سید عبدالله بن سید محمدرضا شُبّر حسینی نجفی کاظمی (۱۱۸۸-۱۲۴۲ق) عالم شیعه در قرن سیزدهم هجری قمری، محدث موثق امامیه، عالم اخلاقی و نویسنده تفسیر شبر است. او در نجف متولد گردید و پس از تحصیلات مقدماتی راهی کاظمین شد و تا آخر عمر در آنجا به تدریس و تألیف مشغول بود. شبر تألیفات بسیاری از خود به جای گذاشت و به همین جهت به مجلسی ثانی شهرت یافته است.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید عبدالله بن سید محمدرضا شُبّر حسینی |
| لقب | شُبّر |
| نسب | امام سجاد(ع) |
| تاریخ تولد | ۱۱۸۸ق |
| محل زندگی | کاظمین |
| تاریخ وفات | رجب سال ۱۲۴۲ق |
| محل دفن | حرم کاظمین |
| شهر وفات | کاظمین |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محسن اعرجی • جعفر کاشف الغطاء • شیخ احمد بن زین الدین احسایی • اسدالله شوشتری |
| شاگردان | احمد بلاغی • محمد اسماعیل خالصی • سید هاشم اعرجی |
| محل تحصیل | کاظمین |
| اجازه اجتهاد از | جعفر کاشف الغطاء • شیخ احمد بن زین الدین احسایی • اسدالله شوشتری |
| تألیفات | جامع المعارف و الاحکام • مصباح الظلام • الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین • الاخلاق |
زهد و تقوا و کمک به رفع حوائج دیگران از خصوصیات اخلاقی او شمرده شده است. آرامگاه او در یکی از حجرات حرم کاظمین در کنار مزار پدرش قرار دارد.
زندگی‌نامه
سید عبدالله شبر در سال ۱۱۸۸ق در نجف اشرف متولد شد. پس از تولد او پدرش سید محمدرضا به کاظمین نقل مکان کرد و تا هنگام وفات در آنجا مشغول تدریس و تالیف بود. خاندان شبر از خانواده‌های مشهور در عراق بودند.[۱]
حسن بن محمد بن حمزه از اجداد او که با ۹ واسطه نسبش به امام علی بن الحسین(ع) می‌رسد، شبر خوانده می‌شُد. پدرش سید محمدرضا شبر نزد مؤمنان کاظمیه به «صاحب الدعوة المستجابة» شهرت داشت.
شش فرزند به نام‌های حسین، حسن (درگذشت:۱۲۴۶ق)، محمد (درگذشت:۱۲۵۲ق)، جعفر، موسی (درگذشت:۱۲۴۶ق) و محمدجواد (درگذشت:۱۲۴۶ق) از سید عبدالله بر جای مانده است.
وفات و مدفن
سید در سن ۵۴ سالگی، شب پنج‌شنبه رجب سال ۱۲۴۲ق در کاظمین وفات یافت و سید حسن فرزندش بر جنازه پدر نماز گزارد. پیکرش را در حرم کاظمین کنار مزار پدرش دفن کردند.[۲] سید محمد معصوم می‌نویسد: هنگامی که خبر رحلت سید به گوش اهالی کاظمین و بغداد رسید، همچون موج، گریان و نالان به سوی خانه ایشان سرازیر شدند... تمام شهرهای عراق و ایران در عزا و ماتم فرو رفت و صاحب جواهر در نجف برای او مجلس ترحیم گرفت.[۳]
صفات اخلاقی و کرامات
او بسیار عابد، زاهد و باتقوا بود. اخلاق و اوصاف حمیده و پسندیده‌ای داشت. در انجام عبادات دینی مانند زیارت ائمه، نوافل، زیارت برادران دینی و برآوردن حوائج مسلمین بسیار تلاش می‌کرد. پدرش به او سفارش کرد: اگر از اموالی که به تو می‌دهم برای تعلیم و تعلّم استفاده نکنی، هر چند یک روز باشد، بر تو حلال نمی‌کنم. او روزی قلم‌دان خویش را برای تهیه غذا فروخت و دوستانش علت کار را جویا شدند. سید پاسخ داد: امروز کسالتی داشتم که در پی آن از مطالعه مستمر ناتوان بودم، از این رو دلیلی نیافتم تا در آن روز به خود اجازه دهم که از اموال پدرم چیزی بخورم.[۴] [۵]
سید عبدالله شبر، خود درباره کثرت تألیفاتش می‌گوید: فراوانی تألیفات من به خاطر عنایت موسی بن جعفر(ع) است. آن امام در رؤیا فرمود: «اُکتُب وَ صَنِّف فَاِنّهُ لا یَجِفُّ قلمُکَ حتّی تَموت! «بنویس و کتاب پدید آور! همانا قلمت تا هنگام مرگ خشک نخواهد شد.»[۶]
تحصیلات
سید عبدالله نزد پدرش مدت زیادی تحصیل کرد و در همان زمان خدمت سید محسن اعرجی صاحب کتاب المحصول فی الاصول شاگردی نمود. جعفر کاشف الغطاء صاحب کاشف الغطاء، شیخ احمد بن زین الدین احسایی پیشوای شیخیه و شیخ اسدالله شوشتری صاحب مقابس به او اجازه اجتهاد داده بودند.[۷][۸]
شاگردان
- احمد بلاغی
- محمد اسماعیل خالصی
- سید هاشم اعرجی
- جعفر جبلی
- اسماعیل فرزند اسدالله شوشتری
- مهدی فرزند اسدالله شوشتری
- سید علی عاملی
- سید هاشم بن سید راضی
- ملا محمدعلی تبریزی
- ملا محمود خویی.[۹]
نزاع اصولی و اخباری
سده یازدهم تا سیزدهم هجری را می‌توان دوران رونق سه جریان اخباری، اصولی و فلسفی نامید. از مهم‌ترین دانشمندانی که در دوره نزاع میان اصولی و اخباری سهم فراوانی داشت، سید عبدالله شبر دانشمند پرکار امامیه بود که به نگارش کتاب‌هایی در نقد دیدگاه‌ها و مبانی اخباری‌گری اقدام نمود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به کتاب «منیة المحصلین فی حقیة طریقة المجتهدین» اشاره نمود.[۱۰]
تألیفات
سید عبدالله شبر آثار علمی و تألیفات بسیاری در این علوم داشت. به‌طوری که در سرعت و کیفیت تألیف به مجلسی دوم مشهور شد[۱۱] و بیش از هفتاد عنوان اثر، از خود به جا گذاشت. وی به قدری تندنویس بوده که در پایان برخی نوشته‌هایش نگاشته است: اوایل شب نوشتن این رساله را آغاز نمودم و نزدیک نیمه شب به پایان رسید.[۱۲]
برخی از این آثار عبارتند از:
- جامع المعارف و الاحکام، ۲۰ جلد.
- مصباح الظلام، ۸ جلد.
- المصباح الساطع، ۶ جلد.
- صفوة التفاسیر معروف به «تفسیر کبیر شبّر»، تفسیر آیات به روشی مَزْجی ترکیبی، ۴ جلد.
- الجوهر الثمین فی تفسیر القرآن المبین معروف به «تفسیر وسیط شبّر»، تفسیر آیات به روشی مزجی ترکیبی، ۲ جلد.
- تفسیر وجیز شبّر، تفسیر آیات به روشی مزجی ترکیبی، ۱ جلد(بارها چاپ شده و مورد استقبال عموم قرار گرفته است).
- روضة العابدین، ۲ جلد.
- مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، ۲ جلد.
- البرهان المبین فی فتح ابواب علوم الائمه المعصومین.
- جامع المقال فی معرفه الرواة و الرجال.
- حق الیقین فی معرفه اصول الدین.
- الدرر المنثوره و المواعظ المأثوره عن الله تعالی و النبی و الائمه الطاهرین و الحکما.
- الاخلاق
- الانوار اللامعة فی شرح الجامعة شرحی بر زیارت جامعه کبیره.
- مهیج الاحزان
- طب الائمة (کتابی غیر از طب الائمة فرزندان بسطام است)
از دیدگاه دانشمندان
عبدالنبی کاظمی صاحب تکملة الرجال می‌گوید: سید عبدالله شبر در همه زمینه‌های معارف اسلامی از تخصص کافی برخوردار بود و در بیشتر زمینه‌ها از تفسیر، فقه، حدیث، لغت، اخلاق، اصول دین و مانند آن تصنیف نمود. هیچ کس مانند او در تندنویسی و درست و محکم‌نگاری وجود نداشت.
سید محمد معصوم در مقدمه تفسیر او می‌نویسد: امام شبر از شخصیت‌های پر خیر و برکتی است که تاریخ او را جاودانه خواهد کرد. او دارای سرمایه‌ای علمی، حافظه‌ای نادر و اطلاعی گسترده بود. ما در برابر شخصیت ایشان جز اینکه سر تعظیم فرود آوریم کار دیگری نمی‌توانیم انجام دهیم.
محدث قمی در الکنی و الالقاب می‌نویسد: سید عبدالله شبر حسینی کاظمی، فاضلی هوشیار، محدثی عالی‌مقام، فقیهی متبحر و دانشمندی الهی بود... او کتاب‌های زیادی در زمینه تفسیر، حدیث، فقه، اصول دین و... دارد.
محمدحسین ذهبی از بزرگان اهل سنت می‌گوید: سید عبدالله فرزند محمدرضا علوی حسینی مشهور به شبر، فقیه محدث، مفسری بسیار دانا و دارای دانش فراوان است. او در علم اخلاق مرد بزرگی بود و در عمر کوتاه خود کتاب‌های زیادی نوشت.
مدرس تبریزی هم در کتاب ریحانة الادب به تفصیل از سید عبدالله شبر تجلیل می‌کند و او را از برجستگان و مجتهدان فقهاى اماميه و ثِقات محدثان اثنى عشريّه و عالمى عامل و عابدو زاهد و متّقى، و داراى خصال حميده و اوصاف پسنديده توصیف کرده است.[۱۳] حامد حنفی داوود استاد دانشکده ادبیات در دانشگاه الازهر مصر در مقدمه تفسیر وی نوشته است: اگر صفحات نوشته‌هایش بر سال‌های زندگی‌اش تقسیم شود، برآورد می‌شود که به طور متوسط هر روز یک جزوه تالیف کرده است.
سید محسن امین می‌گوید: خاندان شبر از خانواده‌های دانشمند و معروف عراق هستند و سید عبدالله شبر، محدث و نویسنده‌ای پر تألیف است. [۱۴]
پانویس
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۸، ص۸۲.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۲، ص۸۲.
- ↑ علیزاده، آشنایی با تفسیر شبر، ۱۳۷۵ش.
- ↑ زریو، علامه شبر و روش تفسیری او، ۱۳۸۴ ش.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ج ۸، ص۸۲.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، مکتبة الصدر، ج۲، ص۳۵۲.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۸، ص۸۲.
- ↑ شبر، ترجمه الاخلاق شبر، ۱۳۷۸ ش، ص۲۲.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۸، ص۸۲ و ۸۳.
- ↑ مسعودی، سید عبد الله شبر در نزاع اصولی و اخباری، پایگاه اطلاع‌رسانی شیعه.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، مکتبة الصدر، ج ۲، ص۳۵۲.
- ↑ امین عاملی، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج ۸، ص۸۳.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة االادب، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۱۷۵.
- ↑ علیزاده، آشنایی با تفسیر شبر، ۱۳۷۵ش.
منابع
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
- زریو، منیر، علامه شبر و روش تفسیری او، بینات، ۱۳۸۴ ش، شماره ۴۸.
- شبر، عبدالله شبر، الاخلاق، ترجمه محمدرضا جباران، قم، هجرت، ۱۳۷۸ ش.
- علیزاده، میرزا، آشنایی با تفسیر شبر، علوم و معارف قرآن، ۱۳۷۵ش، شماره ۲.
- قمی، عباس، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبة الصدر، بی‌تا.
- مسعودی، محمدمهدی، سید عبدالله شبر در نزاع اصولی و اخباری، پایگاه اطلاع‌رسانی شیعه.
پیوند به بیرون
- سید عبد الله شبر و شیخیه
- سید عبدالله شبر، محدثی در سنت علامه مجلسی
- جایگاه فقهی/ اصولی سید عبد الله شبّر و سهم او در نزاع اصولی/اخباری