ([[سال ۶۳ هجری قمری|۶۳]]-[[سال ۱۰۱ هجری قمری|۱۰۱ق]]) هشتمین خلیفه [[اموی]] بود که از سال [[سال ۹۹ هجری قمری|۹۹]] تا ۱۰۱ق حکومت کرد. شیوه حکومتی وی با دیگر [[خلفای بنی امیه]] متفاوت بود، از این رو وی را به جهت برخی از کارهایش ستوده‌ و در روایاتی از [[امامان شیعه]] نیز از وی به نیکی یاد شده، هرچند بنا به روایتی به خاظر نشستن در جایگاهی که حق [[امامان شیعه]] بوده، در آسمان‌ها [[لعن]] شده است.


از جمله کارهای وی در دوران خلافتش، جلوگیری از [[سب علی(ع)]]، تصمیم به بازگرداندن [[فدک]] به [[اهل بیت (ع)]] و شکنجه نکردن [[شیعیان]] بوده است.
او به مدت دو سال و نیم خلافت کرد و از جمله کارهای وی در دوران خلافتش، جلوگیری از [[سب علی(ع)]]، بازگرداندن [[فدک]] به [[بنی فاطمه|فرزندان فاطمه]]، برداشتن [[منع کتابت حدیث|ممنوعیت کتابت حدیث]]  و [[رد مظالم|رد مظالمی]] بود که از سوی خاندانش به مردم شده بود. همچنین پیش از خلافت که از سوی [[ولید بن عبدالملک]] خلیفه وقت، حاکم [[مدینه]]بود، به دستور او [[مسجد النبی]] را توسعه داد و حجره [[همسران پیامبر]] داخل مسجد قرار گرفت.


عمر بن عبدالعزیز در  سال ۱۰۱ق در خُناصِرَه درگذشت و در دیر سمعان [[دفن]] شد مقبره او در کشور [[سوریه]] قرا دارد.
==خاندان==
==خاندان==
عمر بن عبدالعزیز بن مروان بن حکم در سال ۶۱<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۹۲.</ref>، یا ۶۲<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۲۷.</ref> و یا [[سال ۶۳ هجری قمری|۶۳]]  قمری به دنیا آمد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۴. </ref> کنیه او ابوفحص بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۳. </ref> پدرش عبدالعزیز بن مروان بن حکم و مادرش، ام‌عاصم دختر عاصم بن عمر بن خطاب بوده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۳.</ref> [[عبدالملک بن مروان]] خلیفه وقت؛ (حک: [[سال ۶۵ هجری قمری|۶۵]]-[[سال ۸۶ هجری قمری|۸۶]]) عموی عمر بن عبدالعزیز در اواخر خلافت خود در سال ۸۵ق پس از درگذشت پدر عمر، او را از مدینه فراخواند و دخترش فاطمه را به همسری او در آورد.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۱۹۳</ref>  
عمر بن عبدالعزیز بن مروان بن حکم در سال ۶۱<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۹۲.</ref>، یا ۶۲<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۲۷.</ref> و یا [[سال ۶۳ هجری قمری|۶۳]]  قمری به دنیا آمد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۴. </ref> کنیه او ابوفحص بود<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۳. </ref> پدرش عبدالعزیز بن مروان بن حکم و مادرش، ام‌عاصم دختر عاصم بن عمر بن خطاب بوده است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۳.</ref> [[عبدالملک بن مروان]] خلیفه وقت؛ (حک: [[سال ۶۵ هجری قمری|۶۵]]-[[سال ۸۶ هجری قمری|۸۶]]) عموی عمر بن عبدالعزیز در اواخر خلافت خود در سال ۸۵ق پس از درگذشت پدر عمر، او را از مدینه فراخواند و دخترش فاطمه را به همسری او در آورد.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۱۹۳</ref>  
خط ۳۶: خط ۳۷:
== پیش از خلافت==
== پیش از خلافت==
{{خلافت بنی امیه}}
{{خلافت بنی امیه}}
[[عبدالملک بن مروان]] در سال ۸۵ق حکومت «خناصره» (منطقه‌ای در [[حلب]])<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۱۴.</ref> را به او سپرد.<ref>طقوش، دولت امویان، ترجمه جودکی، ص۱۴۲.</ref> ولید بن عبدالملک، در [[سال ۸۷ قمری]] حکومت مدینه را به عمر بن عبدالعزیز سپرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۲۷.</ref> و او را امیر[[حج]] کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۳۴۳.</ref> ولی در [[سال ۹۳ قمری]] بنا به درخواست [[حجاج بن یوسف]] او را از حکومت مدینه برکنار کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۸۱.</ref>حجاج در نامه‌ای به ولید یادآور شده بود که «بی‌دینان و اختلاف‌جویان و شورشیان [[عراق|عراقی]] از عراق به مدینه و [[مکه]] پناه می‌برند و این امر مایه وهن است.» <ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۸۱-۴۸۲.</ref>  
[[عبدالملک بن مروان]] در سال ۸۵ق حکومت «خناصره» (منطقه‌ای در [[حلب]])<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۱۴.</ref> را به او سپرد.<ref>طقوش، دولت امویان، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۲.</ref> [[ولید بن عبدالملک]]، در [[سال ۸۷ قمری]] حکومت مدینه را به عمر بن عبدالعزیز سپرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۲۷.</ref> و او را امیر[[حج]] کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۳۴۳.</ref> ولی در [[سال ۹۳ قمری]] بنا به درخواست [[حجاج بن یوسف]] او را از حکومت مدینه برکنار کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۸۱.</ref>حجاج در نامه‌ای به ولید یادآور شده بود که «بی‌دینان و اختلاف‌جویان و شورشیان [[عراق|عراقی]] از عراق به مدینه و [[مکه]] پناه می‌برند و این امر مایه وهن است.» <ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۸۱-۴۸۲.</ref>  


او در دوره حکمرانی بر مدینه، [[مسجد النبی]] را بازسازی کرد و توسعه داد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۸۴.</ref> در [[سال ۸۸ قمری]] ولید بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز را مأمور کرد که مسجدالنبی را توسعه دهد و حجره‌های [[همسران پیامبر(ص)]] در مسجد قرار گیرند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۸۴؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۳۶.</ref>
او در دوره حکمرانی بر مدینه، [[مسجد النبی]] را بازسازی کرد و توسعه داد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۸۴.</ref> در [[سال ۸۸ قمری]] ولید بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز را مأمور کرد که مسجدالنبی را توسعه دهد و حجره‌های [[همسران پیامبر(ص)]] در مسجد قرار گیرند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۸۴؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۳۶.</ref>
خط ۶۵: خط ۶۶:
==درگذشت==
==درگذشت==
[[پرونده:مقبره عمر بن عبدالعزیز.jpg|بندانگشتی|مقبره عمر بن عبدالعزیز در نزدیکی شهر معمرة النعمان]]
[[پرونده:مقبره عمر بن عبدالعزیز.jpg|بندانگشتی|مقبره عمر بن عبدالعزیز در نزدیکی شهر معمرة النعمان]]
عمر بن عبدالعزیز در ۳۹ سالگی  در رجب سال [[سال ۱۰۱ هجری قمری|۱۰۱ق]] در خُناصِرَه  درگذشت و در دیر سمعان [[دفن]] شد.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۶۶.</ref> دیر سمعان در منطقه [[حمص]] مجاور قِنّسرین است<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۷۶.</ref> مقبره وی در شش کیلومتری معمرة النعمان (از شهرهای شرقی کشور [[سوریه]]) قرار دارد و در زمان حکومت [[ایوبیان]] در قرن ششم هجری بر آن [[ضریح|ضریحی]] ساخته شده است.<ref>[http://www.syriatourism.org/ar/page3711/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%8A%D9%81%D8%A9_%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2 «ضریح الخلیفة عمر بن عبدالعزیز»]</ref> برخی معتقدند خاندان [[اموی]] از بیم آنکه خلافت از دستشان بیرون رود، عمر بن عبدالعزیز را مسموم کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۸.</ref>
عمر بن عبدالعزیز در ۳۹ سالگی  در رجب سال [[سال ۱۰۱ هجری قمری|۱۰۱ق]] در خُناصِرَه  درگذشت و در دیر سمعان [[دفن]] شد.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۶۶.</ref> دیر سمعان در منطقه [[حمص]] مجاور قِنّسرین است<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۷۶.</ref> مقبره وی در شش کیلومتری معمرة النعمان (از شهرهای شرقی کشور [[سوریه]]) قرار دارد و در زمان حکومت [[ایوبیان]] در قرن ششم قمری بر آن [[ضریح|ضریحی]] ساخته شده است.<ref>[http://www.syriatourism.org/ar/page3711/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%8A%D9%81%D8%A9_%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2 «ضریح الخلیفة عمر بن عبدالعزیز»]</ref> برخی معتقدند خاندان [[اموی]] از بیم آنکه خلافت از دستشان بیرون رود، عمر بن عبدالعزیز را مسموم کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۸.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۷۸: خط ۷۹:
* امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، ۱۳۴۹ق.
* امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، ۱۳۴۹ق.
* بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۱ق
* بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۱ق
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت،‌ دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
* بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
* بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
* دیلمی، احمد، «[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6443/8113/106577 شخصیت و عملکرد عمربن عبدالعزیز و دیدگاه امام باقر (ع) درباره او]»، مجله تاریخ اسلام، ش۳۱، ۱۳۸۶ش.
* دیلمی، احمد، «[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6443/8113/106577 شخصیت و عملکرد عمربن عبدالعزیز و دیدگاه امام باقر (ع) درباره او]»، مجله تاریخ اسلام، ش۳۱، ۱۳۸۶ش.
خط ۸۶: خط ۸۶:
* سبحانی، جعفر، فروغ ولایت: تاریخ تحلیلی زندگانی امیر مؤمنان علی(ع)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، ۱۳۸۰ش.
* سبحانی، جعفر، فروغ ولایت: تاریخ تحلیلی زندگانی امیر مؤمنان علی(ع)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، ۱۳۸۰ش.
* شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
* شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
*[http://www.syriatourism.org/ar/page3711/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%8A%D9%81%D8%A9_%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B2 «ضریح الخلیفة عمر بن عبدالعزیز»]، وزارة السیاحه، تاریخ بازدید ۲۰ فروردین ۱۳۹۸ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
* طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
* طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
* مسعودی، علی بن حسین، التنبيه و الإشراف، تصحيح عبدالله اسماعيل الصاوى، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا(افست قم، مؤسسة نشر المنابع الثقافه الاسلامیه).
* مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعذ داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
* مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعذ داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
* مسعودی، علی بن حسین، التنبيه و الإشراف، تصحيح عبدالله اسماعيل الصاوى، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا(افست قم، مؤسسة نشر المنابع الثقافه الاسلامیه).
* یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۵م.
* یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
* یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
* یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۵م.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{خلفای اسلامی}}
{{خلفای اسلامی}}

نسخهٔ ‏۹ آوریل ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۵۱

عمر بن عبدالعزیز
اطلاعات شخصی
نامعمر بن عبدالعزیز
پدرعبدالعزیز بن مروان بن حکم
مادرام‌عاصم دختر عاصم بن عمر بن خطاب
دیناسلام
محل دفندیر سمعان در منطقه حمص
حکومت
سمتخلیفه اموی
سلسلهبنی‌امیه
آغاز حکومت۹۹ق
پایان حکومت۱۰۱ق
همزمان باامام باقر(ع)
اقدامات مهمجلوگیری از سب علی(ع)، بازگرداندن فدک و برداشتن ممنوعیت کتابت حدیث
پیش ازیزید بن عبدالملک
پس ازسلیمان بن عبدالملک


عُمَر بن عَبدالعَزیز بن مَروان (۶۳-۱۰۱ق) هشتمین خلیفه اموی بود که از سال ۹۹ تا ۱۰۱ق حکومت کرد. شیوه حکومتی وی با دیگر خلفای بنی امیه متفاوت بود، از این رو وی را به جهت برخی از کارهایش ستوده‌ و در روایاتی از امامان شیعه نیز از وی به نیکی یاد شده، هرچند بنا به روایتی به خاظر نشستن در جایگاهی که حق امامان شیعه بوده، در آسمان‌ها لعن شده است.

او به مدت دو سال و نیم خلافت کرد و از جمله کارهای وی در دوران خلافتش، جلوگیری از سب علی(ع)، بازگرداندن فدک به فرزندان فاطمه، برداشتن ممنوعیت کتابت حدیث و رد مظالمی بود که از سوی خاندانش به مردم شده بود. همچنین پیش از خلافت که از سوی ولید بن عبدالملک خلیفه وقت، حاکم مدینهبود، به دستور او مسجد النبی را توسعه داد و حجره همسران پیامبر داخل مسجد قرار گرفت.

عمر بن عبدالعزیز در سال ۱۰۱ق در خُناصِرَه درگذشت و در دیر سمعان دفن شد مقبره او در کشور سوریه قرا دارد.

خاندان

عمر بن عبدالعزیز بن مروان بن حکم در سال ۶۱[۱]، یا ۶۲[۲] و یا ۶۳ قمری به دنیا آمد.[۳] کنیه او ابوفحص بود[۴] پدرش عبدالعزیز بن مروان بن حکم و مادرش، ام‌عاصم دختر عاصم بن عمر بن خطاب بوده است.[۵] عبدالملک بن مروان خلیفه وقت؛ (حک: ۶۵-۸۶) عموی عمر بن عبدالعزیز در اواخر خلافت خود در سال ۸۵ق پس از درگذشت پدر عمر، او را از مدینه فراخواند و دخترش فاطمه را به همسری او در آورد.[۶]

پیش از خلافت

عبدالملک بن مروان در سال ۸۵ق حکومت «خناصره» (منطقه‌ای در حلب)[۷] را به او سپرد.[۸] ولید بن عبدالملک، در سال ۸۷ قمری حکومت مدینه را به عمر بن عبدالعزیز سپرد[۹] و او را امیرحج کرد.[۱۰] ولی در سال ۹۳ قمری بنا به درخواست حجاج بن یوسف او را از حکومت مدینه برکنار کرد.[۱۱]حجاج در نامه‌ای به ولید یادآور شده بود که «بی‌دینان و اختلاف‌جویان و شورشیان عراقی از عراق به مدینه و مکه پناه می‌برند و این امر مایه وهن است.» [۱۲]

او در دوره حکمرانی بر مدینه، مسجد النبی را بازسازی کرد و توسعه داد.[۱۳] در سال ۸۸ قمری ولید بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز را مأمور کرد که مسجدالنبی را توسعه دهد و حجره‌های همسران پیامبر(ص) در مسجد قرار گیرند.[۱۴]

پس از مرگ ولید بن عبدالملک در سال ۹۷ق، عمر بن عبدالعزیز بر جنازه او نماز خواند.[۱۵] در دوره سلیمان بن عبدالملک (۹۶ تا ۹۹ هجری) عمر مشاور او بود[نیازمند منبع] و پس از مرگ سلیمان، بر جنازه او نیز نماز خواند.[۱۶]

خلافت

عمر بن عبدالعزیز در سال ۹۹ق پس از سلیمان بن عبدالملک به خلافت رسید و تا سال ۱۰۱ق به مدت دو سال و نیم حکومت را در دست داشت.[۱۷] سلیمان بن عبدالملک بنا به گفته خودش برای جلوگیری از فتنه، عمر بن عبدالعزیز را جانشین خود قرار داد.[۱۸] و پس از او یزید بن عبدالملک به خلافت رسید.[۱۹] به گفته طبری او پس از رسیدن به خلافت آیه استرجاع (انا لله و انا الیه راجعون) را بر زبان جاری کرد.[۲۰] و در سخنرانی خود در آغاز خلافتش اعلام کرد:‌

بعد از قرآن هیچ کتابی و بعد از حضرت محمد(ص) هیچ پیامبری نیست. من قاضی نیستم، بلکه مجری هستم. بدعت‌گذار نیستم، بلکه تابع هستم.[۲۱]

اقدامات

  • جلوگیری از سب علی؛ او دستور داد کسی حق ندارد حضرت علی(ع) را سب کند.[۲۲] پیش از این به دستور معاویه بن ابی سفیان، حدود ۶۰ سال امام علی(ع) صحابی پیامبر و نخستین امام شیعیان بر روی منابر لعن می‌شد.[۲۳] گفته شده او در نوجوانی که پدرش زنده بود، علی را تنقیص می‌کرد و تحت تأثیر استادش عبیدالله بن عبدالله بود که از او به نیکی یاد می‌کرد.[۲۴]
  • برداشتن خراج و جزیه: عمر بن عبدالعزیز در نامه‌ای به عبدالحمید بن عبدالرحمن کارگزارش در کوفه علاوه بر سفارش به عدالت و احسان و آبادانی دستور داد از مسلمانان خراج نگیرد.[۳۴] او همچنین به کارگزارانش دستور داد از نومسلمانان جزیه گرفته نشود[۳۵]
  • گفتگو با خوارج: عمر بن عبدالعزیز با خوارج گفتگو کرد و آنها را قانع کرد که از خونریزی دست بردارند.[۳۶] او شوذب خارجی را که علیه حکومت خروج کرده بود، به مناظره دعوت کرد، شوذب نیز دو نفر از خوارج را برای مناظره نزد وی فرستاد.[۳۷]
  • رد مظالم: گفته‌اند او در دوره خلافتش به بازگرداندن اموالی که با ستم از مردم گرفته شده بود، اهتمام می‌ورزید.[۳۸]

موضع امام باقر

از آنجا که دوران حکومت عمر بن عبدالعزیز (۹۹ـ۱۰۱ق) همزمان با دوران امامت امام باقر (ع) (۹۵ـ۱۱۴ق) بود، در منابع از ارتباط امام و عمر بن عبدالعزیز گزارش‌هایی نقل شده است.[۳۹] برخی محققان موضع امام باقر (ع) در مقابل عمربن عبدالعزیز را ناصحانه ارزیابی می‌کنند.[۴۰] امام باقر(ع) از روی خیرخواهی او را نصیحت می‌کرد و از عاقبت ظلم و ستم می‌ترسانید و این نصیحت‌ها را متناسب با روحیه عمر بن عبدالعزیز، که می‌خواست عدالت‌ پیشه باشد، می‌دانست.[۴۱]

در روایات آمده که امام باقر (ع) او را نجیب بنی امیه خطاب کرده است.[۴۲] با این وجود معتقد بود که او علی‌رغم عدالت‌پیشه‌گی پس از مرگش در آسمان‌ها لعن خواهد شد؛ چراکه وی بر جایگاهی که حق امامان است و او هیچ حقی در آن نداشت، نشسته است.[۴۳]

درگذشت

مقبره عمر بن عبدالعزیز در نزدیکی شهر معمرة النعمان

عمر بن عبدالعزیز در ۳۹ سالگی در رجب سال ۱۰۱ق در خُناصِرَه درگذشت و در دیر سمعان دفن شد.[۴۴] دیر سمعان در منطقه حمص مجاور قِنّسرین است[۴۵] مقبره وی در شش کیلومتری معمرة النعمان (از شهرهای شرقی کشور سوریه) قرار دارد و در زمان حکومت ایوبیان در قرن ششم قمری بر آن ضریحی ساخته شده است.[۴۶] برخی معتقدند خاندان اموی از بیم آنکه خلافت از دستشان بیرون رود، عمر بن عبدالعزیز را مسموم کردند.[۴۷]

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

  • ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابراهیم ابوالفضل، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، بی‌تا.
  • ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر (تاریخ ابن خلدون)، تحقیق خلیل شحادة، بیروت،‌ دار الفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
  • ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
  • ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۶۸م.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، ۱۳۴۹ق.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۰۱ق
  • بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
  • دیلمی، احمد، «شخصیت و عملکرد عمربن عبدالعزیز و دیدگاه امام باقر (ع) درباره او»، مجله تاریخ اسلام، ش۳۱، ۱۳۸۶ش.
  • ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
  • راوندی، قطب الدین سعید، الخرائج و الجرائح، قم، موسسه امام مهدی (ع)، ۱۴۰۹ق.
  • سبحانی، جعفر، فروغ ولایت: تاریخ تحلیلی زندگانی امیر مؤمنان علی(ع)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، ۱۳۸۰ش.
  • شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
  • «ضریح الخلیفة عمر بن عبدالعزیز»، وزارة السیاحه، تاریخ بازدید ۲۰ فروردین ۱۳۹۸ش.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
  • طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
  • طقوش، محمد سهیل، دولت امویان، ترجمه حجت الله جودکی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
  • مسعودی، علی بن حسین، التنبيه و الإشراف، تصحيح عبدالله اسماعيل الصاوى، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا(افست قم، مؤسسة نشر المنابع الثقافه الاسلامیه).
  • مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعذ داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
  • یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ۱۹۹۵م.
  • یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.


  1. ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۹۲.
  2. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۲۷.
  3. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۴.
  4. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۳.
  5. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۳.
  6. ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۱۹۳
  7. یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۱۴.
  8. طقوش، دولت امویان، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۲.
  9. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۲۷.
  10. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۳۴۳.
  11. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۸۱.
  12. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۸۱-۴۸۲.
  13. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۸۴.
  14. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۸۴؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۳۶.
  15. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۴۹۵.
  16. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۶۰.
  17. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۶۶.
  18. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق،ج۶، ص۵۵۰.
  19. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۷۸.
  20. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۵۲
  21. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۶۲.
  22. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵.
  23. ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۹۴.
  24. ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۱۹۳.
  25. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ج۱۶، ص۲۱۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵-۳۰۶.
  26. بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۴۱؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۲۶۴؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵.
  27. یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۳۸.
  28. یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۳۸.
  29. سبحانی، فروغ ولایت، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۴۷۸.
  30. شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۲۸۹ و ۲۹۰.
  31. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵.
  32. بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۳۳.
  33. ذهبی، تذکرة الحفاظ، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۱-۱۲.
  34. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۶۹.
  35. ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۳۰۱، ۲۷۵؛‌ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۹۹.
  36. مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۹۰-۱۹۳.
  37. ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۰۳.
  38. ابن سعد، الطبقات، ۱۴۱۰، ج۵، ص۲۶۳؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵.
  39. برای نمونه نگاه کنید به: یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵.
  40. نگاه کنید به: دیلمی، «شخصیت و عملکرد عمربن عبدالعزیز و دیدگاه امام باقر (ع) درباره او».
  41. نگاه کنید به: یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۵.
  42. ذهبی، تذکرة الحفاظ، داراحیاء التراث العربی، ج۱، ص۱۱۹.
  43. راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۷۶.
  44. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۵۶۶.
  45. مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۷۶.
  46. «ضریح الخلیفة عمر بن عبدالعزیز»
  47. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۸.