نصرالله خلخالی

نصرالله خلخالی

اطلاعات فردی
نام کامل	نصرالله صدقی حسنی
تاریخ تولد	۱۲۸۶ش
محل زندگی	نجف، لبنان، دمشق
تاریخ وفات	۱۳۵۶ش
محل دفن	حرم امام علی(ع)
شهر وفات	دمشق
اطلاعات علمی
استادان	میرزا محمدحسین نائینی
محل تحصیل	نجف
سایر	وکیل مراجع
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	حمایت از امام خمینی
اجتماعی	تعمیر و تأسیس مدارس علمیه، توسعه حرم حضرت رقیه

نصرالله خلخالی (۱۲۸۶ - ۱۳۵۶ش) وکیل و معتمد برخی از مراجع تقلید همچون سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محسن حکیم در نجف بود. امام خمینی او را شخص مؤثر نجف دانست و به عنوان رفیق چهل‌ساله و وکیل خود معرفی کرد. اقداماتی در حوزه‌های علمیه توسط او انجام شد که از جمله آنها می‌توان به ساخت و بازسازی مدارس در شهرهای نجف و کربلا و سامرا و پرداخت شهریه به طلاب اشاره کرد.

خلخالی حامی اصلی امام خمینی در عراق بود، علما و طلاب را به حمایت از او دعوت کرد و نسبت به گسترش مرجعیت او در میان شیعیان کشورهای اسلامی کوشید. در انجام کارهای خیر اهتمام داشت و بازسازی و تجهیز حرم‌های اهل‌بیت(ع) در عراق و سوریه را برعهده گرفت.

جایگاه

سید ابراهیم ایروانی، سید محمد محقق داماد، سید احمد خوانساری، سید ابوالقاسم خویی، سید نصرالله مستنبط و شیخ نصرالله خلخالی در تصویر مشاهده می‌شوند.

بنا بر گزارش مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، دینداری و امانت‌داری نصرالله خلخالی سبب شد که مورد اعتماد علما قرار گیرد؛ تا آنجا که وکالت امور مالی مراجعی همچون سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین بروجردی، سید محسن حکیم و امام خمینی را عهده‌دار بود. و مراودات مالی تجار و شیعیان کشورهای مختلف با مراجع تقلید، از طریق او صورت می‌گرفت.

امام خمینی طی نامه‌ای به سید احمد خمینی در سال ۱۳۴۹ش، نصرالله خلخالی را شخص مؤثر نجف دانست و او را وکیل خود معرفی کرد.وی نقش مهمی در گسترش مرجعیت امام خمینی داشت و همواره طلاب و علما را به حمایت از او دعوت می‌کرد. خلخالی در نظام حاکمیت عراق هم اعتبار داشت. اعتماد مردم به او تا حدی بود که با اخراج ایرانیان از عراق، خانه‌هاشان را به نام خلخالی زدند تا مصادره نشود.

زندگی‌نامه

نصرالله صدقی حسنی معروف به خلخالی در سال ۱۲۸۶ش در نجف به دنیا آمد. پدرش میرزا حسن از بازرگانان ایرانی بود که به عراق مهاجرت کرد. نصرالله خلخالی علوم دینی از سطح تا خارج فقه و اصول را در حوزه علمیه نجف فراگرفت و از شاگردان میرزای نائینی بود. او هم‌زمان با تحصیل در کنار پدرش به تجارت می‌پرداخت.

پس از اتمام تحصیلات، اشتغال اصلی وی وکالت مراجع و انجام امور خیریه بود. از معدود طلاب ایرانی بود که شناسنامه عراقی داشت و به همین جهت با حکم صدام به اخراج ایرانی‌ها از عراق، اخراج نشد و اموالش از مصادره محفوظ ماند. فعالیت گسترده خلخالی در دعوت مردم به امام خمینی سبب شد که حزب بعث عراق او را دستگیر کرده و به لبنان تبعید کند. پس از آزادی در اواخر عمر در سوریه سکنی گزید. وی در سال ۱۳۵۶ش درگذشت و پیکرش به نجف منتقل شد و در حجره روبروی ایوان طلای حرم امام علی(ع) دفن شد.

ارتباط با امام خمینی

نجف، نصرالله خلخالی در کنار امام خمینی. در تصویر مجتبی لنکرانی و محمد صادقی تهرانی نیز دیده می‌شوند.

به‌گفته عمید زنجانی، خلخالی از دوستان قدیمی و نزدیک امام خمینی بود، تا حدی که در نخستین سفر امام خمینی به عراق در سال ۱۳۱۲ش، در منزل خلخالی ساکن شد. قدیمی‌ترین سند منتشر شده از امام خمینی در صحیفه امام مربوط به همین سفر است. از نخستین روزهای قیام امام خمینی در صف حامیان او جای گرفت و سخنرانی‌هایش را در نجف تکثیر و بین طلاب پخش می‌کرد. او به درخواست سید مصطفی خمینی سخنان امام خمینی را به عربی ترجمه کرد و برای چاپ در روزنامه به کشورهای عربی می‌فرستاد.

در پی بازداشت امام خمینی و احتمال اعدامش توسط حکومت پهلوی، خلخالی به ملاقات سید محسن حکیم از مراجع تقلید عراق رفت تا حکم تأیید مرجعیت امام خمینی را از او دریافت کند. با تبعید امام خمینی به ترکیه، خلخالی و جمعی دیگر از علما در منزل سید محسن حکیم، جلسه‌ای تشکیل دادند و خواستار حمایت از امام خمینی و رایزنی با دولت عراق برای انتقال او به نجف شدند.

بعد از انتقال امام خمینی از ترکیه به عراق در سال ۱۳۴۴ش به او ملحق شد و علما و طلاب را به استقبال از او دعوت کرد. خلخالی پس از ورود امام به عراق، منزلی همراه با امکانات برایش تهیه کرد و مدیریت همه امور برای استقبال و هزینه‌های مجالس و میهمانان را به عهده گرفت. طلاب را به شرکت در درس و نماز امام تشویق می‌کرد.

بر اساس منابع ساواک، خلخالی بیشتر اوقات همراه امام خمینی بود و به سبب اعتمادی که به وی داشت، انجام بعضی کارهای مهم توسط او انجام می‌شد. امام خمینی طی نامه‌ای به سید احمد خمینی در سال ۱۳۴۹ش، نصرالله خلخالی را شخص مؤثر نجف دانست و او را وکیل خود معرفی کرد. به پیشنهاد خلخالی، کتاب تحریر الوسیله به عنوان رساله عملیه برای مقلدان عرب چاپ شد. بعد از رحلت سید محسن حکیم، بیشترین نقش را در گسترش مرجعیت امام خمینی به‌ویژه میان شیعیان کشورهای همسایه ایفاء کرد.

در پی اعتراض به امام خمینی نسبت به صدور بیانیه و حمایت از خلخالی و عدم حمایت از مبارزات سازمان مجاهدین خلق، امام خمینی چنین پاسخ داد: حاج شیخ نصرالله خلخالی وکیل من است و به‌خاطر من گرفتار شده بود، ایشان رفیق چهل‌ساله من است. البته در اواخر عمر دستگاه جاسوسی عراق سعی کرد به روابط خلخالی با امام خمینی صدمه بزند و علت دستگیری او را گزارش اطرافیان امام خمینی عنوان کرد. به گفته روحانی، نصرالله خلخالی دچار سوءتفاهم شد و با دلخوری عازم سوریه شد. امام خمینی با ارسال نامه‌ای تأکید کرد که دولت عراق به دروغ گفته‌ است که بستگان و اطرافیانش باعث دستگیری خلخالی شده‌اند و از اینکه بعد از چهل سال روابط آنها دچار خدشه شده ‌است، اظهار ناراحتی کرد.

فعالیت‌ها و خدمات

خلخالی علاوه بر وکالت آیت‌الله بروجردی در عراق، شهریه طلاب را پرداخت می‌کرد و سرپرستی مدارس علمیه آیت‌الله بروجردی در نجف و کربلا را بر عهده داشت. بازسازی و توسعه مدارس علمیه نجف مانند مدرسه آخوند خراسانی، مدرسه صدر اعظم اصفهانی و مدرسه قوام از جمله خدمات او است. خلخالی واسطه دریافت وجوهات شرعی از ایران و سایر کشورها برای مراجع تقلید بود و شهریه مراجع به‌ویژه امام خمینی را بین طلاب تقسیم می‌کرد.

خلخالی نقش مهمی نیز در بازسازی عتبات عالیات داشت. درب‌های طلای اعتاب مقدسه عراق و نیز فرش‌ها و لوسترها، که از سوی نیکوکاران به اعتاب مقدسه عراق تقدیم می‌گردید، از راه نصرالله خلخالی به عراق منتقل می‌شد. پس از اقامت در دمشق، نصرالله خلخالی و امام موسی صدر، کمیته‌ای را با هدف توسعه زیارتگاه حضرت رقیه تشکیل دادند. خلخالی تعدادی از خانه‌ها و مغازه‌های مجاور را خریداری کرد؛ ولی قبل از اتمام توسعه حرم، درگذشت. او همچنین دارای موقوفات و خیرات بود. در سامراء، حسینیه و حمام ساخت و جمع‌آوری و انتقال پول برای مردم لبنان از طریق او انجام می‌شد.